Türkiye’de Turizm Kentleşmesini İstihdam Verileri Üzerinden Okumak

Yıl 2022, , 355 - 370, 18.12.2022

Çetin Furkan Usun , Şevket Işık , Yücel Dinç

https://doi.org/10.51800/ecd.1165857

Cited By: 4

Öz

Bu çalışmada, turizm kentleşmesinin değişkenlerinden biri olan istihdamın hızlı büyümesi ve yapısal değişimi, Türkiye’nin uluslararası turizm merkezleri olarak bilinen Çeşme, Kuşadası, Didim, Bodrum, Marmaris, Fethiye, Kemer, Antalya, Manavgat ve Alanya kentleri üzerinden incelenmiştir. Turizm kentleşmesini istihdam verileri ekseninde ortaya koyabilmek için Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) istihdam verileri elde edilmiştir. Bu verilerden hareketle Türkiye’de, turizm sektöründe çalışan işgücünün hızlı büyümesi, turizmin istihdam yaratma potansiyeli ve mevsimlik özelliği açıklanmıştır. Elde edilen bulgulara göre; 1985-2000 döneminde turizm kentlerinde genel istihdamın büyüme oranı %85 ile %440 arasında değişirken; bu kentlerin bağlı bulundukları il merkezlerinde ise %23-%45 arasında kalmıştır. 2005-2019 döneminde ise, turizm kentlerinde genel istihdamın büyüme oranı %50 ile %204 arasında iken; il merkezlerinde bu oranlar %12-%74 arasında değişmiştir. Turizm kentlerinde, 1985-2000 dönemindeki istihdam değişim oranlarının 2005-2019 dönemine göre çok daha çarpıcı olması, belirtilen dönemdeki turizm teşvik ve yatırımlarıyla ilişkilidir. 1985-2019 döneminde turizmle ilişkili faaliyet kollarında istihdam edilenlerin oranları turizm kentlerinde %32 ile %75 arasında değerler gösterirken; il merkezlerinde bu oran %5-%30 arasında kalmıştır. Elimizdeki veriler, istihdamın mevsimlik karakteri konusunda da önemli sonuçlar ortaya koymuştur. Turizm kentlerinin tamamında en düşük çalışan sayılarına Ocak ayında, en yüksek çalışan sayılarına ise Temmuz ve Ağustos aylarında rastlanılmıştır. Çalışmanın en önemli sonucu; turizmle ilişkili istihdam verilerinin turizm kentlerine özgü bir istihdam modelini ortaya çıkarmasıdır.

Anahtar Kelimeler

turizm,, turizm kentleşmesi, istihdam, mevsimsellik, mevsimlik istihdam

Reading Tourism Urbanization in Turkey Through Employment Data

Öz

In this study, the rapid growth and structural change of employment, which is one of the variables of tourism urbanization, has been examined through the cities of Çeşme, Kuşadası, Didim, Bodrum, Marmaris, Fethiye, Kemer, Antalya, Manavgat, and Alanya, which are known as the international tourism centers of Turkey. To reveal the tourism urbanization in the axis of employment data, employment data were obtained from the Turkish Statistical Institute (TURKSTAT) and the Social Security Institution (SSI). Based on these data, the rapid growth of the workforce in the tourism sector, the employment creation potential, and the seasonal characteristics of tourism have been explained. According to the findings obtained; in the 1985-2000 period, while the growth rate of general employment in tourism cities varied between 85% and 440%; in the provincial centers of these cities, it remained between 23% and 45%. In the 2005-2019 period, while the growth rate of general employment in tourism cities was between 50% and 204%; these rates varied between 12% and 74% in provincial centers. The fact that the employment rate of change in tourism cities in the 1985-2000 period is much more striking than in the 2005-2019 period is related to the tourism incentives and investments in the mentioned period. While the rates of those employed in tourism-related activity branches in the 1985-2019 period were between 32% and 75% in tourism cities; this rate remained between 5%-30% in provincial centers. Our data also revealed important results regarding the seasonal character of employment. In all tourism cities, the lowest number of employees was observed in January and the highest number of employees was observed in July and August. The most important result of the study is that tourism-related employment data reveals an employment model specific to tourist cities.

