Yeni Türk Edebiyatı’nın Dönemlerine Yönelik Alternatif Bir Yaklaşım

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 182 - 211, 22.10.2024

Ahmet Bozdoğan

https://doi.org/10.31465/eeder.1497602

Öz

Türk edebiyatının Tanzimat sonrasındaki aşağı yukarı 180 yıllık süreci, edebiyat tarihçiliğinde “Yeni Türk Edebiyatı” adıyla tanımlanır. “Yeni Türk Edebiyatı”, bu uzun süreçte üretilen edebî eserlerin niteliklerinde ve onları üreten ediplerin edebiyat anlayışlarında meydana gelen değişmelere göre edebiyat biliminin benimsediği metotlar içinde belli dönemlere ayrılır. Bugüne kadarki edebiyat tarihi çalışmalarında yapılan “Yeni Türk Edebiyatı” dönem tasnifleri, edebiyat sanatına ilgi duyan ve Türk edebiyatı tarihi hakkındaki bilgi birikimini artırmak isteyenlerin ihtiyacına önemli ölçüde katkıda bulunmuştur. Ama bu tasnifler, günümüz itibarıyla yakın geçmişi de içine alacak şekilde güncellenme ihtiyacı taşımaktadır. Ayrıca, bu tasniflerin yeni bilgiler ışığında yapılan değerlendirmelerden hareketle eleştirilecek tarafları da bulunmaktadır. Bu yüzden “Yeni Türk Edebiyatı” için yeni bir dönem tasnifi yapmak kaçınılmaz ihtiyaç hâline gelmiştir. Söz konusu ihtiyaca binaen, bu çalışmada, Tanzimat’tan günümüze kadarki süreci içine alan “Yeni Türk Edebiyatı”nın yeni bir dönem tasnifi teklifi sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat Dönemi, II. Abdülhamit Dönemi, II. Meşrutiyet Dönemi, Cumhuriyet Dönemi, Atatürk Dönemi

An Alternative Approach Towards The Periods of New Turkish Literature

Öz

The period of Turkish literature following the Tanzimat reforms, spanning roughly 180 years, is defined in literary historiography as "New Turkish Literature." Within the methodologies adopted by literary science, “New Turkish Literature” is divided into specific periods based on the transformations that occurred in the qualities of the literary works produced during this lengthy period and in the literary understanding of the writers who created them. The period classifications of 'New Turkish Literature' employed in previous literary history studies have significantly contributed to the needs of those interested in the art of literature and seeking to expand their knowledge of Turkish literary history. However, these classifications necessitate an update to encompass the recent past. Additionally, some aspects of these classifications warrant criticism based on evaluations made in light of new information. Consequently, establishing a new periodization for 'New Turkish Literature' has become indispensable. In response to this need, this study presents a novel periodization proposal for “New Turkish Literature,” encompassing the period from the Tanzimat to the present day.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat Period, II. Abdülhamit Period, 2nd Constitutional Monarchy Period, The Republican Period, Atatürk Period

