TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDE ÖĞRETMENLERİN HİZMET İÇİ MESLEKİ GELİŞİMLERİNE YÖNELİK ÇALIŞMALARIN SİSTEMATİK BİR DERLEMESİ

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 16, 22 - 51, 30.06.2025

Alihan Başlar , Funda Uysal

Öz

Bu çalışma, Türk Eğitim Sistemi'nde öğretmenlerin hizmet içi mesleki gelişimlerine yönelik 2013-2023 yılları arasında gerçekleştirilen akademik çalışmaları sistematik bir şekilde incelemeyi amaçlamıştır. Yükseköğretim Ulusal Tez Merkezi ve Dergipark veri tabanlarından toplanan 67 makale, 134 yüksek lisans ve 69 doktora çalışması nitel araştırma yöntemlerinden sistematik tarama modeli kullanılarak analiz edilmiştir. Kitchenham (2004) tarafından geliştirilen sistematik derleme metodolojisi izlenmiş ve çalışma seçimi PRISMA protokolü ile belgelenmiştir. Araştırma kapsamında incelenen çalışmalar; amaç, konu, yöntem, çalışma grubu, veri toplama aracı ve sonuçlar açısından yıllara göre karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Bulgular, hizmet içi eğitim çalışmalarının 2017-2019 yılları arasında arttığını, en fazla çalışılan konuların program geliştirme ve öğretmen görüşlerinin belirlenmesi olduğunu göstermiştir. Çalışmalarda çoğunlukla durum çalışması deseni kullanılmış, katılımcı olarak öğretmenler tercih edilmiş ve veri toplama aracı olarak anket ve görüşme teknikleri ön plana çıkmıştır. Sonuçlar, hizmet içi eğitimlerin öğretmenlerin mesleki gelişimlerine katkı sağlamasına rağmen, eğitim programlarının yetersiz bulunduğunu ortaya koymuştur. Uluslararası karşılaştırmalar ve teorik çerçeveler ışığında, Türkiye'deki öğretmenlerin hizmet içi eğitimlerinde öğrenme topluluğu yaklaşımı, yetkinlik temelli ve ihtiyaç odaklı modeller öne çıkmaktadır. Bu kapsamda branşa özgü eğitimlerin artırılması, akademisyen ile yöneticilerin de çalışmalara dahil edilmesi ve öğretmenlerin gerçek ihtiyaçlarına cevap veren uzun süreli, sistematik mesleki gelişim programlarının tasarlanması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hizmet içi eğitim , öğretmen eğitimi , mesleki gelişim , Türk Eğitim Sistemi , sistematik derleme

A Systematic Review of Studies on In-Service Professional Development of Teachers in the Turkish Education System

Öz

This study aims to systematically examine academic studies on in-service professional development of teachers in the Turkish Education System conducted between 2013-2023. A total of 67 articles, 134 master's theses and 69 doctoral theses compiled from the Higher Education National Thesis Center and Dergipark databases were analyzed using the systematic scanning model, one of the qualitative research methods. The systematic review methodology developed by Kitchenham (2004) was followed, and the study selection was documented using the PRISMA protocol. The studies were comparatively evaluated in terms of purpose, subject, method, study group, data collection tool, and results according to years. Findings showed that in-service training studies increased between 2017-2019, with program development and determining teacher opinions being the most studied topics. Case study design was predominantly used in the studies, teachers were preferred as participants, and questionnaires and interview techniques were prominent as data collection tools. Results revealed that although in-service training contributes to teachers' professional development, educational programs were found to be inadequate. In light of international comparisons and theoretical frameworks, learning community approach, competency-based and needs-oriented models stand out in in-service training of teachers in Turkey. In this context, it is recommended to increase subject-specific training, include academics and administrators in studies, and design long-term, systematic professional development programs that respond to teachers' actual needs.

Anahtar Kelimeler

In-service training , teacher education , professional development , Turkish Education System , systematic review

