AN EXAMINATION OF THE OFFICIAL ORGANIZATION OF RELIGIOUS AFFAIRS THROUGH THE LENSES OF INSTITUTIONAL LOGICS: THE PRESIDENCY OF RELIGIOUS AFFAIRS

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 28, 667 - 697, 30.11.2024

Erdem Özüçelik

https://doi.org/10.53092/duiibfd.1472522

Öz

In the field of organizational studies, religious concepts have not received the same level of scrutiny as other concepts. In this context, it is important to note that institutional logics assign significant value to the logic of religion within organizations. This study aims to explore the role of the Presidency of Religious Affairs in Türkiye within the context of laicism, with a focus on shaping religious logics at a macro level. Historical analysis reveals that the relationship between the state and religion has alternated between coexistence and competition. Debates have arisen regarding whether the state should embody a religious understanding or maintain an objective stance towards religions. The administration of official religious affairs within the framework of secularism in the Republic of Türkiye is a central issue of this research. The Presidency of Religious Affairs, as the representative of Islam in Türkiye and the primary institution for Islamic services, will be evaluated using parliamentary records and analyzed through the lens of institutional logics. Drawing on Roger Friedland's sociology of institutional logics, this research aims to examine the development of the Presidency of Religious Affairs under the principle of laicism and its ability to coexist with the state over time. Ultimately, the research seeks to provide a comprehensive analysis of the dynamics between these concepts.

Anahtar Kelimeler

Management, Religious Affairs, Laicism, Institutional logics

KURUMSAL MANTIKLARIN LENSLERİYLE RESMÎ OLARAK DİN İŞLERİNİN TANZİMİNE İLİŞKİN BİR İNCELEME: DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI

Öz

Örgüt çalışmalarında ele alınan diğer kavramlara göre, dini kavramlar daha az detaylı bir şekilde incelenmiştir. Bu bağlamda, kurumsal mantıkların din mantığına özel bir önem atfettiği gözlemlenmektedir. Bu araştırma, dini mantığın makro düzeyde şekillenmesine yönelik olarak Türkiye’de laiklik ilkesi çerçevesinde Diyanet İşleri Başkanlığı'nı inceleyecektir. Tarihsel veriler incelendiğinde, devlet ve din kavramlarının bazen bir arada bulunduğu, bazen de rekabet ettiği gözlemlenmektedir. Kimi zaman devletin bir dini anlayışı olması gerektiği savunulmuş, kimi zaman da devletin dinlere karşı objektif bir duruş sergilemesi gerektiği ifade edilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nde laiklik ilkesi çerçevesinde resmî dini işlerin idaresi, bu araştırmanın temel sorunsalını oluşturmaktadır. Türkiye’de İslamiyet’in temsilcisi olarak anılan ve İslami hizmetler noktasında mutlak resmî kurum olarak bilinen Diyanet İşleri Başkanlığı, meclis tutanakları üzerinden değerlendirilecek olup kurumsal mantıklar lensleriyle incelenecektir. Araştırmada, Roger Friedland'ın kurumsal mantıklar sosyolojisi çerçevesinde, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın laiklik ilkesi altında nasıl gelişim gösterdiği ve yıllar boyunca nasıl bir arada var olabildikleri incelenecektir. Araştırmanın amacı, söz konusu kavramlar arasındaki dinamiklerin detaylı bir analizini sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Yönetim, Diyanet, Laiklik, Çelişen kurumsal mantıklar