Kaynakça

• Acehan, A. (2011). “Yeni Türk Edebiyatının Devirleri ve Genç Türk Edebiyat Birliği”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6/1 Winter 2011, s. 583-596. https://turkishstudies.net/turkishstudies? mod=tammetin&makaleadi=&makaleurl=1043201905_acehanabdullah.pdf&key=14639. Erişim Tarihi: 30.04.2024.
• Akyüz, K. (1983). “Türk Edebiyatı, Yeni” Türk Ansiklopedisi, Cilt: 32, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. s. 134-201.
• Akyüz, K. (1990). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Akyüz, K. (1997a). “Türkler (Türk Edebiyatı)” maddesi içinde ana başlık olmaksızın yazılmış bir bölüm”, İslâm Ansiklopedisi, 12/2. Cilt. Eskişehir: Millî Eğitim Bakanlığı, s. 565-596.
• Akyüz, K. (1997b). “Cumhuriyet Devri Türk Edebiyatı”, İslâm Ansiklopedisi, 12/2. Cilt, Eskişehir: Millî Eğitim Bakanlığı, s. 596-627.
• And, M. (1972). Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu (1839-1908), Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Argunşah, H. (2019). “Toplumsal Faydacı Edebiyat Anlayışı: Millî Edebiyat Dönemi”, II. Meşrutiyet Dönemi Türk Edebiyatı, ed.Polat, N. H.; Akpınar, S, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, s. 86-102. e-kitap: https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/TDE308U/ebook/TDE308U-11V4S1-8-0-1-SV1-ebook.pdf. Erişim Tarihi: 02.05.2024.
• Aytaç, G. (1983). Çağdaş Alman Edebiyatı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Aytaç, G. (2003). Genel Edebiyat Bilimi, İstanbul: Say Yayınları.
• Banarlı, N. S. (1987). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi I – II, İstanbul: Millî Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları.
• Blamires, H. (1984). A Short History of English Literature, Routledge.
• Bozdoğan, A. (2006). “Dönem ve Akım Nitelemeleri Arasında Kalmış Bir Terim: Millî Edebiyat”, İlmî Araştırmalar, S. 22, Güz 2006, s. 15-32.
• Budak, A. (2008). Batılılaşma ve Türk Edebiyatı, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Dağıtım San. ve Tic.Ltd. Şti.
• Çetin, N. (2012). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kadar Bizde Türk Edebiyatı Tarihleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çetin, N. (2016). İkinci Abdülhamit Dönemi Türk Edebiyatı, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.
• Demirci, N. (2017). Atatürk Dönemi Türk Romanında Kadın Kimliğinin İnşası, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Eken, C. (2020). Atatürk Dönemi Türk Romanında Adlî Süreçler ve Mahkemelerin İşleyişi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Enginün, İ. (2001). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Enginün, İ. (2010). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ercilasun, B. (1997). Yeni Türk Edebiyatı Üzerine İncelemeler 2, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Filazi, G.; Çuhadar, S.; Karaca, D.; Bozbıyık, N.; Baycanlar, M. (2022). Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı 10 Ders Kitabı, ed. Koca, H., Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Hanioğlu, Ş. (2004). “Meşrutiyet”. İslam Ansiklopedisi, 29. Cilt, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 388-393. Kaplan, M. (1976). Türk Dili ve Edebiyatı, Ankara: YAYKUR Açık Yükseköğretim Dairesi.
• Kaplan, M.; Enginün, İ.; Kerman, Z.; Birinci, N.; Uçman, A. (1992). Atatürk Devri Türk Edebiyatı I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Karaca, A. (2018). “Edebiyat-ı Cedîde Topluluğunun Oluşumu”, II. Abdülhamit Dönemi Türk Edebiyatı, ed. Polat, N. H.; Akpınar, S., Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. s. 3-18. e-kitap:
• https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/EDB303U/ebook/EDB303U-11V2S1-8-0-1-SV1-ebook.pdf. Erişim Tarihi: 02.05.2024.
• Karaca, A.; Çağın, S.; Aktaş, Ş.; Gariper, C.; Şahin, İ. (2018). II. Abdülhamit Dönemi Türk Edebiyatı, ed. Polat, N. H. ve Akpınar, S., Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. e-kitap: https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/EDB303U/ebook/EDB303U-11V2S1-8-0-1-SV1-ebook.pdf. Erişim Tarihi: 02.05.2024.
• Korkmaz, R.; Argunşah, H.; Kolcu, A. İ.; Külahlıoğlu İslam, A.; Gariper, C.; Gündüz, O.; Özcan, T. (2004). Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı (1839-2000), ed. Korkmaz, R., Ankara: Grafiker Yayıncılık.
• Köprülü, M. F. (2020). Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: ALFA Basın Yayın Dağıtım San ve Tic. Ltd. Şti.
• Lanson, G. (1937). İlimlerde Usul Edebiyat Tarihi, çev. Yusuf Şerif, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Levend, A. S. (1961). “Türkçülük ve Millî Edebiyat”, Belleten Türk Dili Araştırmaları Yıllığı 1961, Cilt: 9, s. 147-206. (https://tdkbelleten.gov.tr/tam-metin-pdf/116/tur. Erişim Tarihi: 25.04.2024.
• Loewenstein, D.; Mueller, J. (By Edited) (2008). The Cambridge History of Early Modern English Literature, Cambridge: Cambridge University Press.
• Narlı, M. (2009). Roman Ne Anlatır; Cumhuriyet Dönemi (1920-2000) Türk Romanı Üzerine Tematik Bir Tasnif ve Değerlendirme, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Okay, M. O. (1994). “Edebiyat Tarihi”, İslam Ansiklopedisi, Cilt: 10, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 403-405.
• Okay, O. (2005). Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı Fikirler Türler Topluluklar Temalar, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Önal, M. (2008). Yeni Türk Edebiyatı En Uzun Asrın Edebiyatına Teorik Bir Yaklaşım, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Polat, N. H. (2012). Yenileşme Devri Türk Edebiyatından Çizgiler, Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Polat, N. H. ve Argunşah, H. (2019). II. Meşrutiyet Dönemi Türk Edebiyatı, ed. Polat, N. H. ve Akpınar, S., Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, e-kitap: https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/TDE308U/ebook/TDE308U-11V4S1-8-0-1-SV1-ebook.pdf. Erişim Tarihi: 02.05.2024.
• Sağlam, N. (2006) “Medeniyet Tarihimizin En Girift Labirenti: Turk Edebiyatı Tarihi”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4/7, 2006, 9-23.
• Sevük, İ. H. (Tarihsiz). Edebî Yeniliğimiz, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Solak, Ö. (2014). Edebiyat Biliminde Kuram ve Yöntem, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.
• Tanpınar, A. H. (1988). 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• TKAE (1992). Türk Dünyası El Kitabı Üçüncü Cilt Edebiyat, ed. Yok, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Wellek, R.; Warren, A. (1983). Edebiyat Biliminin Temelleri, çev. Uysal, A. E., Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Widdowson, P. (2004). He Palgrave Guide to English Lİterature and its Contexts 1500-2000, New York: Palgrave Macmillan.
• Yalçın, A. (1985). II. Meşrutiyet’te Tiyatro Edebiyatı Tarihi, Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları
• Yalçın, A. (2002). Siyasal ve Sosyal Değişmeler Açısından Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı (1920-1946), Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yıldız, S. (2021). Sosyal Kimlik Kuramına Göre Türk Romanında 1960 Darbesi, 1971 Muhtırası, 1980 Darbesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.