Coğrafi İmgelemler: Mavi Anadoluculuk’ta Kimlik, Kültür ve Mekân

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 2, 169 - 195, 31.12.2024

Suat Yazan , Erdem Bekaroglu , Yilmaz Arı , Ertuğrul Murat Özgür

https://doi.org/10.51800/ecd.1545901

Öz

Bu yazıda, Türkiye’de 20. yüzyılın üçüncü çeyreğinde etkinlik göstermiş bir grup entelektüelin ortaya koyduğu Mavi Anadoluculuk düşüncesi, bir coğrafi imgelem olarak yeniden ziyaret edilmektedir. Anadolu’yu çeşitli medeniyetlerin etkileşimiyle şekillenen kültürel bir sentez olarak kavramsallaştıran Mavi Anadoluculuk, yarımadada yaşamış uygarlıkların katkılarıyla oluşmuş bu kültürel birikimi çağdaş Anadolu kimliğinin en temel bileşeni olarak konumlandırmaktadır. Bu bağlamda, Mavi Anadoluculuğa ilişkin birincil ve ikincil kaynakların sistematik olarak analiz edildiği çalışmada, Mavi Anadoluculuğun Türkiye’de geliştirilmiş özgün bir kültürel coğrafya kuramı olduğu ve alternatif bir kimlik projesi sunduğu öne sürülmektedir. Çalışmada, Cevat Şakir Kabaağaçlı’nın yaklaşık çeyrek yüzyıl yaşadığı Bodrum’un, bir “hakikat yeri” olarak, onun Halikarnas Balıkçısı’na dönüşümü ve Mavi Anadolucu fikirlerin yeşermesi üzerinde etkili olduğu; ayrıca söz konusu fikirlerin taraftar kazanarak zenginleşmesi ve yaygınlaşmasında da İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye’nin Ege ve Akdeniz kıyılarında gerçekleştirilen mavi yolculukların önemli bir rol oynadığı öne sürülmektedir. Her ne kadar yirminci yüzyılın üçüncü çeyreğinde etkinlik gösteren Mavi Anadolu çevresinin ortaya koyduğu imgelem, neredeyse yalnızca entelektüel dünyada dolaşıma girmiş ve toplumsal tabanda güçlü bir karşılık bulamamış olsa da Mavi Anadoluculuk, Türkiye’deki kimlik temelli sorunlara geçerli çözümler getirme potansiyeli taşıyan bir coğrafi imgelem olarak önümüzde durmaktadır. Bu doğrultuda yazıda, Mavi Anadoluculuğun 21. yüzyıl bağlamında yeniden değerlendirilmesi için düşüncenin mevcut sınırlarının aşılması ve çağdaş teorik perspektiflerle yeniden ele alınması gerektiği önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mavi Anadoluculuk, coğrafi imgelemler, Anadolu, hakikat yeri, mavi yolculuklar

Geographical Imaginations: Identity, Culture, and Space in Blue Anatolianism

Öz

This paper explores the concept of Blue Anatolianism, introduced by a group of intellectuals in Türkiye during the third quarter of the 20th century, as a form of geographical imagination. Blue Anatolianism envisions Anatolia as a cultural synthesis, shaped by the interactions of various civilizations, and regards this accumulated cultural heritage as a core element of modern Anatolian identity. Through a systematic analysis of primary and secondary sources, the study argues that Blue Anatolianism represents a distinctive cultural geography theory developed in Türkiye, offering an alternative identity framework. The piece highlights the role of Bodrum, where Cevat Şakir Kabaağaçlı resided for nearly 25 years, as a transformative “truth spot” in his evolution into the Fisherman of Halicarnassus, and as a catalyst for the growth of Blue Anatolian ideas. Additionally, it posits that the blue voyages along Türkiye’s Aegean and Mediterranean coasts after World War II significantly contributed to the expansion and popularization of these ideas. Although the imagination promoted by the Blue Anatolian circle during the third quarter of the 20th century primarily circulated within intellectual circles and did not gain widespread societal traction, Blue Anatolianism holds promise as a geographical imagination with the potential to address identity-related challenges in Türkiye. The paper suggests that to reassess Blue Anatolianism in the 21st century, it is essential to transcend its current limitations and enrich it with contemporary theoretical insights.

