SÜRELİ YAYINLARIN BİYOGRAFİK TÜRLERİN GELİŞİMİNE KATKISI VE BİR ÖRNEK: MINAK EFENDİ’NİN TERCÜME-İ HÂLİ

Yıl 2021, Takvîm-i Vekâyi'den 1928 Yılına Süreli Yayınlar ve Edebiyat Özel Sayısı, 172 - 182, 30.12.2021

Koray Üstün

https://doi.org/10.31465/eeder.1021956

Öz

Türkçe süreli yayınlar yalnızca haber aktarma, fikir paylaşma, ihtisas bilgisi sunma ya da basıldığı çağın popüler meselelerini duyurma işlevlerini taşımamış; aynı zamanda edebi türlerin gelişimine de büyük ölçüde katkı sağlamıştır. Gazete aracılığıyla nesir dili doğmuş, yeni türler ilk örneklerini okurlarıyla buluşturmuştur. Yalnızca şiir, roman ya da öykü gibi başat türler değil anı, deneme, biyografi, otobiyografi gibi türlerin doğup gelişmesinde de süreli yayınlar rol üstlenmiştir. Bu türlerin Batılı bir forma dönüşmesi yine bu yayınlarla sağlanmıştır. Bu makalenin amacı, süreli yayınların biyografik türlerin gelişimine etkisini göstermektir. Bu amaç doğrultusunda biyografi türünün süreli yayınlardaki görünümüne örnek teşkil edecek yazılardan bahsedilmiş, bu yazıların ortak özelliklerine değinilmiş ve ardından Mardiros Mınakyan tarafından kaleme alınan “tercüme-i hâl” incelenmiştir. Osmanlı tiyatrosunun hem sahne önünde hem de rejisör ve sanat yönetmeni olarak sahne arkasındaki gelişimine katkı sunan Mınakyan’ın İkdâm’da yayımladığı otobiyografik ögeler taşıyan yazısı, yalnızca onun kişisel tarihine değil aynı zamanda Türk tiyatro tarihinin başlangıç yıllarına da ışık tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Süreli yayınlar, İkdam, biyografi, otobiyografi, Mardiros Mınakyan

The Contribution of Periodic To The Development of Biographic Genres And A Example: Mınakyan’s Autobiography

Öz

Turkish periodical publications have not only served the purpose of broadcasting news, sharing ideas, presenting expert knowledge or pronouncing the popular events of their age of publication but have also contributed to the development of literary genres significantly. Prose literature has been born by the hand of newspapers, and new genres have met with their audience. Periodical publications have served a role in developing not only major genres as poems, novels and stories but have also helped develop genres as memoirs, essays, biographies and autobiographies. The formation of these genres into western forms in Turkish literature have also been through periodicals. The aim of this article is to present the role of periodicals in developing biographical genres. For this purpose, writings that exemplify the biographical genres in periodicals and the common qualities of said writings have been discussed. Consequentially, as an example of this interaction, "Tercüme-i Hâl" by Mardiros Mırakyan has been discussed. This work of Mınakyan, who has helped develop Ottoman theatre in all roles of a director and art director and on the stage, published with the help of periodicals that has autobiographic tones, does not only illuminate his personal history but also the commencement years of Turkish theatre.

