Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Vergi Karmaşıklığı Algısının Belirleyicileri: Türk Vergi Sistemi Özelinde Nitel Bir Araştırma

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 61 - 81, 12.07.2025

Öz

Vergi karmaşıklığı, vergiye gönüllü uyumu olumsuz etkilemekte ve hem mükelleflerin hem de idarenin maliyetlerini artırmaktadır. Bu durum, vergi karmaşıklığının vergi gelirlerinde azalmaya yol açabileceğini göstermektedir. Literatür, vergi karmaşıklığını daha çok objektif bir yaklaşımla ele almakta olup bireysel algı ve deneyimleri çoğu zaman arka planda bırakmaktadır. Bu araştırma, Türk Vergi Sistemi’ne ilişkin karmaşıklık algılarını derinlemesine incelemeyi, bu algıların belirleyicilerini nitel bir araştırmayla ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Araştırmada muhasebe meslek mensupları, vergi dairesi personeli, maliye alanında araştırma yapan akademisyenler ve vergi hukukunu ilgilendiren konularda hizmet veren avukatlardan oluşan 26 katılımcıyla yarı-yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Araştırma bulgularına göre, Türk Vergi Sistemi’nin karmaşıklığına yönelik algılar; mevzuatın dili ve anlatımı, mevzuatın hacmi ve mevzuat değişiklikleri başta olmak üzere çeşitli faktörler tarafından belirlenmektedir. Bu araştırma, Türkçe literatürde vergi karmaşıklığını bireylerin algılarına dayanan bir yaklaşımla ele alan ilk nitel araştırma olup araştırma bulguları doğrultusunda Türk Vergi Sistemi’nin basitleştirilmesine yönelik öneriler getirerek hem literatüre hem de politika yapıcılara önemli katkılar sunmaktadır.