Anahtar Kelimeler

tourism, tourism urbanization, employment, seasonality, seasonal employment

Kaynakça

• Akarca, A.T. & Tansel, A. (2017). Tourism-driven migraiton to southwestern Turkey. Boğaziçi Journal Review of Social, Economic and Administrative Studies, 31(1), 23-42
• Akengin, H. & Dinç, Y. (2020a). Turizm sektörünün şehirleşmeye etkileri: Manavgat örneği. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 41, 199-220
• Akengin, H. & Dinç, Y. (2020b). Turizm şehirleşmesinin iş ve ticaret alanlarını şekillendirmesi üzerine karşılaştırmalı bir araştırma: Alanya ve Manavgat Örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 29(2), 273-295
• Akış, A. (2007). Alanya’da turizm ve turizmin Alanya ekonomisine etkisi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 17, 15-32
• Akış, A. (2011). Turizmin kentsel gelişim üzerine etkileri: Bir örnek inceleme Antalya-Türkiye. Doğu Coğrafya Dergisi, 16(25), 193-206
• Akış-Roney, S. (2011). Turizm bir sistemin analizi. Detay Yayıncılık
• Antara M. & Sri-Sumarniasih, M. (2017). Role of tourism in economy of Bali and Indonesia. Journal of Tourism and Hospitality Management, 5(2), 34-44
• Bozyer, Ü. (2008). Kent dokusunun oluşmasında turizmin etkisi: Bodrum örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Dal, N. & Baysan, S. (2007). Kuşadası’nda kıyı kullanımı ve turizmin mekânsal etkileri konusunda yerel halkın tutumları. Ege Coğrafya Dergisi, 16, 69-85.
• Dinç, Y. (2020). Karşılaştırmalı bir şehir coğrafyası: Alanya ve Manavgat örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Doğan, M. (2018). Antalya şehrinin (Muratpaşa, Kepez, Döşemealtı, Aksu ve Konyaaltı) gelişmesinde etkili olan faktörler. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 38, 187-201.
• Dökmeci, V. & Terzi, F. (2003). Turizm ve şehirleşme. Prof. Dr. Yücel Ünal’a Armağan içinde, Ed: Ö. Ertekin & M. Yüzer, 1-6, İstanbul Teknik Üniversitesi Matbaası.
• Emekli, G. (1994). Foça’da turizm ve turistik kentleşme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Emekli, G. (1998). Bergama’da turizm ve sosyo-ekonomik etkileri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Göney, S. (2017). Şehir Coğrafyası-I, 4. Baskı, Beta Basımevi
• Güney, İ. & Somuncu, M. (2018). Kuşadası İlçesi’nde turizmin yaşam döngüsü: Mekânsal ve toplumsal öğeler üzerinden bir değerlendirme. Türk Coğrafya Dergisi, 71, 101‐116, DOI: 10.17211/tcd.440799
• Hall, C.M. (2006). Tourism urbanization and global environmental change. M.Stefan Gössling (Ed.) içinde, Tourism and Global Environmental Change: Ecological, Economic, Social and Political Interrelationships (142-155), Abingdon:Routledge
• Işık, Ş. (2005). Türkiye’de kentleşme ve kentleşme modelleri. Ege Coğrafya Dergisi, 14, 57-71
• Işık, Ş. & Zoğal, V. (2017). Turizm kentleşmesi kavramı: Antalya Örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 26(2), 71-94
• Joppe, M. (2012). Migrant workers: Challenges and oppurtunities in addressing tourism labour shortages. Tourism Management, 33, 662-671
• Kapan, K. (2018a). Turizm faaliyetlerinin şehirsel gelişmeye etkileri: Antalya örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kapan, K. (2018b). Turizm ve rekreasyon faaliyetlerinin ekonomi üzerindeki etkileri: Antalya örneği. Coğrafya Dergisi, 37, 47-56, DOI: 10.26650/JGEOG2018-0004
• Kapan, K. & Timor, A. (2018). Turizm gelişme modellemeleri açısından Antalya Şehri. Türk Coğrafya Dergisi, 71, 53-61
• Kapluhan, E. (2014). Türkiye’de turizme bağlı kentleşmelere farklı bir örnek: Milas (Muğla). Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5(15), 120-141
