Yazar-Metin-Okur Ekseninde Postmodern Anlatının Oyunsulaştırılması: Puslu Kıtalar Atlası Örneği

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 244 - 270, 31.03.2021

Kemal Temizer Selma Baş

https://doi.org/10.31465/eeder.865753

Öz

Postmodern anlatıların yapısında işlevsel bir role sahip olan oyunsuluk kavramı, metnin oyunla bağlantısını imlediği gibi aynı zamanda çoğulcu yapısına da işaret eder. Postmodern yazar, oyunsuluktan yararlanarak okurla arasındaki mesafeyi ortadan kaldırır. Her türlü malzemeyi oyunlaştıran postmodern yazar, oyunu, anlatının ana ereği durumuna getirir. Romanlarını böyle bir anlayışla dokuyan yazarlardan biri olarak İhsan Oktay Anar da anlatılarında oyunsuluktan yararlanır. Felsefe alanında öğretim üyesi olan Anar, postmodern-felsefi oyunlara dayanan romanlar kaleme alır. Yazarın otobiyografisinin de sindiği bu postmodern-felsefi oyunlar, bir bakıma, kendisinin felsefeci kimliğiyle de örtüşür. Anar’ın bu bilinçli tavrının bir ürünü olan Puslu Kıtalar Atlası adlı romanı, içerdiği ontolojik oyunsu atmosferiyle çoğulcu, eklektik bir anlatı görünümü arz eder. Bu çalışmada, Anar’ın Puslu Kıtalar Atlası adlı romanında oyunsuluk kavramının işlevi üzerinde durulacaktır. Çalışmanın amacı, eserlerinde, okurlarına bir lunaparktaymış hissi yaşatmak isteyen ve bu bağlamda oyunsu bir atmosferle anlatılarını dokuyan yazarın, Puslu Kıtalar Atlası romanına oyunun/oyunsuluğun nasıl yansıdığını irdelemek ve bunun anlatının işlevselliğine olan katkısını belirlemektir. Nitel araştırma desenlerinden betimsel araştırma yönteminin kullanıldığı çalışmada, veri toplama tekniği olarak doküman incelemesi, verilerin analizinde ise içerik analizi kullanılmıştır. Daha sonra Anar’ın romanı metinsel bir yoruma tabi tutulmuştur. Yazar, metin ve okur bağlamında olmak üzere üç kategoride incelenen oyunsuluk kavramının, Anar’ın romanına hangi ölçüde yansıdığı, yazarın bunları nasıl kullandığı tespit edilmiştir. Elde edilen tespitler eserden yapılan alıntılarla desteklenmiştir. Araştırmanın verileri ışığında elde edilen bulgular sonuç bölümünde ifade edilmiştir. Nihayetinde oyunsuluğun, postmodern söylemin belirginlik kazandığı üstkurmaca, metinlerarasılık, çoğulculuk, ironi, okuru metne dahil etme gibi tekniklerle yazarın eserine yansıdığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Postmodernizm, Oyunsuluk, İhsan Oktay Anar, Puslu Kıtalar Atlası

Destekleyen Kurum

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığı (BAP)

Proje Numarası

SYL-2018-7008

Teşekkür

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığı (BAP)

