The World of Values in Orhan Veli Kanık’s Stories

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 99 - 117, 25.03.2023

Ahmet Evis

https://doi.org/10.31465/eeder.1214255

Öz

Orhan Veli Kanık (1914-1950) is one of the important artists of the Turkish literature of the Republican Era but is mostly known for his poet identity. As the founder of the Garip movement, he tries a new expansion in Turkish poetry. This movement, which succeeded in making a sound in literary circles in a short time, enabled the view towards art to evolve into a different dimension. However, such a change is not only an innovation of content or form but also a thinking and feeling over time. It is reflected in the works as the rejection of all kinds of elitist or canonical literary attitudes by taking the ordinary human/ the little man type to the center. The aim of this study is to identify and exemplify the world of values in Orhan Veli Kanık stories in the context of the Garip movement. In the analysis made with a descriptive method, a text-oriented analysis was carried out. As a result of the findings, it was seen that the period built a world of valuesin accordance with the intellectual structure of the period through ordinary human types in Kanık’s stories, and a realistic perception and thinking came to the fore around mostly material variables.

Anahtar Kelimeler

Orhan Veli Kanık, short story, Garip/First New, the world of values

Orhan Veli Kanık’ın Öykülerinde Değerler Dünyası

Öz

Orhan Veli Kanık (1914-1950), Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatının önemli sanatçılarından biri olmakla beraber daha ziyade şair kimliğiyle tanınır. Garip hareketinin kurucusu olarak Türk şiirinde yeni bir açılım dener. Kısa sürede edebiyat çevrelerinde ses getirmeyi başaran bu hareket, sanata yönelik bakışın farklı bir boyuta evrilmesini sağlar. Ne var ki bu tarz bir değişim salt muhteva ya da biçim yeniliği olmakla kalmaz, zamanla bir düşünüş ve hissedişe dönüşür. Sıradan insan/küçük adam tipinin merkeze alınarak elitist yahut kanonik her türden edebî tutumun reddi şeklinde eserlere yansır. Bu çalışmanın amacı, Orhan Veli Kanık öykülerindeki değerler dünyasını Garip hareketi etrafında tespit etmek ve örneklemektir. Betimsel bir metotla yapılan incelemede metin odaklı bir tahlil denemesi gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular neticesinde Kanık’ın öykülerinde sıradan insan tipleri üzerinden dönemin, fikrî yapısına uygun biçimde bir değerler dünyası inşa ettiği ve daha çok maddî değişkenler etrafında gerçekçi bir duyuş ve düşünüşün öne çıktığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Orhan Veli Kanık, öykü, Garip/I. Yeni, değerler dünyası

Kaynakça

• Akbay, Y. E. (2020). “Sextus Empiricus’un Kavram Teorisi Eleştirileri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 44, s. 27-44.
• Aksal, S. K. (1967). “Orhan Veli İçin”, Papirüs, 8, s. 21-22.
• Aristoteles (2017). Politika, çev. Akderin F., İstanbul: Say Yayınları.
• Armstrong, D. M. (1993). A Materialist Theory of the Mind, London: Routledge.
• Aslan, T. (2009). “Osmanlı Aydınlarının Gözüyle Batılılaşma”, Erdem, (55), s. 1-31.
• Belge, M. (2018). Şairaneden Şiirsele Türkiye’de Modern Şiir, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bezirci, A. (1967). “İlk Şiirler”. Papirüs, 8, s. 5-20.
• Breton, A. (2009). Sürrealist Manifestolar, çev. Kafa, Y. S.-Günebakanlı A.-Güngör, A., İstanbul: Altıkırkbeş Yayın.
• Doğan, M. (1967). “Orhan Veli’den Bize Kalanlar”, Papirüs, 8, s. 24-28.
• Ercilasun, B. (1994). Orhan Veli Kanık, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Freud, S. (2001). Sanat ve Sanatçılar Üzerine, çev. Şipal, K., İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Fuat, M. (2000). Orhan Veli, İstanbul: Adam Yayınları.
• Güneş, E. (2021). Garip Şiirinde Gerçekliğin Temsili, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Adıyaman Üniversitesi Lisanüstü Eğitim Enstitüsü: Adıyaman.
• Kanık, O. V. (2003). Şairin İşi -Yazılar, Öyküler, Konuşmalar-, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kanık, O. V. (2002). Bütün Şiirleri, İstanbul: Adam Yayınları.
• Kanık, O. V. (2021). Denize Doğru, İstanbul: Kopernik Kitap.
• Kaplan, M. (2007). Şiir Tahlilleri 2, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karaca, A.; Arslan, A. D. (2021). “Sunuş”, Denize Doğru, (içinde s. 9-12), İstanbul: Kopernik Kitap.
• Karahan, A. (2021). “İki Tür Arasında Bir Garip Orhan Veli”, Yazıt Kültür Bilimleri Dergisi, 1(2), s. 253-269.
• Karayakupoğlu, D. (2019). “Orhan Veli Kanık’ın Hoşgör Köftecisi Adlı Hikâye Kitabı Üzerine Bir İnceleme”, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (5), s. 79-93.
• Kolcu, A. İ. (2009). Orhan Veli’nin Poetikası, Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
• Konyalı, B. Ş. (2021). “Garip Poetikası Ekseninde Orhan Veli Şiirinde Şairanelik ve Eda Sorunu”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (25), s. 429-438.
• Korkmaz, R. (2017). “Romanda Mekânın Poetiği”, Romanda Mekân (Romanda Mekân Poetiği ve Çözümlemeler), ed.: Korkmaz R. ve Şahin, V., Ankara: Akçağ Yayınları.
• Melikoğlu, G. U. (2022). “Orhan Veli Kanık’ın Öykülerinde Eleştirel Gerçekçilik”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(60), s. 339-353.
• Mumcu Ay, Y. (2009). “Türk Şiirinde Garip Hareketi”, Turkish Studies, 4(1-2), s. 1227-1276.
• Oktay Rifat (2009). Şiir Konuşması, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Sazyek, H. (1996). Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Garip Hareketi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınlar.
• Sekman, A. (2021). “Öykü Yazarı Olarak Orhan Veli”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(3), s. 963-979.
• Sinanoğlu, M. (2007). “Nübüvvet Mührü”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 28, s. 137-140. Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• Smart, J. J. C. (1987). Essays Metaphysical and Moral, Oxford: Blackwell.
• TDK (2011). Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Topaloğlu, A. (2003). “Materyalizm”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 33, s. 291-293. Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınları. Tuncer, H. (1997). Garipçiler (I. Yeniciler), İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
• Yazoğlu, R. (2002). “Hümanizm ve Mevlana”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (20), s. 67-83.
• Yılmaz, A. (2011). “Orhan Veli’de Kaçış”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), s. 257-279.
• Yılmaz, F.; Merter, F. (2012). “Sınıf Öğretmeni Adaylarının Küreselleşme Çerçevesinde Değerler Eğitimine İlişkin Görüşleri”, The Journal of Academic Social Science Studies, 5(3), s. 299-314.