Anahtar Kelimeler

Blue Anatolianism, geographical imaginations, Anatolia, truth spot, blue voyages

Kaynakça

• Akagündüz, Ü. (2007). Yeni Ufuklar Dergisi perspektifinde Türkiye’de düşünce hayatı (1952-1965). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Akagündüz, Ü., & Yinilmez Akagündüz, S. (2011). Çok yönlü bir fikir adamının geçmişe bakışı: Sabahattin Eyuboğlu ve tarih. Folklor/Edebiyat, 18(68), 187-206.
• Akatlı, F. (2004). Mitos’tan İmge’ye. K.Özkan & A.Akgül (Eds) içinde, Melih Cevdet Anday: Bütün yüzyılları yaşadım (s.13-29). Alkım Yayınevi.
• Akpınar, Ö. (2010). Geographical imagination ın school geography during the late Ottoman period, 1876-1908. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul.
• Akyıldız, K. (2007). Mavi Anadoluculuk. U.Kocabaşoğlu (Eds) içinde, Modern Türkiye’de siyasi düşünce III: Modernleşme ve Batıcılık (s.465-481). İletişim Yayınları.
• Akyol, M. (2019). Cengiz Bektaş’ın “Anadolulu” mimarlık söylemini yolculuk ve yerel modernlik üzerinden okumak. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Albachten, Ö.B. (2012). Mavi yolculuk (blue voyage): A journey of self-discovery during the early decades of the Turkish Republic (1945–1969). Studies in Travel Writing, 16(4), 427-439. https://doi.org/10.1080/13645145.2012.728022
• Al-Mahfedi, M. H. K. (2011). Edward Said’s ‘imaginative geography’ and geopolitical mapping: Knowledge/power constellation and landscaping Palestine. The Criterion: An International Journal in English, 2(3), 115-140.
• Anaz, N. (2017). Tahayyüller ve gerçekler: Türkiye jeopolitiğinin Kurtlar Vadisi-Filistin’de kodlanması. Ortadoğu Etütleri, 9(2), 104-21.
• Anday, M. C. (1974). Yeni Tanrılar. Çağdaş Yayınları.
• Anday, M. C. (2008). Açık pencere toplu yazılar 1. Everest Yayınları.
• Anderson, B. (1995). Hayali cemaatler. (Çev. İskender Savaşır). Metis Yayınları.
• Aras, B., & Fidan, H. (2009). Turkey and Eurasia: Frontiers of a new geographic imagination. New Perspectives on Turkey, 40, 193-215.
• Aras, B., & Karakaya Polat, R. (2007). Turkey and the Middle East: frontiers of the new geographic imagination. Australian Journal of International Affairs, 61(4), 471-488.
• Avcı, B. (1996). Bir düşün ve sanat adamı olarak Sabahattin Eyüboğlu’nun belgesel filmlerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Barr-Klouman, A. 2009. Legalizing the ımagination: an examination of how the geographic ımagination of the new world led to its construction as free space within ınternational law for the purpose of the english appropriation of north america. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Carleton University, Ottawa.
• Bauman, Z. (2000). Siyaset arayışı. (Çev. T.Birkan). Ayrıntı Yayınları.
• Bektaş, C. (2006). Anadolu’lu insan olmak. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Belge, M. (1987). Mavi Anadolu hümanizmi. Gergedan, 7, 86-88.
• Belge, M. (2014). Edebiyat üzerine yazılar. İletişim Yayınları.
• Bengi, D., & Zat, E. (2021). 100. yılında Cumhuriyet'in popüler kültür haritası – 2 (1950 – 1980) / "belki duyulur sesim". Yapı Kredi Yayınları.
• Bilsel, C. (2007). Our Anatolia: organicism and the making of humanist culture in Turkey, Muqarnas, 24, 223-241.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar: Türkiye’de siyasi ideolojiler. İletişim Yayınları.