Kaynakça

• Aktulum, Kubilay (2007). Metinlerarası İlişkiler, (Üçüncü Basım), Ankara: Öteki Yayın Evi.
• Anar, İhsan Oktay (1995). Puslu Kıtalar Atlası, (1. Baskı), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Anderson, P. (2016). Postmodernitenin Kökenleri, çev. Elçin Gen, (6. Baskı), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aslan, Burcu. (2010). Suskunlar Romanında Zamanın Kullanılış Şekilleri ve Bunun Anlatıma Yaptığı Katkılar. II. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Öğrenci Kongresi Bildirileri. 4-6 Ağustos 2008, s. 585-590, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları.
• Bauman, Z. (2000). Postmodernizm ve Hoşnutsuzlukları, çev. İsmail Türkmen, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Best, S. Kellner, D. (2016). Postmodern Teori / Eleştirel Sorgulamalar, çev. Mehmet Küçük, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çetişli, İsmail. (2013). Batı Edebiyatında Akımlar II, (1. Baskı), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Danışman, Zuhuri. (1965). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, (C. 6), İstanbul: Yeni Matbaa.
• Demir, Fethi. (2011). “Puslu Kıtalar Atlası’nda Oyunsuluk”, Hüriyet Gösteri, (Ekim – Kasım – Aralık), S. 305, s. 59-67.
• Doltaş, Dilek. (2003). Postmodernizm ve Eleştirisi: Tartışmalar / Uygulamalar, (Genişletilmiş ikinci baskı), İstanbul: İnkılap.
• Ecevit, Yıldız. (2012). Türk Romanında Postmodernist Açılımlar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eco, U. (1999). Ortaçağ Estetiğinde Sanat ve Güzellik, çev. Kemal Atakay, İstanbul: Can Yayınları.
• Emre, İsmet. (2006). Postmodernizm ve Edebiyat, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Esen, Nüket. (1997). “Puslu Kıtalar Atlası”, Varlık Kitap Eki, S. 1077, (Haziran), s. 8-9.
• Gökyay, Orhan Şaik. (1993). “Cihannüma”, DİA, C. 7, s. 541-542, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Hüküm, Muhammed (2017). “İhsan Oktay Anar’ın ‘Puslu Kıtalar Atlası’ Romanının Metinlerarası İlişkiler Açısından Değerlendirilmesi”, Akademik Matbuat, C.1, S.1, s. 38-51.
• Kahraman, Hasan Bülent (1992). “‘Total’ Kültürel Bir Olgu Olarak Postmodernizm”, Varlık, S. 1021 (Ekim), s. 2-4.
• Karaca, Alaattin. (2005). “İhsan Oktay Anar'ın Puslu Kıtalar Atlası Adlı Romanının Olay Örgüsü, Fantastik Özellikler ve Tema Bakımından İncelenmesi”, Arayışlar Dergisi, S. 14, s. 93-108.
• Koçakoğlu, Ahmet. (2010). Yerli Bir Postmodern İhsan Oktay Anar, Konya: Palet Yayınları.
• Koçakoğlu, Bedia. (2012). Anlamsızlığın Anlamı Postmodernizm, Ankara: Hece Yayınları.
• Küçük, Mehmet. (2011). “Postmodernin Modern Karakteri ya da Dönemleştirmenin İronisi”, Modernite versus Postmodernite, der. Mehmet Küçük, İstanbul: Say Yayınları.
• Moran, Berna. (1994). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış III, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Narlı, Mehmet. (2008). “Postmodern Romanda Postmodern Gerçekliğin Yitimi”, Hece, S. 138-139-140, (Haziran-Temmuz-Ağustos), s. 311-321.
• Narlı, Mehmet. (2009). “Postmodern Roman ve Modern Gerçekliğin Yitimi”, Türkbilig, S. 18, s. 122-132.
• Oppermann, Serpil. (2006). Postmodern Tarih Kuramı Tarihyazımı Yeni Tarihselcilik ve Roman, Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Özdemir, Gülseren. (2013). İhsan Oktay Anar’ın Romanları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İzmir.
• Rosenau, P. M. (2004). Post-modernizm ve Toplum Bilimleri, çev. Tuncay Birkan, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Ryan, Michael. (2011). “Postmodern Siyaset”, Modernite versus Postmodernite, der. Mehmet Küçük, çev. Mehmet Küçük, İstanbul: Say Yayınları.
• Sazyek, Hakan. (2015). Roman Terimleri Sözlüğü - Roman Sanatında Yüz Terim-, Ankara: Hece Yayınları.
• Schiller, F. V. (1965). İnsanın Estetik Eğitimi Üzerine Bir Dizi Mektup, çev. Melahat Özgü, (İkinci basılış), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Tek, Akın. (2003). İhsan Oktay Anar’ın Romanlarında Üstkurmaca, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
• Yalçın-Çelik, S. Dilek. (2005). Yeni Tarihselcilik Kuramı ve Türk Edebiyatında Postmodern Tarih Romanları, Ankara: Akçağ Yayınları.
• https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/mulk-suresi-67/ayet-1/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1
• https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/ibrahim-suresi-14/ayet-50/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1