Kaynakça

  • American Institute of Certified Public Accountants [AICPA]. (2002). Guiding Principles for Tax Simplification. New York: American Institute of Certified Public Accountants, Inc., 10036-8775.
  • Arslan, C. B. (2020). Vergilemede Açıklık ve Basitlik İlkesi: Kurumlar Vergisi Kanunu’nun Okunabilirlik Düzeyine İlişkin Bir İnceleme. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 13, Sayı 4, 687- 695.
  • Awasthi, R. and Bayraktar, N. (2014). Can Tax Simplification Help Lower Tax Corruption?, The World Bank Group Policy Research Working Paper 6988.
  • Bakkal, U. (2013). Vergiye Uyum Çerçevesinde Karmaşık Vergi Sistemleri Teorik Bir Analiz. İstanbul: Filiz Kitabevi.
  • Barney, D., Tschopp, D. and Wells, S. (2012). Tax Simplification through Readability: A Look at Tax Law Complexity. The CPA Journal, Vol. 82, Iss. 12, 6-10.
  • Bătrâncea, L., Nichita, R., and Bătrâncea, I. (2012). Tax Non-Compliance Behavior in the Light of Tax Law Complexity and the Relationship between Authorities and Taxpayers. Annals of the Alexandru Ioan Cuza University-Economics, Vol. 59, Iss. 1, 97-106.
  • Borrego, A. C., Loo, E. C., Lopes, C. M. M. and Ferreira, C. M. S. (2015). Tax Professionals’ Perception of Tax System Complexity: Some Preliminary Empirical Evidence From Portugal. eJournal of Tax Research, Vol. 13, Iss. 1, 338- 360.
  • Borrego, A. C., Lopes, C. M. M. and Ferreira, C. M. S. (2016). Tax Complexity Indices and Their Relation with Tax
  • Noncompliance: Empirical Evidence From the Portuguese Tax Professionals. Tékhne, Vol. 14, Iss. 1, 20-30. Bozdoğan, D., ve Kurt, S. (2019). Vergi Kanunlarının Genel Yapısının Değerlendirilmesi: Tokat İli Özelinde Bir Uygulama. Maliye Araştırmaları Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, 39-63.
  • Bradford, D. F. (1986). Untangling the Income Tax, Harvard University Press.
  • Brady, D. (2020). Tax Complexity 2020: Compliance Burdens Ease for Second Year Since Tax Reform. National Taxpayers Union Foundation.
  • Budak, T. and James, S. (2016). The Applicability of the OTS Complexity Index to Comparative Analysis Between Countries: Australia, New Zealand, Turkey and the UK. eJournal of Tax Research, Vol. 14, Iss. 2, 426- 454.
  • Budak, T. and James, S. (2018). The Level of Tax Complexity: A Comparative Analysis between the UK and Turkey Based on the OTS Index. International Tax Journal, Ocak-Şubat, 27-40.
  • Carnes, G. A. and Cuccia, A. D. (1996). An Analysis of the Effect of Tax Complexity and its Perceived Justification on Equity Judgments. The Journal of the American Taxation Association, Vol. 18, Iss. 2, 40-56.
  • Cooper, G. S. (1993). Themes and Issues in Tax Simplification. Australian Tax Forum, Iss. 10, 417-460.
  • Cox, S. P., and Eger III, R. J. (2006). Procedural Complexity of Tax Administration: The Road Fund Case. Journal of Public Budgeting, Accounting ve Financial Management, Vol. 18, Iss. 3, 259-283.
  • Çakır, M. (2021). Türk Vergi Sisteminde Vergi Karmaşıklığının Analizi, Ankara: Gazi Kitabevi.
  • Değirmenci, T. ve Beşel, F. (2022). Türkiye’de Gelir Üzerinden Alınan Vergilerin Karmaşıklık Analizi. Maliye Dergisi, Sayı 182, 160-178.
  • Evans, C. and Collier, K. (2012). The Delphi Technique (Edited by Lynee Oats). Taxation: A Fieldwork Research Handbook. London: Routledge, 228-241.
  • Evans, C., and Tran-Nam, B. (2010). Managing Tax System Complexity: Building Bridges through Pre-Filled Tax Returns. Australian Tax Forum, Vol. 25, 247-276.
  • Faridy, N. Copp, R., Freudenberg, B. and Sarker, T. (2014). Complexity, Compliance Costs and Non-compliance with VAT by Small and Medium Enterprises in Bangladesh: Is There a Relationship. Australian Tax Forum, Iss. 29, 281-328.
  • Gambo, E-M. J., Mas’ud, A., Nasidi, M. and Oyewole, O. S. (2014). Tax Complexity and Tax Compliance in African Self-Assessment Environment. International Journal of Management Research and Reviews, Vol. 4, Iss. 5), 575-582.
  • Hoppe, T., Schanz, D., Sturm, S. and Sureth-Sloane, C. (2017). What Are the Drivers of Tax Complexity for Multionational Corporations? Evidence From 108 Countries. WU International Taxation Research Paper Series, No: 2017-12.
  • Hoppe, T., Schanz, D., Sturm, S. and Sureth-Sloane, C. (2020). Measuring Tax Complexity Across Countries: A Survey Research on MNCs. TRR 266 Accounting for Transparency Working Paper Series No. 5.
  • Isa, K. (2014). Tax Complexities in the Malaysian Corporate Tax System: Minimise to Maximise. International Journal of Law and Management, Vol. 56, Iss. 1, 50-65. Jones, G., Rice, P., Sherwood, J., and Whiting, J. (2014). Developing a Tax Complexity Index for the UK. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/2859
  • 44/OTS_Developing_a_Tax_Complexity_Index_for_the_UK.pdf
  • Karabacak, Y. (2013a). Türk Vergi Kanunlarının Karmaşıklık Düzeyinin Ölçümü Üzerine Bir Deneme. Maliye Dergisi, Sayı 165, 38-53.
  • Karabacak, Y. (2013b). Vergi Karmaşıklığı Modern Vergi Sistemlerinin Kaçınılmaz Sonu Mudur?, Mali Çözüm Dergisi, Sayı 120, 15-30.
  • Karlinsky, S. S. and Andrews, J. D. (1986). Measuring Conceptual Complexity: A Content-Analytic Model Using the Federal Income Tax Laws. Written Communication, Vol. 3, Iss. 2, 186-194. Koch, B. S. and Karlinsky, S. S. (1984). The Effect of Federal Income Tax Law Reading Complexity on Students’ Task Performance. Issues in Accounting Education, Iss. 1, 98-109.
  • Kuzucu Yapar, B. (2022). Vergilendirmede Açıklık İlkesi: Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu'nun Okunabilirlik Düzeyine İlişkin Bir Değerlendirme. Journal of Economics Business ve Finance Research/Ekonomi İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, Cilt 4, Sayı 3, 207-216.
  • Lassila, D. R., and Smith, M. (1997). Tax Complexity and Compliance Costs Of US Multinational Corporations. Advances in International Accounting, Iss. 10, 207- 237.
  • Long, S. B. and Swingen, J. A. (1987). An Approach to the Measurement of Tax Law Complexity”, Journal of the American Taxation Association. Vol. 8, Iss. 2, 22-36.