Kaynakça

• Akyiğit, H., & Aydoğan, O. (2020). Türkiye’de laiklik ve inanç özgürlüğü bağlamında çokkültürcülük yaklaşımının sınırları. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 6(13).
• Alford, R., & Friedland, R. (1985). Powers of theory: Capitalism, the state, and democracy. Cambridge University Press.
• Aslan, S., & Taylan, Ö. (2016). Ak Parti dönemi din devlet ilişkileri ve laiklik politikaları. In S. Aslan & Y. Demirhan (Eds.), Türk siyasal hayatında Ak Parti dönemi (pp. 233-282). Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Atatürk'ün TBMM'nin 2. Dönem 2. Yasama Açış Konuşmaları. (2024, Ocak 31). Erişim: https://www5.tbmm.gov.tr/kutuphane/meclis_acilis.html
• Aydın, F. (2020). Ahlâk ve siyasetin belirleyici ilkesi olarak adâlet: Mâverdî merkezli okuma. Eskiyeni, 42.
• Aysan, H. (2017). Conflicting institutional logics in the religious context of Islam. Journal of Management & Organization Studies, 1.
• Barbier, M. (1992). Religion et politique dans la pensée moderne. Presses Universitaires de Nancy.
• Barbier, M. (1999). Modern Batı düşüncesinde din ve siyaset (Ö. Gözel, Çev.). Kaknüs Yayınları.
• Bayer, A. (2010). Sekülerleşme din ilişkisi: Kuramsal bir yaklaşım. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16.
• Berger, P. (2002). Sekülerizmin gerilemesi (A. Köse, Çev.). Ufuk Yayınları.
• Berger, P., & Luckmann, T. (1966). The social construction of reality: A treatise in the sociology of knowledge. Anchor Books.
• Demirel, D. (2014). Fârâbi’nin ideal devleti: Erdemli şehir. İİBF Dergisi, 7(1).
• Diyanet İşleri Başkanlığı Resmî Web Sayfası, Kurumsal Tarihçe. (2024, Şubat 11). Erişim: https://www.diyanet.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Detay//1/diyanet-isleri-baskanligi-kurulus-ve-tarihcesi
• DİBM, Diyanet İşleri Başkanlığı Meâli. (2024, Şubat 10). Erişim: https://kuran.diyanet.gov.tr
• DiMaggio, P., & Powell, W. (1983). The iron cage revisited: Institutional isomorphism and collective rationality in organizational fields. American Sociological Review, 48(2), 147-160.
• Dursun, D. (1993). Yönetim-din ilişkileri açısından Osmanlı Devleti’nde siyaset ve din. İşaret Yayınları.
• Friedland, R. (2013). God, love, and other good reasons for practice: Thinking through institutional logics. In M. Lounsbury & E. Boxenbaum (Eds.), Research in the sociology of organizations (Vol. 39A, pp. 25-50). Emerald Group Publishing Limited.
• Friedland, R., & Alford, R. (1991). Bringing society back in: Symbols, practices and institutional contradictions. In W. W. Powell & P. J. DiMaggio (Eds.), The new institutionalism in organizational analysis (pp. 232-263). University of Chicago Press.
• Göle, N. (2017). İslam’ın yeni kamusal yüzleri. Metis Yayıncılık.
• Gümüşay, A. A. (2020). The potential for plurality and prevalence of the religious institutional logic. Journal of Management Inquiry, 29(4), 370-386.
• Hac Seyahati ile İlgili İşlerin Diyanet İşleri Başkanlığınca Yürütülmesine İlişkin Karar, Resmî Gazete 16635 (1979, Mayıs 12). Erişim: 25 Ocak 2024, https://www.resmigazete.gov.tr/
• Hac ve Umre Seyahatleri ile İlgili İşlerin Diyanet İşleri Başkanlığınca Yürütülmesine Dair Karar, Resmî Gazete 28100 (2011, Ekim 30). Erişim: 26 Ocak 2024, https://www.resmigazete.gov.tr/
• Hamidullah, M. (2005). İslam'a giriş (8. Baskı, C. Aydın, Çev.). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karakaş, N. (2007). İmam Gazali’de din ve devlet ilişkisi (Yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Kaya, H. (2008). Refet Bele’nin askeri ve siyasi hayatı (1881–1963) (Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü).
• Kur’an Yolu Tefsiri. (2024, Şubat 10). Erişim: https://kuran.diyanet.gov.tr
• Kurt, A. (2002). Toplum ve din. Martı Kitap ve Yayınları.
• Luizard, P. J. (2008). Laïcités autoritaires en terres d'Islam. Fayard.
• Lütfi, D. (1989, Mart 4). Laiklik ve yeni yapılanma. Milliyet. Erişim: https://gazetearsivi.milliyet.com.tr/
• Mevdudi, E. (1969). İslam anayasası (İ. Toksarı, Çev.). Nida Yayınları.
• Özek, Ç. (1962). Türkiye’de laiklik: Gelişim ve koruyucu ceza hükümleri. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Reay, T., & Hinings, B. (2005). The recomposition of an organizational field: Health care in Alberta. Organization Studies, 26(3), 351-384.
• Sözen, C., & Basım, N. (2020). Örgüt kuramları (5. Baskı). Beta Basım ve Yayım Dağıtım.
• TBMM Albümü 1920-2010. (2010). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları.
• TBMM, Danışma Meclisi, Cumhuriyet Senatosu Tutanakları. (2024, Şubat 11). Erişim: https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_dergisi_pdfler.meclis_donemleri?v_meclisdonem=0
• Temel, M. (2010). Atatürk dönemi din hizmetleri. Akçağ Yayınları.
• T. C. Anayasası, Resmî Gazete 17863 (1982, Kasım 9). Erişim: 31 Ocak 2024, https://www.resmigazete.gov.tr/
• Thornton, P., & Ocasio, W. (2008). Institutional logics. In R. Greenwood, C. Oliver, K. Sahlin, & R. Suddaby (Eds.), The Sage handbook of organizational institutionalism (pp. 99-129). Sage Publications.
• Tolbert, P., & Zucker, L. (1983). Institutional sources of change in the formal structure of organizations: The diffusion of civil service reform, 1880-1935. Administrative Science Quarterly, 28(1), 22-39.
• Tracey, P., Phillips, N., & Lounsbury, M. (2014). Taking religion seriously in the study of organizations. In P. Tracey, N. Phillips, & M. Lounsbury (Eds.), Religion and organization theory (Research in the sociology of organizations, Vol. 41, pp. 3-21). Emerald Group Publishing Limited.
• Tümer, G., & Küçük, A. (1997). Dinler tarihi. Ocak Yayınları.
• Ünver, G. (1998). Din sosyolojisi. İnsan Yayınları.
• Vergin, N. (2000). Din ve devlet ilişkileri: Din toplum ve siyasal sistem. Bağlam Yayınları.
• YÖKUTM, Yüksek Öğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi. (2024, Ocak 28). Erişim: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tez