• Boratav, A. (2019). Mavi yolculuk rehberi. Gökova’dan Kekova’ya Türkiye’nin kıyıları ve 12 adalar. Denizler Kitabevi
• Chang, T. C., & Lim, S. Y. (2004). Geographical imaginations of “New Asia-Singapore.” Geografiska Annaler. Series B, Human Geography, 86(3), 165–185. https://doi.org/10.1111/j.0435-3684.2004.00160.x
• Copeaux, E. (2000). Tarih ders kitaplarında (1931-1993) Türk Tarih Tezinden Türk-İslam Sentezine. (Çev. Ali Berktay). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Cumhuriyet. (1979, 23 Ocak). Halikarnas Balıkçısı Halikarnaslı çocukların sorularını yanıtladı. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/yayinlar adresinden 09/01/2023 tarihinde alınmıştır.
• Demirkıran, P.A. (2022). Filmleriyle bir Anadolu yolcusu Sabahattin Eyüboğlu. Yayınlanmamış sanatta yeterlilik tezi, Maltepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Desbiens, C. (2016). Imaginative geographies. D.Richardson vd. (Eds) içinde, International encyclopedia of geography: People, the earth, environment and technology (s.1-5). WileyBlackwell.
• Durgun, S. (2010). Ulusçuluk ve mekân: cumhuriyet söyleminde “vatan”: 1920–1950. Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Erhat, A. (1956). Anadolu’yu dile getirmek. Yeni Ufuklar, 39(55), 732-736.
• Erhat, A. (1962). Niçin mavi yolculuk. Yeni Ufuklar, 11(125), 18-22.
• Erhat, A. (1969). İşte insan. Adam Yayınları.
• Erhat, A. (1974). Tercüme Bürosu, Yeni Ufuklar, 21(247), 8-16.
• Erhat, A. (1978). Sevgi yönetimi. Çağdaş Yayınları.
• Erhat, A. (1979). Karya’dan Pamfilya’ya mavi yolculuk. Cem Yayınevi.
• Erhat, A. (1985). Mektuplarıyla Halikarnas Balıkçısı. Adam Yayınları.
• Erhat, A. (1994). Önsöz. S.Eyüboğlu, Y.Kemal (Eds.) içinde, Gökyüzü mavi kaldı (s.5-9). Görsel Yayınlar.
• Erhat, A. (1996). Mitoloji sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• Erhat, A. (1999). Homeros (Gül ile söyleşi). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Erhat, A. (2002). Gülleyla’ya anılar. Can Yayınları.
• Erhat, A. (2019a). Mavi yolculuk. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Erhat, A. (2019b). Mavi Anadolu. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Eriksen, T.H. (2004). Etnisite ve milliyetçilik. antropolojik bir bakış. (Çev. Ekin Uşaklı). Avesta Yayınları.
• Eroğlu, M. (2021). Bir “mavi yolculuk” hikayesi kaybolan mavi. Marmaris Ticaret Odası 15. Kültür Yayını.
• Eyüboğlu, B.R. (2008). Mavi yolculuk defterleri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Eyüboğlu, S. (1955). Cevap. Yeni Ufuklar.
• Eyüboğlu, S. (1962). İlyada ve Anadolu. Yeni Ufuklar, 11(126), 1-7.
• Eyüboğlu, S. (2000a). Mavi I: Söz sanatları üzerine denemeler ve eleştiriler. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Eyüboğlu, S. (2000b). Mavi II: Görsel sanatlar üzerine denemeler ve eleştiriler. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Eyüboğlu, S. (2002). Mavi ve kara. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Eyüboğlu, S., & Erhat, A. (1977). Hesiodos eseri ve kaynakları. TTK Basımevi.
• Eyüboğlu, S., & Kemal, Y. (1994). Gökyüzü mavi kaldı. Görsel Yayınlar
