Okul Öncesi Öğretmenlerinin Biyoçeşitliliğe İlişkin Bakış Açılarında Öğretmenlik Yaşantılarının Rolü

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 138 - 166, 21.03.2022

Kevser Havva Şeker , Asiye Parlak Rakap , Atilla Durmuş

https://doi.org/10.54637/ebad.1067354

Öz

Bu çalışmanın amacı okul öncesi öğretmenlerinin biyoçeşitliliğe ilişkin bakış açılarında öğretmenlik yaşantılarının rolünü araştırmaktır. İlgili alanyazın incelendiğinde eğitim ortamlarında biyoçeşitlilikle ilgili yapılan çalışmaların ya çoğunlukla Fen Bilgisi/ Biyoloji öğretmenleri/öğretmen adaylarıyla ya da zorunlu eğitim kapsamındaki farklı kademelerde öğrenim gören öğrencilerle yapıldığı görülmüştür. Okul öncesi eğitim, her ne kadar henüz zorunlu eğitim kapsamında olmasa da yaşamda alışkanlıkların, tutum ve davranışların çoğunun edinildiği önemli yılları kapsamaktadır. Öğretmenler bu yıllarda etkisi olan en önemli unsurlardan biridir. Okul öncesi öğretmenlerinin bakış açıları, bilgi ve tutumları kendi davranışlarını, rol model olarak çocukların davranışlarını ve bir öğrenme ortamı olarak sınıf etkileşimini şekillendirir. Araştırmanın katılımcıları Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki bir büyükşehirde bir anaokulunda görev yapan beş okul öncesi öğretmenidir. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseni kullanılmıştır. Veriler yarı yapılandırılmış görüşmeler aracılığıyla yüz yüze toplanmıştır. Elde edilen veriler içerik ve betimsel analiz yoluyla analiz edilmiştir. Çalışmanın sonucunda okul öncesi öğretmenlerinin biyoçeşitliliğe ilişkin çeşitli kavram yanılgılarının olduğu buna karşın biyoçeşitliliğe yönelik olumlu bakış açısına sahip oldukları ortaya çıkmıştır. Bunlara ek olarak okul öncesi öğretmenleri, biyoçeşitliliğin korunmasına vurgu yapmış, korunmasında ebeveyn ve öğretmen olarak rollerine değinmiş, rollerini en iyi şekilde yerine getirebilmek için Öğretmen Yetiştirme Programında bu konuyla ilgili eğitim alınmasının altını çizmiş ve mevcut Okul Öncesi Programının güncellenmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Bu sonuçlardan hareketle, Okul Öncesi Öğretmeni Yetiştirme Programında biyoçeşitlilik eğitimi içerecek şekilde bazı değişiklikler yapılması ve Okul Öncesi Programının biyoçeşitlikle ilgili kazanımlara yer vererek güncellenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Biyoçeşitliliğe ilişkin kavram yanılgıları, okul öncesi öğretmenlerinin bakış açıları, öğretmenlik yaşantısı, Biyoçeşitlilik

Teşekkür

Bu çalışmanın yapılması katılımcı okul öncesi öğretmenlerimiz olmadan mümkün olamazdı. Hem değerli zamanlarını ayırarak bizimle görüşmeyi gönüllü olarak kabul ettikleri için kendilerine hem de onlarla bu çalışmayı yapmamız konusunda desteğini esirgemeyen okul müdürüne teşekkür ediyoruz.

