Aşağı Seyhan Ovası (Mersin-Adana) Yeraltı ve Yüzey Sularının Çeşitli Grafik Yöntemlerle Sınıflandırılması

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 3, 1285 - 1295, 30.09.2020

Can Akbulut Cüneyt Güler

https://doi.org/10.24012/dumf.666078

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma, Türkiye’nin Doğu Akdeniz kıyısında bulunan Çukurova Deltası’nın yaklaşık olarak 2125 km2’lik bir kesimini kapsayan Aşağı Seyhan Ovası’nda (ASO) yapılmıştır. Sanayi ve evsel kaynaklı atıksuların herhangi bir arıtım işlemine tabi tutulmadan su kaynaklarına boşaltılması ve yoğun tarımsal faaliyetler bu bölgede içme-kullanma suyu olarak kullanılan yeraltı ve yüzey sularının kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu çalışma kapsamında, ASO’nda bulunan yeraltı ve yüzey sularının kalitelerinin ve hidrojeokimyasal özelliklerinin belirlenmesi amacıyla Haziran-Temmuz 2014 döneminde bölgedeki kuyulardan ve çeşitli yüzey sularından (Akdeniz, Seyhan ve Berdan nehirleri, sulama ve drenaj kanalları, Tuzla ve Akyatan lagünleri) toplam 173 adet su örneği alınmıştır. Alınan su örnekleri üzerinde, yerinde (arazide) yapılan çeşitli fiziksel parametrelere (pH, Eh ve elektriksel iletkenlik) ait ölçümlerin yanı sıra, laboratuvarda çeşitli majör iyonlara (Ca+2, Mg+2, Na+, K+, CO3−2, HCO3−, Cl−, SO4−2, NO3−, NO2−, NH4+, PO4−3 ve F−) ait konsantrasyon değerleri spektrometrik, spektrofotometrik ve titrimetrik analiz yöntemleriyle belirlenmiştir. Bu ölçüm ve analiz sonuçlarından elde edilen veriler kullanılarak Piper, Durov, Yarı Logaritmik Schoeller, ABD Tuzluluk Laboratuvarı ve Wilcox diyagramları oluşturularak değerlendirmeler yapılmıştır. Bölgede mevcut değişik türlerdeki suların farklı karakterlere sahip olduğu ve fizikokimyasal değerlerin geniş bir aralıkta değiştiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yeraltı suyu, yüzey suyu, hidrojeokimya, su kalitesi, Aşağı Seyhan Ovası

Destekleyen Kurum

MERSİN ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ BİRİMİ

Proje Numarası

FBE JMB (CA) 2012-5 DR

Teşekkür

Bu çalışma, Mersin Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü tarafından FBE JMB (CA) 2012-5 DR numaralı proje kapsamında desteklenmiştir.

