SAVUNMA HARCAMALARI VE CARİ AÇIK İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 158 - 173, 01.08.2024

Ahmet Mehdi Akman , Oğuzhan Aydın , Feyyaz Zeren

https://doi.org/10.55179/dusbed.1359498

Öz

Gelişmiş ve gelişmekte olan ulusların güvenliklerine yönelik tehditlere karşı en önemli gerekliliklerden biri olarak karşımıza çıkan savunma harcamaları yine ulusların kendi aralarındaki rekabette de önemli bir harcama kalemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte yapılan bu harcamaların ekonomiye etkileri de yadsınamaz bir gerçektir ve bu da gelişmiş ve gelişmekte olan birçok ulusun önemli bir diğer sorunu olan cari açık kavramı ile bizi muhatap etmektedir. Bu çalışmada da Türkiye’deki savunma harcamaları ve cari açık ilişkisi incelenerek 2006-2023 yılları arasında çeyrek dönemler halinde veriler kullanılarak ampirik analizler yapılmıştır. Fourier Toda-Yamamoto nedensellik testinin uygulandığı çalışmada, savunma harcamalarından cari açığa doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi olduğu ortaya çıkmıştır. Bir başka deyişle Türkiye’de yapılan Savunma Harcamaları referans alınan dönemler arasında cari açığı tetiklemiştir. Nedensellik testinden sonra Fourier ARDL Eş Bütünleşme testine geçilmiş, bunun sonucunda ise belirsizliğin söz konusu olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Savunma Harcamaları, Cari Açık, Fourier ARDL Eş Bütünleşme Testi, Fourier Toda-Yamamoto Nedensellik Testi, Türkiye

