Psikanalitik Kuramların Tek Anlatı Üzerinden Uygulanabilirliği: Freud, Jung ve Lacan Çerçevesinde Güccük Cevat Masalı

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 351 - 371, 27.10.2025

Hakan Tikdemir

https://doi.org/10.31465/eeder.1679576

Öz

Psikanalitik kuram, insan zihninin derinliklerinde yatan bilinçdışı süreçleri inceleyerek bireyin ruhsal yapısını anlamaya yönelik çözümleme modelleri sunar. Kuramın kurucusu kabul edilen Freud; bilinçdışı, id, ego, süperego gibi kavramlarla insan zihninin işleyişini açıklarken Jung, kolektif bilinçdışının evrensel arketipleriyle bireyin ruhsal gelişimini ele alır. Lacan ise imgesel, simgesel ve gerçek düzlemler üzerinden öznenin kimlik oluşumunu ve dilsel yapılanmasını inceler. Bu çalışmada Güccük Cevat masalı; Freud, Jung ve Lacan’ın yaklaşımları doğrultusunda çözümlenmiştir. Freudyen perspektifle kahramanın bilinçdışı arzuları, Oedipus Kompleksi, libidinal dürtüleri, fantezileri, yineleme zorlantısı ve savunma mekanizmaları ele alınmış; toplumsal tabularla çatışması ve cezalandırma süreçleri irdelenmiştir. Jungiyen perspektifle masaldaki arketipler üzerinden kahramanın gölgesiyle yüzleşmesi, animasıyla kurduğu ilişki ve baba arketipinin otoritesine karşı verdiği mücadele değerlendirilmiştir. Lacanyen çözümlemede ise kahramanın imgesel, simgesel ve gerçek düzlemlerindeki varoluşsal mücadelesine odaklanılmış; öznenin eksiklik hissi, arzu nesnesiyle olan ilişkisi ve “babanın adı” kavramı üzerinden simgesel düzenle olan çatışması incelenmiştir. Çalışmada Freud, Jung ve Lacan’ın psikanalitik kuramlarının aynı halk anlatısı üzerinde uygulanabilir olduğu Güccük Cevat masalı üzerinden gösterilmiştir. Güccük Cevat masalı özelinde yapılan bu incelemede, psikanalitik kuramların masalların evrensel mesajlarını çözümleyerek bireyin iç dünyasına ulaşmada etkili bir yöntem sunduğu ortaya konulmuştur. Masalların, insan ruhunu sembolik bir dille yansıttığı, bireysel gelişim ile toplumsal yapılar arasındaki etkileşimi görünür kıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Freud , Jung , Lacan , Psikanalitik Kuram , Masal , Güccük Cevat

The Applicability of Psychoanalytic Theories Through a Single Narrative: The Tale of Güccük Cevat in the Framework of Freud, Jung and Lacan

Öz

Psychoanalytic theory offers analytical models for understanding the individual's psychic structure by examining the unconscious processes lying in the depths of the human mind. While Freud, regarded as the founder of the theory, explained the workings of the human psyche through concepts such as the unconscious, id, ego, and superego, Jung addressed the individual's psychic development through the universal archetypes of the collective unconscious. Lacan, on the other hand, investigated the formation of the subject's identity and linguistic structure through the registers of the Imaginary, Symbolic, and Real. In this study, the tale of Güccük Cevat has been analyzed in accordance with the approaches of Freud, Jung, and Lacan. From a Freudian perspective, the hero's unconscious desires, Oedipus complex, libidinal drives, fantasies, repetition compulsion, and defense mechanisms were examined, alongside his conflict with societal taboos and the processes of punishment. From a Jungian perspective, the hero's confrontation with his shadow, his relationship with his anima, and his struggle against the authority of the father archetype, as represented through the archetypes in the tale, were evaluated. In the Lacanian analysis, the focus was on the hero's existential struggle within the Imaginary, Symbolic, and Real registers; the subject's sense of lack, relationship with the object of desire, pursuit of jouissance, and conflict with the symbolic order through the "Name-of-the-Father" were explored. Through the example of the Güccük Cevat tale, this study demonstrates that the psychoanalytic theories of Freud, Jung, and Lacan can be applied to the same folk narrative. This examination specifically conducted on the Güccük Cevat tale reveals that psychoanalytic theories offer an effective method for accessing the individual's inner world by deciphering the universal messages of fairy tales. It has been determined that fairy tales reflect the conflicts of the human soul and its processes of transformation through a symbolic language, thereby making visible the interaction between individual development and societal structures.