• Findley, C.V. (2012). Modern Türkiye tarihi: İslam, milliyetçilik ve modernlik 1789-2007. (Çev. Güneş Ayas). Timaş Yayınları.
• Gençkal-Eroler, E. (2023). An ‘alternative’ imagination of national identity in Turkey: The Blue Anatolianists’ perception of culture, civilization, and the west, Turkish Studies, 24(5), 788-808. https://doi.org/10.1080/14683849.2022.2138752
• Giaccaria, P., & Minca, P. (2016). Life in space, space in life: Nazi topographies, geographical imaginations, and Lebensraum, Holocaust Studies, 22(2-3), 151-171. https://doi.org/10.1080/17504902.2016.1148876
• Gieryn, T.F. (2002). Three truth‐spots. Journal of The History of The Behavioral Sciences, 38, 113–132. https://doi.org/10.1002/jhbs.10036
• Gieryn, T.F. (2006). City as truth spot: Laboratories and field‐sites in urban studies. Social Studies of Science, 36, 5–38. https://doi.org/10.1177/0306312705054526
• Gieryn, T.F. (2018). Truth-spots. How places make people believe. The University of Chicago Press.
• Gieseking, J.J. (2017). Geographical imagination. D.Richardson vd. (Eds) içinde, International encyclopedia of geography: people, the earth, environment and technology (s.1-5). WileyBlackwell,
• Görentaş, B. (2018a). Coğrafya tahayyülleri: Ulusal kimlik, anlatı ve sınır. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 139–143. http://dx.doi.org/10.18506/anemon.371303
• Görentaş, B. (2018b). Geography and border. Marmara Coğrafya Dergisi, 37, 322-328. https://doi.org/10.14781/mcd.386387
• Gregory, D. (1994). Geographical imaginations. Blackwell.
• Gregory, D. (1995a). Between the book and the lamp: imaginative geographies of Egypt, 1849-50. Transactions of the Institute of British Geographers, 20(1), 29-57. https://doi.org/10.2307/622723
• Gregory, D. (1995b). Imaginative geographies. Progress in Human Geography, 19(4): 447–85. https://doi.org/10.1177/030913259501900402
• Gregory, D. (2009). Geographical imagination. D.Gregory vd. (Eds) içinde, The Dictionary of Human Geography (s.282–285). Wiley-Blackwell,
• Güler, A. (1994). Bir devir böyle geçti kalanlara selam olsun. Ana Yayıncılık.
• Günyol, V. (1982). Daldan dala. Adam Yayınları.
• Günyol, V. (1994). Yaza yaza yaşarken. Cem Kültür Yayınevi.
• Günyol, V. (1995). Dünden bugüne. Cem Yayınevi.
• Güvenç, B. (1993). Türk kimliği; Kültür tarihinin kaynakları. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Halikarnas Balıkçısı. (1983a). Anadolu Tanrıları. Bilgi Yayınevi.
• Halikarnas Balıkçısı. (1983b). Anadolu efsaneleri. Bilgi Yayınevi.
• Halikarnas Balıkçısı. (1985). Düşün yazıları. Bilgi Yayınevi.
• Halikarnas Balıkçısı. (1986). Sonsuzluk sensiz büyür. Bilgi Yayınevi.
• Halikarnas Balıkçısı. (1989). Merhaba Anadolu. Bilgi Yayınevi.
• Halikarnas Balıkçısı. (1991). Altıncı kıta Akdeniz. Bilgi Yayınevi.
• Halikarnas Balıkçısı. (1992). Anadolu’nun sesi. Bilgi Yayınevi.
• Halikarnas Balıkçısı. (1995a). Arşipel. Bilgi Yayınevi.
• Halikarnas Balıkçısı. (1995b). Ege’den denize bırakılmış bir çiçek. Bilgi Yayınevi.
• Halikarnas Balıkçısı. (1998). Parmak damgası. Bilgi Yayınevi.
• Halikarnas Balıkçısı. (2000). Turgut Reis. Bilgi Yayınevi.
• Harvey, D. (1969). Explanation in geography. Edward Arnold.