  • Martindale, B. C., Koch, B. S., and Karlinsky, S. S. (1992). Tax Law Complexity: The Impact of Style. The Journal of Business Communication (1973), Vol. 29, Iss. 4, 383-400.
  • Mas’ud, A., Manaf, N. A. A. and Saad, N. (2015). Compliance Complexity and Tax Compliance for Individuals in Pre and Post M-filing Implementation in Malaysia. Journal of Accounting and Finance in Emerging Economies, Vol. 1, Iss. 1, 1-8.
  • McCaffery, E. J. (1990). The Holy Grail of Tax Simplification. Wisconsin Law Review, 1267-1322.
  • McKerchar, M., Ingraham, L. R. and Karlinsky, S. (2005). Tax Complexity and Small Business: A Comparison of the Perceptions of Tax Agents in the United States and Australia. Journal of Australian Taxation, Iss. 8, 289- 327.
  • Milliron, V. C. (1985). A Behavioral Research of the Meaning and Influence of Tax Complexity. Journal of Accounting Research, Vol. 23, Iss. 2, 794-816.
  • Moody, J. S., Warcholik, W. P., and Hodge, S. A. (2005). The Rising Cost of Complying with the Federal İncome Tax. Tax Foundation Special Report, Vol. 138, Iss. 12, 1-16.
  • Office of Tax Simplification [OTS]. (2012). The Office of Tax Simplification Complexity Index.
  • Office of Tax Simplification [OTS]. (2013). The OTS Complexity Index – version 2.
  • Office of Tax Simplification [OTS]. (2015). OTS Complexity Project – The OTS Complexity Index.
  • Öner, S. ve Cural, M. (2019). Vergi Karmaşıklığı: Gelir Vergisi Kanunu, Gelir Vergisi Beyanname Düzenleme Rehberleri ve Beyan Broşürlerinin Okunabilirliği. Maliye Araştırmaları Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, 99-114.
  • Pyrczak, F. (1976). Readability of “Instructions for Form 1040”. Journal of Reading, Vol. 20, Iss. 2, 121-127.
  • Richardson, G. and Smith, D. (2002). The Readability of Australia's Goods and Services Tax Legislation: An Empirical Investigation. Federal Law Review, Iss. 30, 475-506. Saad, N. (2014). Tax Knowledge, Tax Complexity and Tax Compliance: Taxpayers’ View. Procedia-Social and Behavioral Sciences, Iss. 109, 1069-1075.
  • Saad, N., Udin, S. M. and Derashid, C. (2014). Complexity of the Malaysian Income Tax Act 1967: Readability Assessment. Procedia-Social and Behavioral Sciences, Iss. 164, 606-612.
  • Saw, K. and Sawyer, A. (2010). Complexity of New Zealand’s Income Tax Legislation: The Final Installment. Australian Tax Forum, Iss. 25, 213-244.
  • Sawyer, A. (2016). Complexity of Tax Simplification: A New Zealand Perspective. S. James, A. Sawyer, T. Budak (Ed.), The Complexity of Tax Simplification Experiences from around the World içinde (s. 110-132). London: Palgrave Macmillan.
  • Saygın, Ö., Sandalcı, U. ve Sandalcı, İ. (2019). Vergi Sistemi Karmaşıklığının Vergi Uyumu Üzerindeki Etkisinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Vergi Sorunları Dergisi, Cilt 42, Sayı 366, 144-162.
  • Schenk, D. H. (2011). Exploiting the Salience Bias in Designing Taxes. Yale Journal on Regulation, Iss. 28, 253-311.
  • Slemrod, J. (1989). Complexity, Compliance Costs, and Tax Evasion, in J. Roth and J. Scholz (Der.: Jeffrey A. Roth ve John T. Scholz,), Taxpayer Compliance: Social Science Perspectives, Philadelphia, PA: University of Pennsylvania Press.
  • Slemrod, J. (2005). The Etiology of Tax Complexity: Evidence From US State Income Tax Systems. Public Finance Review, Vol. 33, Iss. 3, 279-299. Smith, D. and Richardson, G. (1999). The Readability of Australia's Taxation Laws and Supplementary Materials: An Empirical Investigation. Fiscal Studies, Vol. 20, Iss. 3, 321-349.
  • Strauss, R. P. and Toor, S. (2014). The Readability of the US Federal Income Tax System: Some First Results.
  • National Tax Association 107th Research Conference, November 13-15, Santa Fe, NM, 1-17. Tan, L. M and Tower, G. (1992). The Readability of Tax Laws: An Empirical Research in New Zealand. Australian Tax Forum, Iss. 9, 355-372.
  • TMF Group. (2017). The Financial Complexity Index. http://go.tmf-group.com/complexity_index_report.html
  • TMF Group. (2022). The Global Business Complexity Index, https://www.tmf- group.com/globalassets/pdfs/publications/gbci/global-business-complexity-index-2022-english.pdf
  • Tran-Nam, B. and Evans, C. (2014). Towards the Development of a Tax System Complexity Index. Fiscal Studies, Vol. 35, Iss. 3, 341-370.
  • Tran-Nam, B., Lignier, P. and Evans, C. (2016). The Impact of Recent Tax Changes on Tax Complexity and Compliance Costs: The Tax Practitioners' Perspective. Australian Tax Forum, Vol. 31, Iss. 3, 455-479.
  • Uğurlu, H. (2019). Vergilendirmede Basitlik İlkesi Açısından Türk Vergi Sistemi’nin Değerlendirilmesi. The Journal of International Scientific Researches, Cilt 4, Sayı 2, 178-194.
  • Ulph, D. (2013). Measuring Tax Complexity. The Office of Tax Simplification. https://assets.publishing.service.gov.uk/media/5a7a254de5274a34770e4958/ots_david_ulph_measuring_t ax_complexity.pdf
  • Umar, M. S. and Saad, N. (2015). Readability Assessment of Nigerian Company Income Tax Act. Jurnal Pengurusan (UKM Journal of Management), Iss. 44, 25-33.
  • Üyümez, E. (2016). Vergi Mevzuatının Karmaşıklığı ve Uzlaşma Yöntemi Bağlamında Vergi Uyumunun Değerlendirilmesi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, 39-45. Vaillancourt, F., Lammam, C., Ren, F., and Roy, M. (2016). Measuring Personal Income Tax Complexity in Canada, Vancouver: Fraser Institute.
  • Vaillancourt, F., Roy, M. and Lammam, C. (2015). Measuring Tax Complexity in Canada. Fraser Research Bulletin, 1-10.
  • Weinstein, P. (2014). The State Tax Complexity Index: A New Tool for Tax Reform and Simplification, Washington DC: Progressive Policy Institute Policy Memo.
  • World Bank Group and PwC (2020). Paying Taxes 2020: The Changing Landscape of Tax Policy and Administration across 190 Economies, Washington DC: World Bank.
  • Yelman, E. (2021). Vergi Karmaşıklığı Bağlamında Türkiye’de Harcama Vergilerinin Okunabilirlik Analizi. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 11, Sayı 2, 145-165.
Toplam 65 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Mali Hukuk, Maliye Kuramı
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Seda Öner

