Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Yaban Adlı Romanında Ekofeminizmin İzleri

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 35 - 47, 15.06.2021

Tolga Alver

https://doi.org/10.47948/efad.851918

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada doğa ve kadın sorunlarını birlikte ele alan ekofeminizm kavramının izleri, Yakup Kadri Karaosmanoğlu tarafından kaleme alınan Yaban romanında incelenmiştir. Kadın ve doğa arasında benzerliklerin olduğuna dair iddialar eski çağlara kadar uzanmaktadır. Çalışmamızın ilk kısmında; ekofeminizm kavramı açıklanmış, bu kavrama ait tarihsel süreçten bahsedilmiştir. Ekofeminizm kavramanın temel ilkeleri, amaçları açıklanmış; dünyada ve ülkemizde ekofeminizm eylemlerine örnekler verilmiştir. Ayrıca “düalizm” kavramı üzerinde yaşanan çatışma unsurları ortaya konulmuş ve ekofeminizme yöneltilen eleştiriler de dile getirilmiştir. İkinci kısımda ise Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun sanat anlayışından kısaca bahsedilerek, Yaban romanının konusu hakkında bilgiler verilmiş, sonrasında ise Yaban romanında ekofeminizm hususuna odaklanılmıştır. Yaban romanında yer alan kadınların doğa ile olan ilintileri karakterler üzerinden sorgulanmıştır. Yaban romanı kuşkusuz ekofeminizm unsurlarını dile getirmek amacıyla kaleme alınmış bir roman değildir. Bu çalışmada amacımız 1970’lerden itibaren yaygınlaşmaya ve edebiyat metinlerine uygulanmaya başlanan ekofeminizmin izlerini Yakup Kadri’nin Yaban adlı romanına uygulamak ve bu romana farklı bir bakış açısı getirmeye çalışmaktır. Kadın ve doğa ilişkisinin Antik Yunan dönemine kadar geçmişi olduğunu düşünürsek edebiyatımızdaki muhtelif eserlerde de bu unsurun izlerini aramak çalışmamızı daha da anlamlı hâle getirecektir. Çalışmamızda romanda geçen kadın karakterler üzerine başlıklar açılmış, doğa-kadın ilişkisine değinilmiş ayrıca savaş unsurunun da ekofeminizm kavramı ile olan ilişkisi irdelenmiştir. Romanda yer alan kadın karakterlerden Emine, Fatma Kadın, Emeti, Cennet ve diğer köylü kadınların doğayla olan ilişkisi ortaya konulmuş ve örneklendirilmiştir. Sonuç olarak, ekofeminizmin kuramlaşmasından çok önce yazılan bu romanda kadın-doğa ilişkisi açısından birçok ekofeminizm izlerine rastlanmıştır. Çalışmamızda kadınların kurgusal ya da gerçek hayatta doğaya maruz kaldıkları sömürünün “kadınların özgürleşmesi ile sonlanabileceği” sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ekofeminizm, kadın, doğa, Yaban

Kaynakça

• Akıllı S. & Şahiner M. (2003). Kırsal Çevre Yıllığı. Ankara, Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği.
• Akyüz, K. (1979). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1. Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Aslantürk, A. Y. (2018). Çevrenin Siyasallaşmasında Kadın ve Doğanın Dönülümü: Ekofeminizm. Social Science Development Journal, 3 (11), 312-324.
• Ayaz, H. (2014). Çevreci Eleştiri Üzerine Genel Bir Değerlendirme. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3 (1), 278-292.
• Aytar, S. (2013). Kadın ve Doğa İlişkisinin, 1970 Sonrası Sanata Yansıması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Banford, A. & Froude, C. K. (2015). Ecofeminism and natural disasters: Sri Lankan women post-tsunami. Journal of International Women's Studies, 16 (2), 170-187.
• Baş, Ş. (2003). Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Romanlarında Kadın Karakterlerin Anlatımı. Türkbilig Dergisi, 6, 13-36.
• Baydar V. ve Ersoy A. F. (2017). Sosyal Hizmet ve Çevre: Ekososyal Yaklaşım. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 52 (2), 236-247.
• Berktay, F. (1996). Ekofeminizm ya da Yüreğin İyimserliği. Ağaçkakan, 1996, 73-76.
• Biçer, E. (2018). Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Yaban Adlı Romanında Aydın Yozlaşması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ardahan Üniversitesi, Ardahan.
• Cengiz, Ç. (2014). Buket Uzuner’in “Uyumsuz Defne Kaman’ın Maceraları Su” Romanına Ekoeleştiri ve Ekofeminizm Penceresinden Bakış. Ankara, Frankofoni Ortak Kitap No.26.
• Çetin, O. B. (2005). Ekofeminizm: Kadın-Doğa İlişkisi ve Ataerkillik. Sosyoekonomi, Ocak-Haziran, 61-76.
• Dündar, F. (2014). Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Yaban Adlı Romanındaki Ulus İnşa Etme Amacı. Akademik Bakış Dergisi, 43, 1-14.
• Eryılmaz, Ç. (2005). Kültürel Ekofeminizmin Eleştirisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Gezgin, E. (2017). Kadın ve Doğa Üzerindeki Tahakküme Alternatif bir Bakış: Ekofeminizm Üzerine bir Değerlendirme. Border Crossing, 7 (2), 395-412.
• Karaosmaoğlu, Y. K. (1983) Yaban. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kılıç, S. (2019). Ekofeminist Aktivist Vandana Shiva Üzerine Siyasal Ekolojik Bir İnceleme. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hitit Üniversitesi, Çorum.
• Moran, B. (2001). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1. İstanbul, İletişim Yayınları.
• Özdemir H. & Aydemir D. (2019). Ekolojik Yaklaşımlı Feminizm/Ekofeminizm Üzerine Genel bir Değerlendirme: Kavramsal Analizi, Tarihi Süreci ve Türleri. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 2, 261-278.
• Palabıyık, B. (2019). 1980 Sonrası Kadın Yazarların Romanlarında Çevreci Feminizm. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Serdar, A. (2002). Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Romanlarında Cinsellik. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• Solak, N. D. (2018). Yaşar Kemal’in Teneke Adlı Oyununa Ekoeleştirel Bir Yaklaşım. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 62, 227-238.
• Suğür, B. (2020). Ekofeminizm Bağlamında Toplumsal Cinsiyet Psikolojisinin Görsel Sanatlardaki Yorumlamaları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Topgül, S. (2012). Kadın ve Doğa İlişkisi: Ekofeminizm. Sosyoloji Dergisi, 27, 71-83.
• Üzel, E. (2006). Feminizm ve Doğa Ekseninde Ekofeminizm. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Warren, K. J. (1990). The Power and Promise of Ecological Feminism. Environmental Ethics, 12, 125-146.
• Yalçın, O. (2010). Çevre Koruma Fikrine Radikal Yaklaşımlar; Derin Ekolojik, Sosyal Ekoloji ve Ekofeminizm. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yüksek, Y.Y. (2020). Beden, Ses ve Koku: Gamze Arslan’ın Kanayak Kitabındaki Öykülerin Ekofeminist Okuması. Edebiyat Eleştirisi Dergisi, 13, 92-108.