• Harvey, D. (2003). Sosyal adalet ve şehir. (Çev. Mehmet Moralı). Metis Yayınları.
• Harvey, D. (2005). The sociological and geographical imaginations. International Journal of Politics, Culture, and Society, 18(3/4), 211-255. https://doi.org/10.1007/s10767-006-9009-6
• Harvey, D. (2006). Spaces of global capitalism: A theory of uneven geographical development. Verso.
• Homeros. (1975). İlyada. (Çev. Azra Erhat, & A. Kadir). Sander Yayınları.
• Homeros. (2008). Odysseia. (Çev. Azra Erhat, & A. Kadir). Can Sanat Yayınları.
• Howie, B., & Lewis, N. (2014). Geographical imaginaries: Articulating the values of geography. New Zealand Geographer 70(2), 131–139. https://doi.org/10.1111/nzg.12051
• Hung, Y. (2010). The Geographical imagınatıon of youth: transformatıon through political participation and community engagement. Yayınlanmamış doktora tezi, The City Universıty of New York, New York.
• Jazeel, T. (2012). Postcolonialism: Orientalism and the geographical imagination. Geography 97(1), 4–11. https://doi.org/10.1080/00167487.2012.12094331
• Kaika, M. (2006). Dams as symbols of modernization: The urbanization of nature between geographical ımagination and materiality. Annals of the American Association of Geographers, 96(2), 276–230. https://doi.org/10.1111/j.1467-8306.2006.00478.x
• Kara, İ. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İslamcılık tartışmaları. M. Belge (Eds) içinde, Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye ansiklopedisi 5 (s.1405-1420). İletişim Yayınları.
• Karakaş, M. (2013). Türkiye’nin kimlikler siyaseti ve sosyolojisi, Akademik İncelemeler Dergisi, 8(2), 144.
• Keighren, I.M. (2005). Geosophy, imagination, and terrae incognitae exploring the intellectual history of John Kirtland Wright. Journal of Historical Geography, 31, 546-562. https://doi.org/10.1016/j.jhg.2004.04.004
• Latour, B. (2008). Biz hiç modern olmadık. (Çev. İnci Malak Uysal). Norgunk Yayıncılık.
• Law, J. (1992). Notes on the theory of the actor-network: ordering, strategy, and heterogeneity. Systems Practice, 5(4), 379-393.
• Lowenthal, D. (1961). Geography, experience and imagination: towards a geographical epistemology. Annals of the Association of American Geographers, 61, 241–60. https://doi.org/10.1111/j.1467-8306.1961.tb00377.x
• Maalouf, A. (2023). Ölümcül kimlikler. (Çev. Aysel Bora). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Metinoğlu, N. (2022). A posthuman view of the blazing world. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 13, 569-578.
• Mutlu, H.S., & Kanat, S. (2017). Anadolu çanak geleneğinde grafiksel bir üslup: Alev’in çanakları, idil, 6(37), 2607-2620.
• Noonan, İ.K. (2009). Halikarnas Balıkçısı’nın kızından: Anılar akın akın. Bilgi Yayınevi.
• Özkan, B. (2014). Making a national vatan in Turkey: Geography education in the late Ottoman and early Republican periods. Middle Eastern Studies, 50(3), 457-481. https://doi.org/10.1080/00263206.2014.886569
• Radcliffe, S., & Westwood, S. (1996). Remaking the nation: Place, identity and politics in Latin America. Routledge.
• Rogers, R.A. (2006). From cultural exchange to transculturation: A review and reconceptualization of cultural appropriation. Communication Theory, 16, 474–503. https://doi.org/10.1111/j.1468-2885.2006.00277.x