Kaynakça

• Arastaman, G., Öztürk-Fidan, İ. & Fidan, T. (2018). Nitel araştırmada geçerlik ve güvenirlik: Kurumsal bir inceleme. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 37-75. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2018.61
• Aslan, D. & Köksal Akyol, A. (2006). Okul öncesi öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları ve mesleki benlik saygılarının incelenmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 51-60.
• Ayvacı, H.S., Devecioğlu, Y. & Yiğit, N. (2002). Okul öncesi öğretmenlerinin fen ve doğa etkinliklerindeki yeterliliklerinin belirlenmesi. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, ODTÜ. Ankara, 16-18 Eylül.
• Bahar, M. & Aksüt, P. (2020). Investigation on the effects of activity-based science teaching practices in the acquisition of problem solving skills for 5-6 year old pre-school children. Journal of Turkish Science Education, 17(1), 22-39. doi: 10.36681/tused.2020.11)
• Bakırcı, H., Kahraman, F. & Artun, H. (2020). Ortak Bilgi Yapılandırma Modelinin Biyoçeşitlilik konusunda beşinci sınıf öğrencilerinin bilimsel süreç ve eleştirel düşünme becerilerine etkisi. Fen, Matematik, Girişimcilik ve Teknoloji Eğitimi Dergisi, 3(1), 51-64. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1096956
• Bastı, K., Doğan, N., Bahar, M. & Nartgün, Z. (2011). İlköğretim 4, 5 ve 6. Sınıf öğrencilerinin biyoçesitlilik konusunda farkındalıklarının çeşitli değiskenlere göre incelenmesi: Bolu ili örneği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 239-256.
• Bilir, A. & Özbaş, S. (2017). Lise öğrencilerinin küresel ve yerel biyolojik çeşitlilik kaybına yönelik problem algısı. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(1), 97-108.
• Brooks, T. M., Mittermeier, R. A., da Fonseca, G. A. B., Gerlach, J. Hoffmann, M., Lamoreux, J. F., Mittermeier, C. G., Pilgrim, J. D. & Rodrigues, A. S. L. (2006). Global Biodiversity Conservation Priorities. Science, 313, 58-61.
• Creswell, J.W. (2013). Nitel Araştırma Yöntemleri. (Mesut Bütün, Selçuk Beşir Demir, Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Creswell, J.W. (2014). Araştırma Deseni. (Selçuk Beşir Demir, Çev.). Ankara: Eğiten Kitap.
• Çakmak, M., Gürbüz H. & Oral B. (2011). Ekosistemler ve biyoçeşitlilik konusunda uygulanan zihin haritalamanın öğrencilerin akademik başarısına etkisi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(4), 51-56.
• Çepni, S. (2014). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. (7. Baskı). Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• DeLong, D. C. (1996, Kış). Defining biodiversity. Wildlife Society Bulletin, 24(4), 738-749. https://www.jstor.org/stable/pdf/3783168.pdf?
• Dervişoğlu, S., Menzel, S., Soran, H. & Bögeholz, S. (2009). Değerler, inançlar ve problem algısının biyolojik çeşitliliği korumaya yönelik kişisel normlara etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37, 50-59.
• Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education, New York: McGraw-Hill Inc.
• Gaston, K. J. & Spicer, J. I. (2004). Biodiversity: An Introduction (2. Baskı). Blackwell Publishing.
• Gedžūne, I. & Gedžūne, G. (2011). Exploring and promoting ecological consciousness in teacher education: The possibilities of educational action research in education for sustainable development. Journal of Teacher Education for Sustainability, 13(1), 43–61. DOI: 10.2478/v10099-011-0004-2
• Gülay, H. & Ekici, G. (2010). MEB okul öncesi eğitim programının çevre eğitimi açısından analizi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 1, 74-84.
• Hayırsever Topçu, F. (2012). Biyolojik çeşitlilik sözleşmesi: müzakereden uygulamaya. Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, 20(1), 57-96.
• Hooykaas, M. J. D., Schilthuizen, M., Aten, C., Hemelaar, E. M., Albers, C. J. & Smeets, I. (2019). Identification skills in biodiversity professionals and laypeople: A gap in species literacy. Biological Conservation, 238, 108202, 1-10. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2019.108202.
• İncekara, S. & Tuna, F. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinin çevresel konularla ilgili bilgi düzeylerinin ölçülmesi: Çankırı ili örneği. Marmara Coğrafya Dergisi, 22, 168-182.
