Farklı Silis Oranlarının Taş Çini Özelliklerine Olan Etkilerinin Araştırılması

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 123 - 132, 31.01.2022

Çetin Öztürk

https://doi.org/10.31202/ecjse.949223

Öz

Türk İslam Mimarisinde duvar kaplama malzemesi olarak sıklıkla kullanılmış olan yüksek silisli çiniler, özellikle 16 yy. ’da teknolojik ve sanatsal açıdan ulaşılan gücün adeta bir sembolü olmuştur. Günümüzde Taş Çini veya İznik Çinisi olarak da bilinen bu eşsiz seramiklerin üretimi 17 yy. sonunda birçok gizemiyle birlikte son bulmuştur. Gerek teknolojisi ve gerekse sanatsal değeri ile dünyaca üne sahip olan bu üstün özellikteki çiniler, hâlâ bilim ve sanat camiasının ilgisini çekmektedir. En iyi dönemde bünyelerinde % 85-90 oranında silis içerdiği bilinen bu çinilerde, bünyedeki silis oranının çininin teknik ve sanatsal özelliklerine etkisi bilinmemektedir.
Bu çalışmada %85 ve % 90 silis içerikli Replika Taş Çini reçeteleri oluşturulmuş ve silis oranındaki değişimin replika çinilerin teknik özelliklerine olan etkileri araştırılmıştır. Geleneksel üretim yöntemiyle hazırlanan deney numuneleri fiziksel, kimyasal, mineralojik ve mikroyapı analizleri ile karakterize edilmiştir. Elde edilen veriler hem birbiriyle hem de bibliyografik verilerle karşılaştırılmıştır. Çalışma sonucunda %90 silis içerikli çininin teknik ve estetik özellikler açısından diğerine kıyasla daha üstün özelliklere sahip olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Taş çini, İznik çinisi, silis, karakterizasyon

Investigation of the Effects of Different Silica Ratios on Stonepaste Properties

Öz

High silica tiles, which were frequently used as wall covering material in Turkish-Islamic Architecture, became a symbol of the technological and artistic power achieved in the 16th century. Today The production of these unique ceramics, also known as Stone Tiles or Classical Iznik Tiles, ended with many mysteries at the end of the 17th century. These high-performance tiles, which are world-renowned for their technology and artistic value, still attract the attention of the science and art community. In these tiles, which are known to contain 85-90% silica in the best period, the effect of the silica ratio in the body on the technical and aesthetic properties of the tile is unknown.
In this study, replica stone tile recipes with 85% and 90% silica content were prepared and the effects of 5% silica change between the two recipes on the technological properties of the product were investigated. Test samples prepared by traditional production method have been characterized by physical, chemical, mineralogical and microstructural analysis. The obtained data were compared with each other and with bibliographic data. As a result of the study, it was determined that 90% SiO2-content tiles are superior to the others in terms of technical and decorative features.