Kaynakça

• A. Davraz, Y. Bal, F. Aksever ve S. Varol, “Şuhut (Afyonkarahisar) Batısı Su Kaynaklarının Hidrojeoloji ve Hidrojeokimyasal İncelemesi”, (Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi), Sayı 2, 2019.
• [2] C. Başaran, “Afyon Kocatepe Üniversitesi-Ans Kampüsü (Afyonkarahisar) Yeraltısularının Hidrojeokimyası ve Kullanılabilirlik Özelliklerinin Belirlenmesi”, (Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi), Sayı 2, 2019.
• [3] Ş. Şener ve H. Kibar, “Karagöl (Borçka-Artvin) Gölü ve Çevresinin Hidrojeokimyasal İncelemesi”, (Jeoloji Mühendisliği Dergisi), Sayı 41, 2017.
• [4] F. G. Piga, N. G. R. Tão, M. H. Ruggiero, D. S. Marquezola, W. L. O. Boina, C. W. C., J. A. Lollo, R. Lorandi, E. A. Melanda and L. E. Moschini, “Multi-criteria Potential Groundwater Contamination and Human Activities: Araras watershed, Brazil”, (Revista Brasileira de Recursos Hídricos Brazilian Journal of Water Resources), Vol 56, 2017.
• [5] Akbulut Can, “Aşağı Seyhan Ovası (Adana) yeraltı ve yüzey suyu kaynaklarının hidrojeolojisi ve hidrojeokimyası”, Doktora Tezi, Mersin Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mersin, 2016.
• [6] A. Yüceer ve N.G. İnkayalı, “Aşağı Seyhan Nehri Su Kalitesi Değişiminin QUAL2E Modeli ile İncelenmesi”, Araştırma, (Su Kirlenmesi Kontrolü Dergisi), Sayı 3, 2004.
• [7] Seyran Zeki, “Aşağı Seyhan Ovasının geçmişten günümüze arazi kullanımındaki değişiminin, coğrafi bilgi sistemleri ve uzaktan algılama ile belirlenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, 2009.
• [8] Soyak Aslıhan, “Aşağı Seyhan Ovası sulama sistemlerindeki yabancı otlanma ve yabancı ot türleri ile üzerindeki doğal düşmanların saptanması”, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana, 2009.
• [9] G. Aslan, G. Tumbat, S. Soyupak, C. Yurteri, “Aşağı Seyhan Havzasında Besin Maddesi Taşınımı”, Turkish Journal of Engineering and Environmental Sciences, Sayı 23, 1999.
• [10] A.K. Onur, E. Ekemen, S. Soyupak ve C. Yurteri, “Management strategies for the Lower Seyhan Catchment”, Sayı 10, 1999.
• [11] G. Öğrünç, K. Gürbüz ve A. Nazik, “Adana Baseni Üst Miyosen-Pliyosen İstifinde Messiniyen Tuzluluk Krizine Ait Bulgular”, (Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Bülteni), Sayı 22, 2000.
• [12] F, Taraf, M. Eren ve K. Gürbüz, “Karaisalı Formasyonu’nun (Adana Baseni-Türkiye) Fasiyes ve Mikrofasiyes Özellikleri”, Türkiye Jeoloji Bülteni, Sayı 3, 2013.
• [13] G. Schmidt, “VII. Adana Petrol Bölgesinin Stratigrafik Nomenklatürü”, (Petrol Dergisi), Sayı 6, 1961.
• [14] M. N. Yalçın, “Adana Havzası’daki Petrol ve Doğal Gazın Kökeni”, Türkiye 7. Petrol Kongresi, 427-434, (1987).
• [15] Taşkaya Zeynep, “Adana havzası (Yenice-Karaisalı/Adana) Miyosen yaşlı istiflerinin yeraltı jeolojisi ve hazne kaya özelliklerinin incelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, 2005.
• [16] Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü (MTA), Adana, 1:500.000 Jeoloji Haritası, Ankara, 2002.
• [17] M. Şenol, S. Kapur ve Ş. Şahin, “Adana havzası Kuvaterneri”, İ.T.Ü. Maden Fak. Türkiye Kuvaterneri Workshop Bildiri Özleri, İstanbul, 24–27, (1993).
• [18] Dinçer Ayşegül, “Aşağı Seyhan Ovası (ASO)’nda su kaynaklarının geliştirilmesi ile lagünlerin ilişkisi”, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, 2007.
• [19] Ö. Özbay, M. Z. L. Göksu ve M. T. Alp, “Bir Akarsu Ortamında (Berdan Çayı, Tarsus-Mersin) En Düşük ve En Yüksek Akım Dönemlerinde Bazı Fiziko-Kimyasal Parametrelerin İncelenmesi”, (Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi), Sayı 1, 2011.
• [20] Temelsu Uluslararası Mühendislik Hizmetleri A.Ş., Seyhan Havzası Master Plan Ara Raporu, Adana, 2011.
• [21] A. Yaşar, G. Abasıkeleş ve N. Yalçın, “Adana ilinin arazi kullanım potansiyeli”, MTA Genel Müdürlüğü, 10239, Ankara, (1999).
• [22] A.M. Piper, “Interpretation of Water Analyses”, Geological Survey Water Resources Division No.12., 1979.
• [23] S.A. Durov, “Natural Waters and Graphic Representation of Their Compositions”, Akademiya Nauk SSSR Doklady 59, 87–90, 1948.
• [24] H. Schoeller, “Les Eaux Souterraines, Hydrologie Dynamique et Chimique”, Recherche, Exploitation et Évaluation des Ressources. 187 fig. Paris: Masson et Cie, Éditeurs. 642 p. NF 105, 1962.
• [25] United States Salinity Laboratory Staff (USSLS), “Diagnosis and Improvement of Saline and Alkali Soils”, United States Department of Agriculture, Handbook 60, 160 pp, 1954.
• [26] L.V. Wilcox, “The Quality of Water for Irrigation Use”, US Department of Agriculture Technology Bulletin 962, Vol. 40, Washington DC., 1948.