Kaynakça

• Akar, Gül Ayşe (2013). Tanzimat’tan II. Meşrutiyete Türk Edebiyatında Biyografi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi.
• Alus, Sermet Muhtar (1950). Mınakyan'ın Osmanlı Tiyatrosu. Resimli Tarih Mecmuası, 3: 104 – 106.
• And, Metin (1958). Minakyan ve Tiyatrolarının Oyun Dağarcığı. Dost, 3:16 - 20.
• And, Metin (1972). Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu 1908-1923. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• And, Metin. Minakyan ve Tiyatrosunun Oyun Dağarcığı. Forum, 18 (284): 16 - 17.
• And, Metin. Minakyan ve Tiyatrosunun Oyun Dağarcığı. Forum, 18 (285): 16 - 17.
• Arduç, Gökay (2019). Sabah Gazetesi (8664-9393 Sayılar İnceleme ve Seçilmiş Metinler). Yüksek Lisans Tezi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi.
• Bedir, İsmail (2005). Şurâ-yı Ümmet Gazetesinin (170-220) ve (140-1/140-122) Sayılarının Sistematik İndeksi-İncelemesi- Seçilmiş Yazıların Çevirisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi.
• Bozpolat, Sedef (2013). Tercüman-ı Hakikat Gazetesi (2001-2500. Sayılar) İnceleme ve Seçilmiş Metinler. Yüksek Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi.
• Çetinkaya, Saliha (2019). Peyâm-ı Sabah Gazetesinde Edebî Faaliyet. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi.
• Demirel, Mecit (2002). Sabah Gazetesindeki Dil ve Edebiyat Yazılarının İncelenmesi ve Şiir Metinleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi.
• Ergün Atbaşı, Nurtaç (2017). Türk Gazeteciliğinin Yeni Edebiyatın Doğuşuna Etkisi (1860-1876). Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi.
• Gökalp Alpaslan, Gonca (2016). Özyaşamöyküsünde Yazarın Yeniden Doğuşu. Ankara: Ürün Yayınları.
• İsen, Mustafa (2010). Tezkireden Biyografiye. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Kılıç, Filiz (2011). Klasik Türk Edebiyatının Peşinden. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Köseoğlu, Hatice (2014). Tercüman-ı Hakikat Gazetesi (3001- 3500. Sayılar) İnceleme ve Seçilmiş Metinler. Yüksek Lisans Tezi. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi.
• [Mardiros Mınakyan] (1901). Mınak Efendi’nin Tercüme-i Hâli II. İkdam, 23693: 2-3.
• [Mardiros Mınakyan] (1901). Mınak Efendi’nin Tercüme-i Hâli. İkdam, 2692: 2.
• Okay, Cüneyd. Mınakyan Efendi (Mınakyan Efendi''nin Ellinci Sene-i Devriyesi Yadigârı Adlı Eseri Üzerine). Toplumsal Tarih, 7(41): 62 - 64.
• Özkan, Ayşegül Neslihan (2019). Sabah Gazetesi (1898-1900) (İnceleme ve Seçilmiş Metinler, 2921-3650). Yüksek Lisans Tezi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi.
• Pamukciyan, Kevork. Kendi Kalemiyle Mardiros Mınakyan. Hayat Tarih Mecmuası, 2(10): 32 - 34.
• Topaloğlu, Yüksel (2012). Kendi Kaleminden Şemsettin Sami’nin İlk Tercüme-i Hâli. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2 (4): 81-94.
• Tuncor, Ferit Ragıp. Mardiros Minakyan (1839-1920). Yeni Defne, 7(74): 12 - 19.
• Üstün, Koray (2017). İkdam Gazetesinde Edebi Faaliyetler (1894-1913). Türkbilig, 34: 135-154.
• Yakuplar, Gökhan (2019). Sabah Gazetesi (10124-10821. Sayılar İnceleme ve Seçilmiş Metinler). Yüksek Lisans Tezi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi.
• Yalçın, Alemdar (2002). II. Meşrutiyette Tiyatro Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ Yay.
• Yayman, İsmail Göktuğ (2019). Tercüman-I Hakikat Gazetesi (2501-3000. Sayılar) İnceleme ve Seçilmiş Metinler. Yüksek Lisans Tezi. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi.
• Yazıcı, Nermin (2006). Türk Edebiyatında Otobiyografi. Türkbilig, 11: 189-217.
• Yüksel, Levent (2014). Sabah Gazetesi Üzerine Bir İnceleme (1902-1903 / 4381 - 5096). Yüksek Lisans Tezi. Niğde Üniversitesi.