Kaynakça

• Avalos, B. (2011). Teacher professional development in teaching and teacher education over ten year. Teaching and Teacher Education, 27(1), 10-20. https://doi.org/10.1016/j.tate.2010.08.007
• Baştürk, R. (2012). İlköğretim öğretmenlerinin hizmet içi eğitime yönelik algı ve beklentilerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 96-107. https://doi.org/10.17679/iuefd.16380134
• Boydak Özan, M., Şener, G., & Polat, H. (2014). Sınıf öğretmenlerinin mesleki gelişim eğitimlerine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(4), 167-180. https://doi.org/10.12780/uusbd401
• Büyükbaş, N. & Akgün, M. (1995). Geliştirilen bir seminer programının uygulanması ve sonuçları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 4(4), 507-514. https://doi.org/10.14527/9786053644309.09
• Büyüköztürk Ş., Çakmak E. K., Akgün E., Karadeniz Ş. & Demirel F. (2008) Bilimsel araştırma yöntemleri. 23.Baskı, ISBN: 9-9449-1928-4, Pegem Akademi, Ankara, 346 s. https://doi.org/10.14527/9789944919289
• Darling-Hammond, L., & Lieberman, A. (2012). Teacher education around the world changing policies and practices. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203817551
• DuFour, R., DuFour, R., Eaker, R., Many, T. W., & Mattos, M. (2016). Learning by doing: A handbook for professional learning communities at work (3rd ed.). Solution Tree Press.
• Flores, M. A., & Swennen, A. (2020). The COVID-19 pandemic and its effects on teacher education. European Journal of Teacher Education, 43(4), 453-456. https://doi.org/10.1080/02619768.2020.1824253
• Gökyer, N. (2012). Öğretmenlerin hizmetiçi eğitim sürecinde karşılaştıkları sorunlar ve öncelikli ihtiyaç duydukları konular. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 162(162). https://doi.org/10.20296/tsad.76366
• Gültekin, M., Aktay, E. G., & Gültekin, I. (2018). İlköğretimde mesleki çalışma (seminer) dönemi uygulamaları. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(2), 482-513. https://doi.org/10.18039/ajesi.454646
• Hasa, (2017). Difference between literature review and systematic review. Erişim adresi: https://pediaa.com/difference-between-literature-review-and-systematic-review/ https://doi.org/10.4135/9781529685916
• Hord, S. M., & Sommers, W. A. (2008). Leading professional learning communities: Voices from research and practice. Corwin Press.
• Kitchenham, B. (2004). Procedures for performing systematic reviews. Keele, UK, Keele University, 33(2004), 1-26. https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=29890a936639862f45cb9a987dd599dce9759bf5
• López-Martín, E., Gutiérrez-de-Rozas, B., González-Benito, A. M., & Expósito-Casas, E. (2023). Why do teachers matter? A meta-analytic review of how teacher characteristics and competencies affect students' academic achievement. International Journal of Educational Research, 120, 102199. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2023.102199
• Maxwell, J. (1992). Understanding and validity in qualitative research. Harvard educational review, 62(3), 279-301. https://doi.org/10.17763/haer.62.3.8323320856251826
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2005). Uzaktan eğitim projesi genelgesi. http://hedb.meb.gov.tr/genelge/uzak.htm
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2021). 2021 yılı birim faaliyet raporu. Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_03/23114309_2021_YILI_BYRYM_FAALYYET_RAPORU_OYGGM.pdf MEB. (2021). Mesleki çalışma programı. Milli Eğitim Bakanlığı. https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_02/02174829_Mesleki_CalYYma_ProgramY.pdf
• Moher, D., Liberati, A., Tetzlaff, J., Altman, D. G. & Prisma Group. (2009). Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA statement, Physical therapy, 89(9), 873-880. https://doi.org/10.1093/ptj/89.9.873
• OECD. (2019). TALIS 2018 results (Volume I): Teachers and school leaders as lifelong learners. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/1d0bc92a-en
• Orkun, M. A., & Bayırlı, A. (2019). Öğrenme stratejileri ve öğretimi. Maarif Mektepleri Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(1), 64-74. https://doi.org/10.47155/mamusbbd.1530398
• Özdemir, İ. (2002). Öğretmenlerin iş başında yetiştirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özer, M. (2020). Mesleki eğitimde paradigma değişimi, Türkiye'nin mesleki eğitim ile imtihanı. (Vol. 1). TC Maltepe Üniversitesi. https://doi.org/10.17152/gefad.752523
• Saracaloğlu, A. S., Çırakoğlu, M., & Akay, Y. (2016). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin mesleki çalışma sürecine ilişkin görüşlerinin metaforlar yoluyla incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2). https://doi.org/10.17240/aibuefd.2016.16.2-5000194945
• Stoll, L., Bolam, R., McMahon, A., Wallace, M., & Thomas, S. (2006). Professional learning communities: A review of the literature. Journal of Educational Change, 7(4), 221-258. https://doi.org/10.1007/s10833-006-0001-8
• Şahin, H., & Akinci, M. (2020). Research trends towards teachers’ın-servıce traınıng. MOJES: Malaysian Online Journal of Educational Sciences, 8(3), 35-50. https://ajba.um.edu.my/index.php/MOJES/article/view/24644/11757
• Taymaz, A. H. (1997). Hizmet içi eğitim: Kavramlar, ilkeler, yöntemler. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları No:94 Ankara. https://doi.org/10.1501/egifak_0000001428
• Timperley, H., Wilson, A., Barrar, H., & Fung, I. (2007). Teacher Professional Learning and Development: Best Evidence Synthesis Iteration. New Zealand Ministry of Education.
• Uçar, R. (2005). İlköğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin meb hizmet içi eğitim uygulamalarına ilişkin görüşleri (Van ili örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van. https://doi.org/10.17755/esosder.768544
• Vescio, V., Ross, D., & Adams, A. (2008). A review of research on the impact of professional learning communities on teaching practice and student learning. Teaching and Teacher Education, 24(1), 80-91. https://doi.org/10.1016/j.tate.2007.01.004
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (8. Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yüksel, R., & Kösterelioğlu, İ. (2023). Öğretmenlerin eğitim teknolojilerini kullanma yeterliklerinin arttırılması: hizmet içi eğitim etkinlik programının geliştirilmesi ve değerlendirilmesi. Journal of Individual Differences in Education, 5(2), 63-74. https://doi.org/10.47156/jide.1351138