TÜRKİYE İTHALATININ TEMEL BELİRLEYİCİLERİ (1989-2004)

Yıl 2010, Cilt: 10 Sayı: 1, 351 - 369, 01.02.2010

Yusuf Bayraktutan Hanife Bıdırdı

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, 1989-2004 dönemine ilişkin Türkiye ithalatının belirleyicilerini tespit etmek ve tahmin sonuçlarından hareketle politika önerisinde bulunmaktır. Bu çerçevede, Engle-Granger iki aşamalı tahmin yöntemi kullanılarak uzun dönem ithalat talebi tahmin edilmiş ve buradan hareketle Hata Düzeltme Modeli yardımıyla kısa dönem ilişkiler araştırılmıştır. Açıklayıcı değişken olarak reel gelir ve reel efektif döviz kurunun yer aldığı modelin tahmin edilmesi ile Türkiye ithalatının reel döviz kurundan ziyade büyümeye karşı daha duyarlı olduğu gözlenmiştir. Aynı zamanda bu sonuç, bir dış ticaret açığı durumunda ithalatı azaltma bakımından kur politikasının etkinliği hakkında da bir fikir verecektir

Anahtar Kelimeler

İthalatın Belirleyicileri, Türkiye İthalatı, Ko-entegrasyon, Hata Düzeltme Modeli.

THE BASIC DETERMINANTS OF TURKISH IMPORT (1989-2004)

Öz

Mainobjective of this study is to establish the determinants of Turkish import for 1989-2004 period and to make policy proposals for the future. In this framework, the long-term demand for import is forecasted by the use of Engle-Granger Two Step forecast method, and by this way, the short-term relationships are searched for by Error-Correction Model. Estimating the model in which real income and reel effective exchange rate are independent variables, it is concluded that Turkish import is more sensitive to economic growth than the real exchange rate. Correspondingly, it is considered that, in case of foreign trade gap, this result will provide an insight into the effectiveness of exchange rate policy to restrict imports

Anahtar Kelimeler

Determinants of Imports, Turkish Import, Co-integration, Error Correction Model.