Kaynakça

• Arslan, H. M. & Yücel, S. (2021). Gri ilişkisel analiz ve multi moora yöntemleri ile borsa İstanbul’da işlem gören savunma sanayi sektörünün finansal performansının değerlendirilmesi, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 36-57
• Bayram O. (2020). Savunma sanayinin gelişiminin ihracat-ithalat dengesi üzerindeki etkileri. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 16(33), 163-188.
• Baltacı N. & Hayaloğlu P. (2021). Savunma harcamaları, ekonomik büyüme ve cari işlemler dengesi ilişkisi: kırılgan ülkeler örneği. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (31), 157-175.
• Bardakas I., Doulos D. & Zombanakis G. (2023). Yunanistan'da savunma harcamaları ve kamu borcu: doğrusal olmayan bir ilişki. Güvenlik ve Savunma Üç Aylık Bülteni, 41.
• Canbay Ş. & Mercan D. (2017). Savunma harcamalarının ekonomik büyüme ve cari işlemler dengesine etkisi: Türkiye örneği. Journal of Emerging Economies and Policy, 2(2), 86-87.
• Çelik Ş. & Öncü E. (2018). Bütçe açığının savunma harcamaları üzerine etkisinin incelenmesi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(14), 469-477.
• Dickey, D.A. & Fuller W.A. (1979), Distribution of the estimators for autoregressive time seres wiith a unit root, Journal of the American Statistical Association, 74, 366, 427 431.
• Dizaji, S.F. (2019). Trade openness, political ınstitutions, and military spending (evidence from lifting ırans sanctions) Empirical Economics, 57, 6 .2013-2041.
• Durucan A. & Yeşil E. (2022). Savunma harcamalarının devlet borçları, bütçe açığı ve cari işlemler açığı üzerindeki etkisi: gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerden kanıtlar. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17 (3), 686-701.
• Enders, W. & Lee, J. (2012). The flexible fourier form and dickey–fuller type unit root tests. Economics Letters, 117(1), 196-199.
• Enders, W. & Jones, P., (2016). Grain prices, oil prices, and multiple smooth breaks in a VAR. Stud. Nonlinear Dynam. Econom. 20 (4), 399-419.
• Ertekin Ş. (2020). Savunma harcamalarının bütçe açıkları üzerindeki etkisi: seçilmiş OECD ülkeleri üzerine panel veri analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (41), 460-474.
• Eyüboğlu K. & Eyüboğlu S. (2020). Borsa İstanbul sektör endekslerinin etkinliğinin fourier birim kök testleri ile analizi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (29), 23-44.
• Fendoğlu E. & Gökçe E. C. (2021). Türkiye’de eğitim ve sağlık harcamaları ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki: fourier yaklaşımı. Ekonomi İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 3(2), 203-216.
• Feridun, M., Sawhney, B. & Shahbaz, M. (2011). Askeri Harcamaların Ekonomik Büyümeye Etkisi: Kuzey Kıbrıs Örneği. Savunma ve Barış Ekonomisi, 22 (5), 555-562.
• Görkem, H., & Serkan, I. Ş. I. K. (2008). Türkiye'de savunma harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki (1968-2006). Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(2), 405.
• Gül, E. & Torusdağ M. (2020). Savunma harcamaları cari açık ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(3), 2979-2982.
• Güriş S., Çağlayan E. & Bülbül H. (2020). Enflasyon yakınsamasının fourier birim kök testleri ile incelenmesi: kırılgan beşli örneği. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 9(3), 85-92.
• Göcen S. (2020). Ekonomik gelişme ve kadın iş gücü istihdamı: Türkiye için nedensellik ilişkisi incelenmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (29), 45-60.
• Hepkorucu A. & Sevdanur G. (2017). Finansal varlık olarak bitcoin’in incelenmesi ve birim kök yapısı üzerine bir uygulama. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 47-58.
• Halıcıoğlu F. (2004). Defense Spending and Economic Growth in Turkey: an Empirical Application of New Macroeconomic Theory. Review of Middle East Economics and Finance, 2(3), 34-43.
• İşler D. (2022). Türkiye’de askeri harcamalar ile dış borç, enflasyon ve işsizlik arasındaki ilişkinin çoklu doğrusal regresyon yöntemi ve VAR Yöntem ile Analizi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1), 1-25.
• Karagöl E. & Palaz, S. (2004). Does defence expenditure deter economic growth in Turkey? A Cointegration Analysis. Defence and Peace Economics, 15(3), 289-298.
• Karlıdağ, K. N. (2018). Savunma harcamaları ekonomik büyüme ilişkisi: bölgesel panel veri analizi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
• Karakurt B., Şentürk S. H. & Şahingöz B. (2020). Türkiye’de savunma harcamaları, silah ithalatı ve dış borçlar arasındaki ilişkinin analizi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. International Journal of Public Finance, 5(2), 273-294.
• Özburak S. (2020). Savunma harcamaları, cari denge ve silah ithalatı ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin ekonometrik analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Bursa Teknik Üniversitesi.
• Pesaran, M.H., Shin, Y. & Smith, R.J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Sağdıç E. N., Tekin A. & Yıldız F. (2019). Savunma harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: seçilmiş ab ülkeleri üzerine eşbütünleşme ve nedensellik analizi. Eurasian Academy of Sciences Social Sciences Journal, 27, 104-124.
• Soyyiğit Kaya, S. (2013) Türkiye’de savunma harcamalarının iktisadi etkileri üzerine nedensellik analizi (1970–2010). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 15. 2, 17-38.
• Şit M. (2018). Macroeconomic effects of defense expenditures in Turkey. Journal of Defense Sciences/Savunma Bilmleri Dergisi, 17(2).
• Şahin D. & Durmuş S. (2019). Türkiye’de reel efektif döviz kuru, ihracat ve ithalat arasındaki nedensellik ilişkisinin analizi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 210-223.
• Şentürk S. H. (2020). Dış Borç ve askeri harcamalar ilişkisi: seçilmiş orta doğu ülkeleri üzerine ekonometrik bir çalışma. Maliye Araştırmaları Dergisi, 6(3), 93-106.
• Topal M. H. (2018). Türkiye’de askeri harcamalar ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin bir analizi (1960-2016). Maliye Dergisi, 174, 175-181.
• Taçyıldız, M.O. & Çukur, A. (2022). Türkiye’de 2000-2020 döneminde savunma harcamalarının makroekonomik göstergeler üzerine etkisi. Güvenlik Çalışmaları Dergisi, 24(1), 51.
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, Elektronik Veri Dağıtım Sistemi, Erişim Tarihi: 01.03.2023.
• Yalçınkaya Koyuncu, J. & Okşak, Y. (2022). The long-run impact of openness on military expenditure in Turkey, Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences, 8, 270-277.
• Yilanci, V., Bozoklu, S. & Gorus, M.S. (2020). Are BRICS countries pollution havens? evidence from a bootstrap ardl bounds testing approach with a fourier function. Sustain. Citie Soc. 55, 102035.
• Yıldırım J., Sezgin S. & Öcal N. (2005). Orta doğu ülkelerinde askeri harcamalar ve ekonomik büyüme: dinamik bir panel veri analizi. Savunma ve Barış Ekonomisi, 16 (4), 283-295.
• Yiğiteli N. & Turan D. (2018). Ani duruş sorunu, doğrudan yabancı yatırımlar ve savunma sanayi özelinde bir değerlendirme. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 3(2), 79-108