Silvan İlçesi Ovası yeraltı suyu potansiyeli ve tematik haritalarının Coğrafi Bilgi Sistemi ile belirlenmesi

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 2, 929 - 937, 25.09.2018

Recep Çelik Nizamettin Hamidi

Öz

Nüfus artışı, hızlı büyüme, tarımsal sulama artışı ve endüstriyel gelişmelere bağlı olarak su kullanımının artması, su gereksinimi ve ihtiyacın karşılanmasında önemli bir sorun teşkil etmektedir. Ayrıca göller ve nehirlerdeki kullanılabilir yüzeysel su kaynakları nicelik ve nitelik olarak yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle içme, kullanma, tarımsal ve endüstriyel gereksinimlerin bir kısmı yer altı suları ile karşılanmaktadır. Son yıllarda birçok alanda kullanılan Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yeraltı sularının potansiyelinin belirlenmesinde de önemli bir gelişme gösteren teknikler ile kullanılmaktadır. Bu çalışma yer altı su potansiyelinin belirlenmesi amacı ile 1373 km² alana sahip Diyarbakır iline bağlı Silvan ilçesi ovasında yapılmıştır. Birçok medeniyete ev sahipliği yapmış Silvan ilçesi Diyarbakır ilinin tarihi ilçeleri arasında yerini almaktadır. İlçenin kuzey kısımları dağlık ve engebeli iken, doğu ve güney kısmı düz ova şeklindedir. Silvan ilçesi sınırları içinde faaliyet gösteren özel sondaj firmalarından temin edilen veriler kullanılarak Silvan ilçesi ovasının statik su seviyesi, dinamik su seviyesi ve kuyu verimleri tasnif edilmiştir. Bu kuyulardan elde edilen veriler Arc Info Coğrafi Bilgi Sistemi programı kapsamındaki mesafe ile ters ağırlıklı Inverse Distance Weighted (IDW) enterpolasyon jeoistatistik yöntemi kullanılarak tematik haritalar elde edilmiştir. Bu tematik haritalar Spatial Analiz “Reclass modülü” ile yeniden sınıflandırılmıştır. Nihai olarak statik su seviye, dinamik su seviye ve kuyu verimliliği sınıflandırılmış haritalar ile ağırlık oranları belirleme yöntemi ile Overlay yapılarak işletme açısından uygun tematik haritalar elde edilmiş ve yeraltı suyunun potansiyel durumu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Silvan İlçesi Ovası, yeraltı su potansiyeli, statik su seviyesi, dinamik su seviyesi, kuyu verimi, Coğrafi Bilgi Sistemleri, tematik haritalar

Kaynakça

• Çelik, R., (2007). Diyarbakır Ovası'nın yeraltı sularının incelenmesi ve coğrafik bilgi sistemi (CBS) ile modellenmesi, Doktora tezi, Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Çelik, R., (2015). Temporal changes in the groundwater level in the upper Tigris Basin, Turkey, determined by a GIS technique, Journal of African Earth Sciences, 107, 134-143.
• Delgado, C., Pacheco, J., Cabrera, A., Batllori, E., Orellana, R. ve Bautista, F., (2010). Quality of groundwater for irrigation in tropical karst environment: The case of Yucatan, Mexico, Agricultural Water Management, 97, 1423–1433.
• Freeze, A.R. ve Cherry, J.A., (2003). Groundwater. 604, Prentice-Hall, Inc, New Jersey, USA.
• Göçmez, G. ve İşçioğlu, A., (2004). Konya kapalı havzasında yeraltı suyu seviye değişimleri, I. Yeraltı Suları Ulusal Sempozyumu, 23-24 Aralık 2004, 9-19., Konya.
• Johnston, K., Ver Hoef, J.M., Krivoruchko, K. ve Lucas, N., (2001). Using ArcGIS Geostatistical Analyst, GIS by ESRI. ESRI, pp., 300, USA.
• Ojo, J.S., Olorunfemi, M.O., Akintorinwa, O.J., Bayode, S., Omosuyi, G.O. ve Akinluyi, F.O., (2015). GIS ıntegrated geomorphological, geological and geoelectrical assessment of the groundwater potential of akure metropolis, southwest Nigeria. Journal of Earth Sciences and Geotechnical Engineering, 5, 14, 85-101.
• ORSAM (Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi), (2011). Sınır aşan yeraltı suları, Orsam Rapor 63, Orsam Su Araştırmaları Programı Rapor 7, ISBN: 978-605-5330-10-1., Ankara.
• Rahmati, O., Pourghasemi, H.R. Melesse ve A.M., (2016). Application of GIS-based data driven random forest and maximum entropy models for groundwater potential mapping: A case study at Mehran Region, Iran, Catena, 137, 360–372.
• Sargın, A. H., (2010). Yeraltı suları, Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltı Suları Dairesi Başkanlığı. 200s. Ankara.
• Yavuz, V.S., Çelik, R. ve Hamidi, N., (2016a). Batman şehri yeraltı sularının nitrat ve nitrit düzeyinin coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak belirlenmesi, VI. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu (UZAL-CBS 2016), 5–7 Ekim 2016, Bildiriler Kitabı, s. 660–669. Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Yavuz, V.S., Çelik, R. ve Hamidi, N., (2016b). Assessment of groundwater potential in the city of Batman by using gis based modeling and mapping techniques, 12th International Congress on Advances in Civil Engineering, 21–23 September 2016, Boğaziçi University, ACE 2016. HYD–6 Hydrology and Ground Water. Abstract Book p. 127 (1–9), Istanbul – Turkey.
• Yavuz, V. S., Çelik, R. ve Hamidi. N., (2017). Groundwater potential assessment using Geographic Information System (GIS) methods in the province of Batman, Turkey, International Journal of Scientific and Technological Research, 3, 3, 8–13.
• Yavuz, V. S., (2017). Batman ovasının yeraltı suyu potansiyeli ve kalitesinin Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ile modellenmesi, Doktora tezi, Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• T.C.S.K. (Türkiye Cumhuriyeti Silvan Kaymakamlığı) Silvan Kaymakamlığı İlçemiz Rehberi, (2018). http://www.silvan.gov.tr/cografi-bilgiler, Yayın tarihi Mart 15, 2013. Erişim tarihi Ağustos 1, 2018.
• MGM (Meteoroloji Genel Müdürlüğü).(2018). Resmi İstatistikler,https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilçeler- istatistik.aspx. Erişim tarihi Ağustos 1, 2018.