• Johnson, B. & Christensen, L. (2014). Eğitim Araştırmaları. (Selçuk Beşir Demir, Çev.). Ankara: Eğiten Kitap.
• Kara Ekemen, D., Atik, A. D. & Erkoç, F. (2017). Dokuzuncu sınıf “Biyolojik Çeşitlilik ve Korunması” konusunun istasyon tekniği kullanılarak öğretilmesi ve öğrencilerin uygulamadan memnuniyeti. Adıyaman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 318- 339.
• Karademir, A., Kartal, A. & Türk, C. (2021). Science education activities in Turkey: A qualitative comparison study in preschool classrooms. Early Childhood Education Journal, 48, 285–304. https://doi.org/10.1007/s10643-019-00981-1
• Karakaya, F., Bozkurt, S. & Yilmaz, M. (2022). Developing preschool students’ awareness of living things: Fungi in nature. Pedagogical Research, 7(1), em0116. https://doi.org/10.29333/pr/11552
• Karamustafaoğlu, S. & Kandaz, U. (2006). Okul öncesi eğitimde fen etkinliklerinde kullanılan öğretim yöntemleri ve karşılaşılan güçlükler. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 65-81.
• Kefi, S., Çeliköz, N. & Erişen, Y. (2013). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin temel bilimsel süreç becerilerini kullanım düzeyleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 300-319.
• Keleş, F. & Özenoğlu, H. (2017). Ortaokul öğrencileri için biyolojik çeşitlilik konusunda ders planı tasarlama. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 41-65.
• Kesicioğlu, O.S. & Alisinanoğlu, F. (2009). 60-72 aylık çocukların çevreye karşı tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 37-48.
• Kılıç, D.S. & Dervişoğlu, S. (2013). Öğretmen adaylarının biyolojik çeşitliliğin öğretimine ilişkin pedagojik alan bilgileri, tutumları ve kaygıları. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 100-109.
• Klofutar, Š., Jerman, J. & Torkar, G. (2020). Direct versus vicarious experiences for developing children’s skills of observation in early science education. International Journal of Early Years Education, DOI: 10.1080/09669760.2020.1814214
• Kos, M., Jerman, J. & Torkar, G. (2021): Preschool children’s attitude toward some unpopular animals and formation of a positive attitude toward them through hands-on activities, Journal of Biological Education. DOI: 10.1080/00219266.2021.1877779
• Koseoglu, P., Mercan, G., Gokbulut, O.O. & Pehlivanoglu, E. (2021). STRCT-Inquiry-Based science schools in nature: Effect on environmental awareness on preschool teachers and children. Kastamonu Education Journal, 29(3), 654-669. doi: 10.24106/kefdergi.762364
• Kök, M., Tuğluk, M. N. & Bay, E. (2005). Okul öncesi eğitimin öğrencilerin gelişim özellikleri üzerindeki etkisinin incelenmesi. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 294-303.
• Maxwell, J. (1992). Understanding and validity in qualitative research. Harvard Educational Review, 62(3), 279-301.
• Miles, M.B. & Huberman, A.M. (2014). Nitel Veri Analizi (Sadegül Akbaba Altun, Ali Ersoy, Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Ormancı, Ü. & Çepni, S. (2019). Thematic Analysis of Conducted Studies Regarding Preschool Science Education in Turkey. Journal of Turkish Science Education, 16(3), 415-439. doi: 10.12973/tused.10291a)
• Özbaş, S. (2016). Lise öğrencilerinin biyolojik çeşitlilik ile ilgili bilgileri ve davranış eğilimleri. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 793-808. Özdemir, C. (2010). Türk eğitim sisteminde biyolojik çesitlilik. Yayınlanmıs Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Palinkas, L.A., Horwitz, S.M., Green, C.A., Wisdom, J. P., Duan, N. & Hoagwood, K. (2015). Purposeful sampling for qualitative data collection and analysis in mixed method ımplementation research. Administration and Policy in Mental Health and Mental Health Services Research, 42, 533–544. https://doi.org/10.1007/s10488-013-0528-y
• Patrick, R. (1997). Chapter 14: Systematics: A Keystone to Understanding Biodiversity. M. L. Reaka-Kudla, D. E. Wilson & E. O. Wilson (Ed.). Biodiversity II: Understanding and Protecting Our Biological Resources (s. 213-217) içinde. Washington, ABD: Joseph Henry Press. http://planet.uwc.ac.za/nisl/Biodiversity/pdf/biodiversityII.pdf#page=16