Anahtar Kelimeler

Freud , Jung , Lacan , Fairy Tale , Güccük Cevat

Kaynakça

• Benek Kaya, A. (2023). Gel Zaman Git Zaman Derleme Masallar, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Cléro, J. P. (2011). Lacan Sözlüğü, çev. Soysal, Ö., Ankara: Say Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2019). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Dorson, M. R. (2011). Günümüz Folklor Kuramları, çev. Gürçayır, S.; Özay, Y., Ankara: Geleneksel Yayınları.
• Ege, F. (2015). Arketipsel Sembolizm Bağlamında Kuzeydoğu Anadolu Masallarının Analizi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ardahan.
• Ekici, M. (2004). Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri, Ankara: Geleneksel Yayınları.
• Ersoy, N. (2000). Semboller ve Yorumları, İstanbul: Dönence Yayımları.
• Evans, D. (2019). Lacancı Psikanalize Giriş Sözlüğü, çev. Kara Yener, U.; Sivrikaya, T., İstanbul: Islık Yayınları.
• Freud, S. (2011). Haz İlkesinin Ötesinde Ben ve İd, çev. Babaoğlu, A., İstanbul: Metis Yayınları.
• Freud, S. (2012a). Cinsiyet Üzerine, çev. Öneş, A., İstanbul: Say Yayınları.
• Freud, S. (2012b). Narsizm Üzerine ve Schreber Vakası, çev. Büyükkal, B.; Tura, S. N., İstanbul: Metis Yayınları.
• Freud, S. (2014). Bastırma ve Bastırılanın Geri Dönüşü, çev. Kasap, O. İstanbul: Telos Yayınevi.
• Freud, S. (2018). Psikanalize Giriş Dersleri, çev. Budak, S., İstanbul: Öteki Yayınevi.
• Freud, S. (2020). Totem ve Tabu. çev. Aksu Yılmazer, Z., İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Geçtan, E. (1998). Psikanaliz ve Sonrası, İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Gürün, O. A. (1991). Psikoloji Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Jones, E. (2007). “Psikanaliz ve Folklor”, çev. Yılmaz, B., Millî Folklor, S. 19(74), s. 104-115.
• Jung, C. G. (2006). Analitik Psikoloji, çev. Gürol, E., İstanbul: Payel Yayınları.
• Jung, C. G. (2009). İnsan ve Sembolleri, çev. Babaoğlu, N., İstanbul: Okuyanus.
• Jung, C. G. (2015). Rüyalar, çev. Kayapalı A., İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Jung, C. G. (2016). Analitik Psikoloji Sözlüğü, çev. Nirven, N., İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Jung, C. G. (2021). Dört Arketip, İstanbul: Metis Yayınları.
• Karabulut, M. (2022). “Freud ve Jung Işığında Masal ve Psikanaliz”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (26), s. 756-764.
• Kaya, A. (2024). “Edebiyatta Öteki’nin Bakışı”, Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 14, s. 286-296.
• Lacan, J. (2022). Psikanalizin Dört Temel Kavramı, İstanbul: Metis Yayınları.
• Nasio, J. D. (2009). “Jacques Lacan Kuramının Genel Kavramları”, çev. Karakış, A., Mono, Kl, SVI(VII), s. 48-53.
• Sarı, A.; Ercan, A. C. (2008). Masalların Psikanalizi, Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
• Sezer, M. Ö. (2012). Masallar ve Toplumsal Cinsiyet, İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Şimşek, E.; Şenocak, E. (2020). “Mitolojiden Masala Yeraltı Dünyasının Şifreleri”, Mitoloji Araştırmaları II, Ed. Gümüş, İ., Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Tikdemir, H. (2025a). “Freudyen Sembolizmin İzinde: Nar Tanesi Masalına Psikanalitik Bir Bakış”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, S. 18(51), s. 1362-1382.
• Tikdemir, H. (2025b). “Kolektif Bilinçdışının Yansıması: Seksen Göz Masalının Arketipsel Sembolizm Bağlamında İncelenmesi”, Türük Uluslarası Dil ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, S. 40, s. 192-208.
• Tura, S. M. (2022). Freud’dan Lacan’a Psikanaliz, İstanbul: Metis Yayınları.
• Türkan, K. (2017). “Anadoludan Seçilmiş Masallarda Cinsel Taciz Teması”, Türkbilig, S. 34, s. 229-240.
• Uğurcan, F. Z.; Koçak, A. (2021). “Mitik Anlatılardan Masal ve Destanlara Köprü Sembolizmi”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, S. 14(34), s. 439-451.
• Žižek, S. (2022). Popüler Kültürden Jacques Lacan’a Giriş, İstanbul: Metis Yayınları.