Kaynakça

• ACAR, M. S. (1980): “Gelir Değişmelerinin İthalat ve İhracat Üzerindeki Etkisi”, Ege Üniversitesi İktisat Fakültesi Dergisi, 1: 83-87.
• AKGÜN, I. (2003): Geleneksel Zaman Serisi Yöntemleri, İstanbul, Der Yayınları, ALTAY, S. (1988): “Türkiye’de Dış Ticaret Fiyatları ve İthalatın Gelir Esnekliği”, TCMB Üç Aylık Bülteni, (Temmuz):1-17.
• AYDIN, M. F., ÇIPLAK, U. and YÜCEL, M. E., (2004): “Export Supply and Import Demand Models for Turkish Economy,” CBRT Working Paper, No:04/09 (June): 1-27.
• BAHMANİ-OSKOOEE, M. (1986): “Determinants of International Trade Flows: The Case of Developing Countries”, Journal of Development Economics, 20: 107-123.
• BERKSOY, T. (1994): Dış Ticarette Liberalleşme ve İthalat Eğilimleri, İstanbul, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, Yayın No: 1994-27.
• ÇEVİK, S. (2001): “Econometric Modeling of Import Demand and Export Supply In Turkey”, (Unpublished Master Thesis), The Institute of Economics and Social Sciences, Bilkent University, Ankara.
• DICKEY, D. A., and FULLER, W. A. (1979): “Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root”, Journal of American Statistical Association, 74: 427-431.
• DICKEY, D. A., and FULLER, W. A. (1981): “Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root”, Econometrica, 49: 1057-1072.
• DUTTA, D., and AHMED, N. (1999): “An Aggregate Import Demand Function for Bangladesh: A Cointegration Approach”, Applied Economics, 31: 465-472.
• DUTTA, D., and AHMED, N. (2004): “An Aggregate Import Demand Function for India: A Cointegration Analysis” Applied Economics Letter, 1: 607-613.
• ENDERS, W. (1995): Applied Econometric Time Series, New York, John Wiley and Sons Inc..
• ENGLE, R. F., and GRANGER, C. W. J. (1987): “Co-Integration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing”, Econometrica, 55: 251- 276.
• ENGLE R. E. and YOO, B. S. (1987): “Forecasting and Testing in Cointegrated Systems”, Journal of Econometrics, 35: 143-159.
• GUJARATI, D. N. (2001): Temel Ekonometri (Çev. Ü. Şenesen ve G. G. Şenesen), Literatür Yayıncılık, İstanbul.
• JOHANSEN, S., and JUSELIUS, K. (1988): “Statistical Analysis of Cointegration Vectors”, Journal of Economic Dynamics and Control, 12: 231-254.
• JOHANSEN, S., and JUSELIUS, K. (1990): “Maximum Likelihood Estimation and Inference on Cointegration - with Application to The Demand for Money”, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, Vol: 52, No: 2: 169-210.
• KADILAR, C. ve ŞİMŞEK, M. (2004): “Türkiye İthalat Talebi Fonksiyonunun Sınır Testi Yaklaşımı ile Eşbütünleşme Analizi”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 5/1: 27-34.
• KHAN, M. S. (1974): “Import and Export Demand in Developing Countries”, IMF Staff Papers, 21: 678-693.
• KOTAN, Z. and SAYGILI M. (1999): “Estimating an Import Function for Turkey”, Estimating an Import Function for Turkey”, CBRT Discussion Paper, No: 9909, (September): 1-27.
• KUTLAR, A. (1998): Bilgisayar Uygulamalı Ekonometriye Giriş, İstanbul, Beta Yayınları.
• OPUŞ, S. (1999): “Dış Ticaret Esneklikleri: Türkiye İthalat Talebinin Gelir ve Fiyat Esneklikleri Üzerine Bir Analiz” (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi SBE, Erzurum.
• ÖZATAY, F. (1997): “A Quarterly Macroeconometric Model for a Highly Inflationary and Indebted Country: Turkey”, Yapı Kredi Araştırma Tebliği, No: 97-05: 1-48.
• SAATÇİOĞLU, C. (2005): “1990 Sonrası Türkiye Ekonomisinde Yaşanan Başlıca Gelişmeler Bağlamında İthalat Büyüklüğü Üzerine Ampirik Çalışma”, Marmara Üniversitesi SBE Dergisi,6/24: 209-216.
• SERİN, N. (1981): Kalkınma ve Dış Ticaret: Az Gelişmiş Ülkeler ve Türkiye Yönünden, 3. Baskı, Ankara, Ankara Üniversitesi SBF Yayınları, Yayın No: 463. SEYİDOĞLU, H. (2003): Uluslararası İktisat: Teori, Politika ve Uygulama, 15. Baskı, İstanbul, Güzem Yayınları.
• SINHA, D., and SINHA, T. (2000): “An Aggregate Import Demand Function for Greece”, Atlantic Economic Journal, 28/2:196-209.
• TANSEL, A. ve TOGAN, S. (1987): “Price and Income Effect in Turkish Foreign Trade”, Welwirtschafliches Archiv, 132: 521-533.
• TARI, R. (2005): Ekonometri, 3. Baskı, İstanbul, Avcı Ofset.
• TCMB (2007): “Reel Efektif Döviz Kuru İçin Metodolojik Açıklama”, http://www. tcmb.gov.tr/ucaylik/ua7/a121.pdf, (12.01.2007).
• TOGAN, S. (1993): 1980’li Yıllarda Türk Dış Ticaret Rejimi ve Dış Ticaretin Liberasyonu, Ankara, Türk Eximbank Yayını.
• VEHBİ, M. T. (2002): Türk Dış Ticaretinin Tahmini: Hata Düzeltme Modellerinin Bir Uygulaması, Ankara, Hazine Müsteşarlığı Yayını.