Anahtar Kelimeler

Stonepaste, Iznik tile, silica, characterization

Kaynakça

• [1]. Mason, R.B., Tite, M.S., 1994. ‘‘The beginnings of Islamic stonepaste technology’’ Archaeometry 36, 77-91.
• [2]. Yarol, Y.. ‘‘İslam Seramiklerinde Kullanılan Fritli Hamurun İncelenmesi ve Çağdaş Formlarda Uygulanması’’, Sanatta Yeterlilik Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Seramik Anasanat Dalı, (2008), s.8-11,24,35.
• [3]. Gün Y., ‘‘Endüstriyel Atık Kuvarsın Taş Çini Üretiminde Kullanılabilirliğinin Araştırılması’’, Yüksek Lisans Tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Malzeme Bilimi ve Mühendisliği Anabilim Dalı, (2019), s.12.
• [4]. İmer C., Günay E., Öveçoğlu M. L., 2015,“An investigation of thin lustre layers developed by ion-exchange mechanism on the surface of Iznik tiles” Ceramics International 41,11489–11497
• [5]. Gökçe E., 2018, ‘‘Iznik Ceramics: History and Present-Day’’, Athens Journal of Humanities & Arts, 5, (2), 225-242.
• [6]. Sarıgüzel M, Gunay E, 2012, ‘‘A New Approach to Iznik Tiles’’, Materials Testing 54, 11-12
• [7]. Yılmaz M., ‘‘İznik Çinilerinde Nanopigment Kullanımı Ve Geleneksel Pigmentlerle Karşılaştırılması’’, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Metalürji ve Malzeme Mühendisliği, (2011) s. 24.
• [8]. Kılıç A. C., Duran Ş., 2018, ‘‘İznik Çini Çamurunda Organik Katkılı Denemeler’’, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6, (69), 78-87.
• [9]. Burlot J., Waksman S.Y., Gurlet L.B., Simsek Franci G., 2020, ‘‘The glaze production technology of an early Ottoman pottery (mid-14th (?)-16th century): The case of Miletus Ware’’, Journal of Archaeological Science: Reports 29, 102073, 1-11.
• [10]. Paynter S., Okyar F., Wolf S., Tite M. S., 2004, ‘‘The Production Technology Of Iznik Pottery - A Reassessment’’, Archaeometry, 46, 3, 421–437.
• [11]. Tite, M.S., Wolf, S. Mason R.B., 2011 ‘‘The Technological Development Of Stonepaste Ceramics From The Islamic Middle East’’, J. Archaeol. Sci. 38, 570–580.
• [12]. Tatar I., Ediz N., Bentli İ., ‘‘Diatomit Katkılı Çini Karo Bünye Üretimi’’, 5. Endüstriyel Hammaddeler Sempozyumu, İzmir, Türkiye, s. 313-317, (2004).
• [13]. Arcasoy A., ‘‘Seramik Teknolojisi’’, M.Ü. G.S.F. Seramik ASD Yay., No:2, İstanbul, (1983), 119-120.
• [14]. Çelebi T. B., ‘‘Geleneksel Türk Seramiğinde Sırça Kullanımının Araştırılması, Düşük Dereceli Sırça Denemeleri Ve Örnek Üretimi’’, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Geleneksel Türk El Sanatları Anasanat Dalı, (2008), s.116.
• [15]. Kahraman D.,‘‘Demiroksit İçeren Killerle Kırmızı Rengin Elde Edilmesi’’, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Seramik Anasanat Dalı, (2007), s. 11- 29.
• [16]. Ağıl, A.A., Karasu, B. “Lüster Sırlarının Karakterizasyonuna Genel Bir Bakış” El-Cezerî Fen ve Mühendislik Dergisi 2019, 6(1); 51-79.
• [17]. Kızıl, M., ‘‘Cumhuriyet Dönemi Kütahya Çinisinde Görülen Uygulama Teknikleri Ve Yenilikler’’, Yüksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Seramik Anasanat Dalı, 2010, s.72.
• [18]. Öztürk Ç., 2020, ‘‘Mevlana Kubbe-i Hadra (Konya) Dış Duvarının 1912 ve 1965 Yıllarındaki Onarımlarında Kullanılan Çinilerin Karakterizasyonu’’, Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi,20,5, 900-907.
• [19]. Yeğingil, Z., Freestone, I.C., ‘‘Anadolu Toprağının Hazinesi Çini: Selçuklu ve Beylikler Çağı Çinileri’’, Editörler: Arık, O., Arık, R.), Kale Grubu Kültür Yayınları, İstanbul, (2007), 209-218.
• [20]. Arık R., Arık O., ‘‘Anadolu Toprağın Hazinesi Çini Selçuklu ve Beylikler Çağı Çinileri’’, Kale Grubu Kültür Yayınları, İstanbul, (2007), 449
• [21]. Dogani, Y., & Galanou, A., 2018, ‘‘The Reconstruction Of An Iznik Tile Panel, Benaki Museum’’ Islamic Art Collection, 4, 159-173.
• [22]. Tulun T., Döner G., Çalışır F., Çini N., Karatepe N., Meriçboyu A., Tekin A., Altun A., Arlı B., Arlı H., 2002, ‘‘An Archaeometric Study On Ancient Iznik Ceramics’’, BAÜ Fen Bil. Enst. Dergisi, 4.2, 34-44.
• [23]. Şimşek Franci G.,“ Characterization of “Iznik” Tiles Produced During the Ottoman Era with Modern Surface Analytical Techniques” 13Th. International Anamed Annual Symposium, s. 235-255, (2021).
• [24]. Kılıç A.C., Duran Ş., 2018, ‘‘İznik Çini Çamurunda Organik Katkılı Denemeler’’. The Journal of Academic Social Science,6, (69), 78-87.
• [25]. Amara A. B., Schvoerer M., “An investigation of the ceramic technology of a late Iznik ceramic production (XVIIth century AD)”, 34th Internatıonal Symposium On Archaeometry, Zaragoza, Spain, s.393-398, (2004)
• [26]. Tulun T., Döner G., Çalışır F., Çini N., Karatepe N., Merıçboyu A., Tekın A., Altun A., Arlı B., Arlı H., 2002 “An Archaeometric Study On Ancient Iznik Ceramics”, BAÜ Fen Bil. Enst. Dergisi, 4,2, s.34-44.
• [27]. Tatar I., Ediz N., Bentli İ.,“ Diatomit Katkılı Çini Karo Bünye Üretimi”, 5. Endüstriyel Hammaddeler Sempozyumu, İzmir, Türkiye, s.313-317, (2004)
• [28]. Gün Y., Işık İ., Çelik F., Uz V., 2019, ‘‘Taş Çini Üretiminde Atık Kuvars Kullanımının Araştırılması’’, Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi 19, Özel Sayı 30-36
• [29]. Kapur S., Sakarya N., Fitzpatrick E. A., Pagliai M., Kelling G., Akça E., Karaman C. ve Sakarya B.,1998,“Mineralogy and micromorphology of İznik ceramics” Anatolian Studies, 48, s.181 -189.
• [30]. Okyar O., 2004, “The Technology of Frit Making in Iznik”, Key Engineering Materials Vols. 264, 268, s. 2391-2394
• [31]. Akaraci S. Ahn D. J.,Kim W.S., ,Reconsidering Traditional Material for Sustainable Design of Today: A Case Study of Iznik Tiles, Annual Conference of the Architectural Institute of Korea At: Busan, South Korea, s.15-16, (2016)