• Saçlıoğlu, M.Z. (2018). Güneş umuttan doğar Türkan Saylan kitabı. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Said, E. (2013). Oryantalizm. (Çev: Berna Ülner). Metis Yayınları.
• Savaş, A. (2008). Maya sanat galerisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Schein, R. D. (1997). The place of landscape: A conceptual framework for interpreting an American scene. Annals of the Association of American Geographers, 87(4), 660-680. https://doi.org/10.1111/1467-8306.00072
• Sevinçli, E. (1999). Bilinmeyen yönleriyle Balıkçı. Ö.Seçkin, A.Şimşek (Eds) içinde, Balıkçı’ya merhaba: Halikarnas Balıkçısı günleri (s.9-22). Edebiyatçılar Derneği Yayınları.
• Sheppard, E., & Barnes, T.J. (2019). Baltimore as truth spot. David Harvey, Johns Hopkins, and Urban Activism. T.J.Barnes, E.Sheppard (Eds) içinde, Spatial histories of radical geography north america and beyond (s.183-209). John Wiley & Sons Ltd.
• Smith, A.D. (1994). Milli kimlik. (Çev. Bahadır Sina Şener). İletişim Yayınları.
• Taner, S., & Tezcan, R. (2020). Halikarnas Balıkçısı’nın mirası. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Tekeli, İ. (2011). Türkiye için siyaset ve demokrasi yazıları. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Warf, B. (2012). Nationalism, cosmopolitanism, and geographical imaginations. Geographical Review, 102(3), 271–92. https://doi:10.1111/j.1931-0846.2012.00152.x.
• Williams, C.H., & Smith, A.D. (1983). The national construction of social space. Progress in Human Geography, 7(4), 502-518. https://doi.org/10.1177/030913258300700402
• Wright, J. K. (1947). Terrae incognitae: the place of the imagination in geography. Annals of the Association of American Geogaphers, 37, 1–15. https://doi.org/10.1080/00045604709351940
• Yazan, S., & Bekaroğlu, E. (2024). Claiming civilizations: The geographical imagination of blue anatolianism in modern Türkiye. Geojournal, 89/206. https://doi.org/10.1007/s10708-024-11212-5
• Yazıcı, N. (1998). Halikarnas Balıkçısı’nın eserlerinde tabiat. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yetgin, D., & Yılmaz, A. (2018). İlk mavi yolculuklar. N. Kozak (Eds) içinde, Dünden bugüne Türkiye’de turizm (s.829-845). Yıkılmazlar Basın Yayın.
• Yıldırım, E. (2012). Modern cumhuriyetin kimlik arayışları: Kayıp kimliğin peşinde Mavi Anadoluculuk hareketi. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yılmaz, A., & Yetgin, D. (2018). Mavi yolculuktan yat turizmine geçiş. N. Kozak (Eds) içinde, Dünden bugüne Türkiye’de turizm (s.847-858). Yıkılmazlar Basın Yayın.
• Yılmaz, M. (2015). Mavi Anadolu Hareketi ve Modernleşmenin Yeni Ufukları. T.Yazıcı (Eds) içinde, 1946’dan Günümüze Medya ve Siyaset (s.195-208). Volga Yayıncılık.
• Yörük, Z. (2008). Politik psişe olarak Türk kimliği. T.Bora (Eds) içinde, Modern Türkiye’de siyasal düşünce IV: Milliyetçilik (s.309-324). İletişim Yayınları.
• Yücel, T. (2004). Melih Cevdet Anday’ın şiirinde uzam ve zamanın izinde. K.Özkan, A.Akgül (Eds) içinde, Melih Cevdet Anday: Bütün yüzyılları yaşadım (s.127-141). Alkım Yayınevi.
• Zielke, D. (2022). The modifier within: Bruno Latour’s actant and Martin Heidegger’s thing theory. Human Studies, 45(4), 629-652.