Mehmet Cural

Yayımlanma Tarihi 12 Temmuz 2025
Gönderilme Tarihi 25 Nisan 2025
Kabul Tarihi 12 Temmuz 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 11 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Öner, S., & Cural, M. (2025). Vergi Karmaşıklığı Algısının Belirleyicileri: Türk Vergi Sistemi Özelinde Nitel Bir Araştırma. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 11(1), 61-81.
AMA Öner S, Cural M. Vergi Karmaşıklığı Algısının Belirleyicileri: Türk Vergi Sistemi Özelinde Nitel Bir Araştırma. UEAD. Temmuz 2025;11(1):61-81.
Chicago Öner, Seda, ve Mehmet Cural. “Vergi Karmaşıklığı Algısının Belirleyicileri: Türk Vergi Sistemi Özelinde Nitel Bir Araştırma”. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi 11, sy. 1 (Temmuz 2025): 61-81.
EndNote Öner S, Cural M (01 Temmuz 2025) Vergi Karmaşıklığı Algısının Belirleyicileri: Türk Vergi Sistemi Özelinde Nitel Bir Araştırma. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi 11 1 61–81.
IEEE S. Öner ve M. Cural, “Vergi Karmaşıklığı Algısının Belirleyicileri: Türk Vergi Sistemi Özelinde Nitel Bir Araştırma”, UEAD, c. 11, sy. 1, ss. 61–81, 2025.
ISNAD Öner, Seda - Cural, Mehmet. “Vergi Karmaşıklığı Algısının Belirleyicileri: Türk Vergi Sistemi Özelinde Nitel Bir Araştırma”. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi 11/1 (Temmuz2025), 61-81.
JAMA Öner S, Cural M. Vergi Karmaşıklığı Algısının Belirleyicileri: Türk Vergi Sistemi Özelinde Nitel Bir Araştırma. UEAD. 2025;11:61–81.
MLA Öner, Seda ve Mehmet Cural. “Vergi Karmaşıklığı Algısının Belirleyicileri: Türk Vergi Sistemi Özelinde Nitel Bir Araştırma”. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, c. 11, sy. 1, 2025, ss. 61-81.
Vancouver Öner S, Cural M. Vergi Karmaşıklığı Algısının Belirleyicileri: Türk Vergi Sistemi Özelinde Nitel Bir Araştırma. UEAD. 2025;11(1):61-8.