• Karakaya, R. & Turan, A.H. (2006). Türkiye’ye yabancı emekli göçü: Didim’in yeni sakinleri ve bölgeye ekonomik etkileri. İktisat-İşletme-Finans, 21(246), 122-132, DOI: 10.3848/iif.2006.246.6732
• Keleş, R. (2015). Kentleşme politikası (14. baskı). İmge Kitapevi
• Kervankıran, İ. & Bağmancı, M.F. (2021). COVID-19 sürecinde Türkiye turizminin meksansal görünümü: Hangi il nasıl etkilendi? Coğrafi Bilimler Dergisi, 19(1), 263-287, DOI: 10.33688/aucbd.897621
• Kocakuşak, S. (1993). Alanya’da kentleşme-turizm ve sorunları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Koç, E. & Altınay, G. (2006). An analysis of seasonality in monthly per person to tourist spending in Turkish inbound tourism from a market segmentation perspective. Tourism Management, 28, 227-237
• Mullins, P. (1991). Tourism urbanization, International Journal of Urban and Regional Research, 15(3) DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2427.1991.tb00642.x
• Özgüç, N. (2007). Turizm coğrafyası özellikler ve bölgeler. 5.baskı, Çantay Kitapevi
• Özgür, E.M. (1996). İl ve ilçe merkezlerimizin faal nüfusun ekonomik faaliyet kollarına dağılımı bakımından sınıflandırılması. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 5, 53-71
• Pekpak, H.E. (2012). Kıyı alanlarında turizm odaklı mekânsal gelişim: Lara örneği. Uzmanlık Tezi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü
• Qian, J. Feng, D. & Zhu, H. (2012). Tourism-driven urbanization in China’s Small town development: A case study of Zhapo Town 1986-2003. Habitat International, 35(1), 152-160, DOI: 10.1016/j.habitatint.2011.06.012
• Sabancı, S. (2016). Manavgat’ta turizm ve kentleşmenin gelişme süreci, Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi Dergisi, 8(32), 464-471
• Sezer, İ. (2011). Didim-Milas kıyı kuşağında turizm ve mekânsal etkileri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sargın, S. (2006). Şehirleşme-Üniversiteler: Üniversitelerin Şehirleşmeye Etkileri. Fakülte Kitapevi, ISPARTA.
• Sertkaya-Doğan, Ö. Özdemir, F. (2021). Türkiye’de Demografik Kentleşme. İçinde. Kent Araştırmaları (Editörler: Şenay GÜNGÖR ve Fatih ADIGÜZEL), Literatürk Yayıncılık, KONYA.
• SGK, (2021). 2005-2020 dönemi ilçe bazlı istihdam sayılarına ilişkin istatistiki veri
• Südaş, İ. & Mutluer, M. (2008). Ekonomik etkileri açısından Türkiye’nin turizm merkezlerine yönelik Avrupalı göçleri. Ege Coğrafya Dergisi, 17(1-2), 51-59
• Timor, A. (2004). Ayvalık: Bir sayfiye yerleşmesinin gelişme süreci. Çantay Kitapevi
• TÜİK, 1985-1990-2000 Genel nüfus sayım sonuçları
• Tümertekin, E. (1968). Türkiye’de iç göçler. İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 1371, Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 54.
• Tümertekin, E. (1973). Türkiye’de şehirleşme ve şehirsel fonksiyonlar. İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 1371, Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 72.
• Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. Genel Müdürlüğü Yatırımlar İzleme Dairesi Başkanlığı, (2021). Aydem Elektrik ve Gediz Elektrik verileri
• Uğur, A. & Aliağaoğlu, A. (2018). Şehir Coğrafyası. 6. Baskı, Nobel Yayınevi
• Yılmaz, C. (2019). Türkiye’de kırdan kente göç sürecinde etkili olan aracı, iletici, kolaylaştırıcı faktörler. İçinde. Beşeri ve İktisadi Coğrafya Araştırmaları (Editörler: Süheyla ÜÇIŞIK ERBİLEN ve Güven ŞAHİN), Eski Babil Yayınları, İSTANBUL.
• Yücel, T. (1960). Türkiye’de şehirleşme hareketleri. Türk Coğrafya Dergisi, 20, 23-35
• Yüceşahin, M. M. (2003). Şehirleşme süreci bakımından İnegöl ilçesi şehirsel yerleşmeleri. Coğrafi Bilimler Dergisi, 1(1), 75-95.
• Usun, Ç.F. & Işık, Ş. (2022). A type of land use specific to tourism urbanization in Kuşadası: Tourism business district, Ege Coğrafya Dergisi, 31(1), 69-82