• Pimm, S. L. Russell, G. J., Gittleman, J. L. & Brooks, T. M. (1995, Temmuz). The future of biodiversity. Science, 269(5222), 347-350.
• Saçkes, M., Akman, B. & Trundle, K. C. (2012). A science methods course for early childhood teachers: A model for undergraduate pre-service teacher education. Necatibey Faculty of Education Electronic Journal of Science and Mathematics Education, 6(2), 1-26.
• Saçkes, M., Trundle, K. C. & Bell, R. L. (2013). Science learning experiences in kindergarten and children’s growth in science performance in elementary grades. Education and Science, 38(167), 114-127.
• Sala, O. E., Chapin III, F. S., Armesto, J. J., Berlow, E., Bloomfield, J...... Walker, M. & Wall, D. H. (2000, Mart). Global Biodiversity Scenarios for the Year 2100. Science, 287(5459), 1770-1774. https://www.jstor.org/stable/pdf/3074591.pdf?
• Sarışan Tungaç, A., Yaman, S. & Bal İncebacak, B. (2017). İlkokul üçüncü sınıf öğrencilerinin ormanlara yönelik tutumlarında doğa eğitimi projelerinin etkisi. Alan Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 3(1), 41-50.
• Sarkar, S. (2002, Ocak). Defining "Biodiversity"; Assessing Biodiversity. The Monist, 85(1), 131-155. https://www.jstor.org/stable/pdf/27903761.pdf?
• Seçkin Kurumlu, M., Atik, A.D. & Erkoç, F. (2010). Biyoçeşitliliğin önemi ve koruma stratejileri üzerine biyoloji öğretmenlerinin yeterliklerinin araştırılması. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 3(2), 75-82.
• Seo, S.N. (2021). A story of polar bears and penguins: A paradox of biodiversity and climate change. Climate Change and Economics içinde (s. 153-169). Palgrave Macmillan, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-66680-4_9
• Shenton, A. K. (2004). Strategies for ensuring trustworthiness in qualitative research projects. Education for Information, 22, 63–75.
• Skarstein, T. H. & Skarstein, F. (2020). Curious children and knowledgeable adults – early childhood student-teachers’ species identification skills and their views on the importance of species knowledge. International Journal of Science Education, 42(2), 310-328. DOI: 10.1080/09500693.2019.1710782
• Şahin, Ü. G. & Sert, H. (2018). İlköğretim öğrencilerinin biyoçeşitlilik konusundaki farkındalıklarının incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(3), 801-812.
• Taşkın, Ö. & Şahin, B. (2008). “Çevre” kavramı ve altı yaş okul öncesi çocuklar. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(1), 1-12. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/114687
• Tilman, D., Isbell, F. & Cowles, J. M. (2014). Biodiversity and ecosystem functioning. Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics, 45(1), 471-493. https://doi.org/10.1146/annurev-ecolsys-120213-091917
• Turan, İ. & Yangın, S. (2014). Farklı programlarda okuyan öğretmen adaylarının “biyolojik çeşitlilik” kavramına yönelik alternatif anlayışları ve olası nedenleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(49), 84-103.
• Uzun, N., Özsoy, S., & Keleş, Ö. (2010). Öğretmen adaylarının biyolojik çesitlilik kavramına yönelik görüsleri. Biyoloji Bilimleri Arastırma Dergisi, 3(1), 93-99.
• Yaşar, M. C., İnal, G., Kaya, Ü. Ü. & Uyanık, Ö. (2012). Çocuk gözüyle tabiat anaya dönüş. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 30-40.
• Yılmaz, S., Yılmaz-Bolat, E. & Gölcük, İ. (2020). Erken çocukluk döneminde uygulanan çevre eğitim programının çocukların çevreye karşı tutumları üzerindeki etkisi. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi (YYU Journal of Education Faculty), 17(1), 557-578. doi:10.33711/yyuefd.693833
• Yoleri, S. (2012). Çocuk ve çevre: Okul öncesi çocuklar arasında çevre bilinci oluşturma. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 100-111.
• Yörek, N. (2006). Ortaöğretim öğrencilerinin biyolojik çesitlilik (biyoçesitlilik) konusunda kavramsal anlama düzeylerinin araştırılması. Yayımlanmış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Yüce, Z. & Önel, A. (2015). Fen bilgisi öğretmen adaylarının biyoçeşililiğe ilişkin kavramsal ilişkilendirme düzeyleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 326-341.