Lise öğrencilerinin atasözlerini kavrama düzeyleri üzerine nitel bir araştırma

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 2, 223 - 236, 01.10.2012

Yusuf Tepeli Ali Fuat Arıcı

Öz

Bireylerin sahip oldukları dili ve kültürü edinebilmesi ve bunu etkili bir şekilde kullanabilmesi için öncelikle o dil ve kültürü tanıması gerekmektedir. Türk kültürünün en önemli unsurlarından biri atasözleridir. Atasözleri söyleyişi ve fikirleri kuvvetlendirme, birkaç cümle ile etkili metinler oluşturabilme açısından konuşma ve yazma eğitiminde; ilgi ve merak uyandırma açısından dinleme eğitiminde; metinleri daha anlamlı hâle getirip vurgu ve tonlamayı kolaylaştırma açısından okuma eğitiminde kullanılabilecek ürünlerdir. Bu yüzden dil öğretiminde ve değer aktarımında atasözlerinden yararlanmanın gerekliliği kabul edilmektedir. Bu çalışmada, Türk Edebiyatı ile Dil ve Anlatım ders kitaplarında geçen atasözlerini öğrencilerin kavrama düzeyleri araştırılmış, atasözlerinin öğretiminde ortaya çıkan eksiklikler belirlenmeye çalışılmış ve bunlarla ilgili çözüm önerileri sunulmuştur. Araştırmada nitel araştırma deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunda, Kütahya il merkezinde öğrenim gören dokuz öğrenci bulunmaktadır. Araştırma verileri yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile toplanmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi tekniği kullanılarak çözümlenmiştir. Araştırma bulgulara göre, lise öğrencileri atasözlerinin öğüt verici yönüne dikkat çekmişlerdir. Öğrencilerin çoğu günlük konuşmalarda -yeri geldiğinde- atasözlerinden yararlandıklarını belirtmiştir

Anahtar Kelimeler

Atasözleri, Atasözü Öğretimi, Lise Öğrencileri, Edebiyat Eğitimi

Kaynakça

• Acaroğlu T. (1999). Türk atasözleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aksan, D. (1998). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dil bilim. Ankara: TDK Yayınları.
• Akpınar, M. & Açık, F. (2010). Avrupa dil gelişim dosyası bağlamında, yabancılara Türkçe öğretiminde deyim ve atasözlerinin öğrenme–öğretme sürecine aktarımı. III. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu. Dokuz Eylül Üniversitesi. 1-3 Temmuz 2010. İzmir.
• Aksoy, Ö. A. (1984). Atasözleri ve deyimler sözlüğü 1 - Atasözleri sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Bağcı, H. (2010). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin atasözleri ve deyimleri algılama düzeyi, Türlük Bilimi Araştırmaları, 17, 91-110.
• Baltacıoğlu, İ. H. (1994). Türk’e doğru. Ankara: AKM Yayınları.
• Baş, B. (2002). Türkçe temel dil becerilerinin öğretiminde atasözlerinin kullanımı. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, 60-68.
• Batur, Z. & Kaya, M. (2012). Divânü Lûgâti’t-türk’te dil öğretimi bağlamında sözel kültür ürünleri aracılığıyla değer aktarımı. Turkish Studies, 7 (1), 309-324.
• Bilgin, M. (2002). Anlamdan anlatıma Türkçemiz. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2012). Sınıflandırılmış atasözleri sözlüğü. (Yaz. M. Yurtbaşı) İstanbul: Excellence Publishing.
• Çotuksöken, Y. (1988). Atasözlerimiz. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Duruhan, K. & İlhan, B. (2004). Eğitim-öğretimle ilgili bazı atasözü ve deyimlerimizin öğrenme-öğretme süreci bakımından irdelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 164, 119-125.
• Ergin, M. (2004). Türk dil bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Ergin, M. (1998). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Basın Yayım Dağıtım.
• Eyüboğlu, E. K. (1973). Onüçüncü yüzyıldan günümüze kadar şiirde ve halk dilinde atasözleri ve deyimler. İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık.
• Hengirmen, M. (2002). Türkçe dilbilgisi. Ankara: Engin Yayınevi.
• İşcan, A. (2011). Anlam bilgisi konularının öğretimi. Turkish Studies, 6 (2), 503-522.
• Karadüz, A. (2009). Sözlük, sözcük anlamı ve öğrenme üzerine. Turkish Studies, 4 (4), 961-984.
• Karadüz, A. & Yıldırım, İ. (2011). Kelime hazinesinin geliştirilmesinde öğretmenlerin görüş ve uygulamaları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (2), 961-984.
• Kazıcı, E. (2008). İlköğretim ikinci kademe Türkçe derslerinde deyim ve atasözlerinin öğretiminde dramatizasyon yönteminin etkililik düzeyi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Komisyon. (2002). Yeni kültür ansiklopedisi cilt I. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Mindivanlı, E., Küçük, B. & Aktaş, E. (2012). Sosyal bilgiler dersinde değerlerin aktarımında atasözleri ve deyimlerin kullanımı. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3, 93-101.
• Muallioğlu, N. (1999). Türkçe bilen aranıyor. İstanbul: Avcıol Basım Yayım.
• Mürsel, G. C. (2009). Deyim ve atasözlerinin öğretiminde karikatürün etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Oy, A. (1972). Tarih boyunca Türk atasözleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Ögel, B. (2000). Türk kültür tarihine giriş. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özbay, M. (2002). Kültür aktarımı açısından Türkçe öğretimi. Türk Dili, 602, 112-120.
• Özbay, M. & Melanlıoğlu, D. (2008). Kelime öğretiminde örneklemenin önemi ve Divanü Lügat-it Türk. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (10), 49-58.
• Özkan, M. (2008). İnsan iletişim ve dil. İstanbul: 3F Yayınları.
• Özön, M. N. (1956). Atasözleri. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Pala, İ. (2010). Sözün özünden dünden bugüne atasözleri. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Tekşan, K. (2012). Atasözlerinin dil bilgisi öğretiminde kullanılabilirliği. Türlük Bilimi Araştırmaları, 31, 301-322.
• Topbaş, S. (1998). Dil, anadili ve Türkçe öğretimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Tüm, G. (2010). Atasözlerinin değişik kültürleri ve dilleri anlamadaki rolü. Turkish Studies, 4, 663-678.
• Yetiş, K. (1993). Türkçenin nakışları: Atasözleri-deyimler-tekerlemeler-bilmeceler. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Yurtbaşı, M. (2012). Sınıflandırılmış atasözleri sözlüğü. İstanbul: Excellence Publishing.
• Yurtbaşı, M. (Tarihsiz). Türk ve dünya çocuk atasözleri. İstanbul: Portakal Basım.