Korunan Alanların Deprem Sonrası Risk Yönetimi Sürecinde Kullanılabilirliğinin Değerlendirilmesi: Kahramanmaraş Merkezli Deprem Bölgesi Örneği

Yıl 2023, Cilt: 19 Sayı: 2, 200 - 225, 29.12.2023

Ali Erdem Özçelik , Ömer Lütfü Çorbacı , Turan Yuksek , Oğuz Kurdoğlu

https://doi.org/10.58816/duzceod.1396149

Öz

Ülkemiz arazilerinin büyük kısmı yapısı itibariyle deprem duyarlılığı yüksek alanlardan oluşmaktadır. Bu nedenle deprem anına ve sonrasında ülkemiz genelinde bulunan her türlü araziler kullanılarak depremin oluşturduğu zararların azaltılabilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı Kahramanmaraş merkezli depremden etkilenen 10 ilde bulunan mevcut korunan alanların tespit edilmesi, deprem anında, sonrasında korunan alanların kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi ve bu doğrultuda alınabilecek önlemlerin ortaya konulmasıdır. Bu amaçla araştırma alanında farklı nitelikte koruma statüsüne sahip olan korunan alanların (Milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı, sulak alan, doğal sit alanı ve kent ormanı) tespiti ve harita tabanlı tüm uygulamaları ArcGIS yazılımı ile gerçekleştirilmiştir. Korunana alanlar, Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü verilerine göre tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda farklı deprem duyarlılık sınıflarına göre 25 adet (%37,31) tabiat parkı, 17 Adet (25,37) doğal sit alanı, 14 adet (20,90) kent ormanı, 7 adet (10,45) sulak alan ve 4 adet (% 5,97) milli park (toplam 67 adet korunan alan) olduğu tespit edilmiştir. Korunan alanların %71,65’i deprem duyarlılık seviyesi yüksek (DDS: 3-5) olan alanlar üzerindedir. Deprem anında ve sonrasında korunan alanlardan nasıl yararlanılabileceği konusunun tartışılması, gerekli yasal düzenlemelerin ve planlamaların yapılması deprem anında ve sonrasında yapılması gereken işlerin daha hızlı ve daha kolay yapılmasına ve deprem sonrasında oluşan olumsuz etkilerin azaltılmasına katkı sağlayabilir.

Anahtar Kelimeler

Coğrafi Bilgi Sistemleri, Deprem, Kahramanmaraş, Korunan Alanlar, Korunan Alanlar - Deprem Etkileşimi

Kaynakça

• Allendorf, T., Smith, J., & Anderson D. (2007). Residents Perceptions of Royal Bardia National Park, Nepal. Landscape and Urban Planning, 82, 33-40.
• Anonim, (2023). https://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Menu/18/Korunan-Alan-Istatistikleri, Erişim Tarihi: 06.11.2023
• Çolak, A.H. (2001). Ormanda Doğa Koruma. Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü Yayını, Lazer Ofset Matbaası, 354., Ankara.
• Demirel, Ö. (2005). Doğa Koruma ve Milli Parklar. Karadeniz Teknik Üniversitesi Rektörlüğü Genel Yayın No. 219, 424, Trabzon.
• Dudley, N., Buyck, C., Furuta, N., Pedrot, C., Renaud, F., & Sudmeier-Rieux, K. (2015). Protected Areas as Tools for Disaster Risk Reduction. A handbook for practitioners. Tokyo and Gland, Switzerland: MOEJ and IUCN. 44pp
• Eagles, P.J.F., McCool, S. F., & Haynes, C.D.A. (2002). Sustainable Tourism in Protected Areas: Guidelines for Planning and Management, IUCN Gland, Switzerland and Cambridge, UK.
• Griffin, J. (2002). Turkey Protected Areas, Management Planning Guidelines Draft Version, Ankara.
• Helderop, E. & Grubesic, T.H. (2023). Analyzing historical development trends to predict future hurricane vulnerability in Tampa, Florida. Journal of Coastal Conservation, 27(2), 13. DOI: 10.1007/s11852-023-00941-3
• Holdgate, M. & Phillips, A. (1999). “Protected Areas in Context”, in Swingland, I. R.; Walkey, M.; Russell, S. (ed), In Integrated Protected Area Management, Springer US, New York, 1-24.
• Kurdoğlu, O. (2007). “Dünyada Doğayı Koruma Hareketinin Tarihsel Gelişimi ve Güncel Boyutu”, Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 8, 59-76.
• Kuvan, Y., (1991). Avrupa Topluluğu Tarafından Yapılan Korunan Alan Sınıflandırması Ve Ülkemizdeki Korunan Alanların Bir Değerlendirmesi, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 41, 3-4.
• Kuvan, Y. (1999). Korunan alan yönetiminin genel esasları ile ülkemizdeki ve Bolu yöresindeki korunan alanların bir değerlendirmesi, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 49, 65-79, İstanbul.
• Meral, A., Kayalı, R., Kabay, Y., ve Avcı, Y. E. (2023). Bingöl Kenti Açık Yeşil Alanlarının Doğal Afetlere Hazırlık Durumları ve Leke Senaryoları. Bozok Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 2(1), 58-72.
• Özçelik, A.E., Çorbacı, Ö.L., ve Yüksek, T. (2023). Kahramanmaraş Merkezli Depremden Etkilenen Kentlerde Yer Alan Yeşil Alanların Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Deprem Duyarlılığına Göre Konumsal/Mekânsal Analizi. Journal of Anatolian Environmental and Animal Sciences, 8(3), 273-282.
• Seçkin Gündoğan, G., ve Şahin Körmeçli, P. (2023). Çankırı ili tabiat turizmi kapsamında yeşil alan rotası analizi. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 24(2), 140-150.
• Şahin Körmeçli, P. (2023). Analysis of Walkable Street Networks by Using the Space Syntax and GIS Techniques: A Case Study of Çankırı City. ISPRS International Journal of Geo-Information, 12(6), 216.
• Şen, G. ve Buğday, S. (2015). Kastamonu İlinde Çeşitli Statülerde Koruma ve Kullanma Amaçlı Belirlenmiş Alanlar, Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 15(2), 214-230, Kastamonu.
• Tonti, I., Lingua, A.M., Piccinini, F., Pierdicca, R., & Malinverni, E.S. (2023). Digitalization and Spatial Documentation of Post-Earthquake Temporary Housing in Central Italy: An Integrated Geomatic Approach Involving UAV and a GIS-Based System. In Drones (Vol. 7).
• URL-1, 2023. https://deprem.afad.gov.tr/last-earthquakes, T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) web sayfası, (Erişim Tarihi: Nisan 2023).
• URL-2, 2023. https://www.mta.gov.tr/v3.0/hizmetler/diri-fay-haritalari, MTA Genel Müdürlüğü web sayfası, (Erişim Tarihi: Nisan 2023).
• URL-3, 2023. https://www.esri.com/en-us/disaster-response/disasters/earthquakes, ESRI web sayfası.
• URL-4, 2023. https://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Menu/18/Korunan-Alan-Istatistikleri, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü kurumsal web sayfası, (Erişim Tarihi: Eylül 2023).
• WWF, (2021). Korumazsak Kaybederiz: Sürdürülebilir Bir Türkiye İçin Korunan Alanlar Hedef: 2030’a Kadar %30. WWF Türkiye Rapor, ISBN: 978-605-9903-29-5
• WWF, (2022). Yaşayan Gezegen Raporu 2022 – Doğa ile uyumlu bir toplum inşa etmek Almond, R.E.A., Grooten, M., Juffe Bignoli, D. & Petersen, T. (Eds). WWF, Gland, İsviçre.
• Yücel, M. (1994). Doğa Koruma Alanları ve Planlaması. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No. 104; s. 255, Adana.
• Yücel, M. ve Babuş, D. (2005). Doğa Koruma’nın Tarihçesi ve Türkiye’deki Gelişmeler. Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Doa Dergisi (Journal Of Doa), 11, 151 – 175. Antalya.
• Yüksek, T., Cengiz, T., ve Yüksek, F. (2008). Doğal Alanlarda Festival Etkinliklerinin Koruma-Kullanma Açısından Değerlendirilmesi: Kafkasör Kültür, Sanat ve Turizm Festivali Örneği, Ekoloji, 17(67), 37-45
• Zhao, T., Wang, J., & Sun, L. (2023). Crowd dynamic-based model on the city-wide emergency transfer under catastrophic earthquakes. International Journal of Disaster Risk Reduction, 93, 103777.
• Zhou, S., & Zhai, G. (2023). A Multi-Hazard Risk Assessment Framework for Urban Disaster Prevention Planning: A Case Study of Xiamen, China. In Land, 12.