Use of Long Vocals and the Circumflex in the Turkish Dictionary

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 290 - 305, 15.12.2021

Turgut Yeşilöz

https://doi.org/10.47948/efad.986418

Öz

At the beginning of the article, there should be an Abstract at least 200 and 250 words in English. Abstract should be written with Times New Roman, 10 font size, Justified, with paragraph indented (1,25 cm). Objectives, methods, findings and conclusion information must be kept in the abstracts. References should not be included and abbreviations should not be used. The content should not contradict with the Turkish abstract as it will be compared by the language editor. The long vocal is the subject of constant research by Turkologists and various research has been conducted on this subject. In the variation of Turkish used in Turkey, there is no long vocal in words of Turkish origin. The Turkish Language Institution clearly stated this in the Turkish Dictionary (Türkçe Sözlük) and Spelling Guide (Yazım Kılavuzu) published in 2011. This study consists of two parts. The first part focuses on the use of the long vocal in the Turkish Dictionary (Türkçe Sözlük), while the second part discusses the use of the circumflex in the Turkish Dictionary (Türkçe Sözlük). The Turkish Dictionary (Türkçe Sözlük) explains that long vocals are not indicated by any symbol or mark in a text. At the beginning of a word entry in the dictionary, this situation is shown with a colon (:) in the explanation of the word to indicate that words taken from Eastern languages have long vocals in their origins. The use of long vocals in these words is absent in both the Spelling Guide (Yazım Kılavuzu) and the Turkish Dictionary (Türkçe Sözlük), yet a long vocal presence has been retained in pronunciation. In the Turkish Dictionary (Türkçe Sözlük), a circumflex (^) is used on vocals should be long. Until recently, the term “hat” was preferred as a synonym for the circumflex. Today, this word is also rarely used. Unfounded news about the removal of the circumflex was recently made public; however, this symbol has not been removed by the Turkish Language Authority (Türk Dil Kurumu). The circumflex is preferred by the Turkish Language Authority with certain criteria: it is to be used on long vocals that distinguish words whose spelling is the same but whose meaning and pronunciation are separate. A number of words from Persian Arabic and Persian in Turkish use soft g or k consonants after the vowels a and u; the circumflex is used to prevent the relative suffix from being confused with the denotative and possessive suffix. In the present study, long vowels that are not shown in the word entry are handled as they are given in the Turkish Dictionary (Türkçe Sözlük) and the circumflex is classified according to the criteria set in the Spelling Guide (Yazım Kılavuzu).

Anahtar Kelimeler

Long Vocals, Circumflex, Turkish Dictionary, Spelling Guide

Türkçe Sözlük’te Uzun Ünlü ve Düzeltme İşareti (Şapka) Kullanımı

Öz

Uzun ünlü, Türkologlar tarafından sürekli araştırmalara konu olmaktadır. Bu konuda çeşitli araştırmalar mevcuttur. Türkiye Türkçesinde, Türkçe kökenli sözcüklerde uzun ünlü yoktur. Türk Dil Kurumu, 2011 yılında yayımladığı Türkçe Sözlük’te ve Yazım Kılavuzu’nda bunu açıkça belirtmiştir. Çalışma, iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda Türkçe Sözlük’teki uzun ünlünün Türkçe Sözlük’te kullanımı ele alınırken ikinci kısımda düzeltme işaretinin Türkçe Sözlük’te kullanımı ele alınmıştır. Türkçe Sözlük’te, uzun ünlünün yazıda herhangi bir işaretle gösterilmediği açıklanmıştır. Madde başlarında özellikle Doğu dillerinden alınan sözcüklerin kökenlerinde uzun ünlü olduğunu belli etmek için sözcüklerin açıklamasında bu durum iki nokta (:) ile gösterilmiştir. Bu sözcüklerde uzun ünlü kullanımı hem Yazım Kılavuzu’nda hem de Türkçe Sözlük’te yoktur. Söylenişte uzun ünlü varlığını korumuştur. Türkçe Sözlük’te ince söylenmesi gereken ünlülerin üzerinde düzeltme işareti (^) kullanılmıştır. Yakın zamana kadar düzeltme işaretiyle eş anlamlı olarak şapka terimi tercih edilmiştir. Günümüzde nadir de olsa bu terim kullanılmaktadır. Düzeltme işaretinin kaldırıldığı hakkında asılsız haberler kamuoyunda olagelmiştir. Düzeltme işareti, Türk Dil Kurumu tarafından kaldıırlmamıştır. Düzeltme işareti, Türk Dil Kurumu tarafından belirli ölçütlerle tercih edilmiştir: Yazılışları bir, anlamları ve söylenişleri ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için okunuşları uzun olan ünlülerin üzerine; Arapça ve Farsçadan dilimize giren birtakım kelimelerle özel adlarda bulunan ince g, k ünsüzlerinden sonra gelen a ve u ünlüleri üzerine; nispet ekinin, belirtme durumu ve iyelik ekiyle karışmasını önlemek için düzeltme işareti kullanılır. Çalışmamızda, yazıda gösterilmeyen uzun ünlüler Türkçe Sözlükte verildiği şekliyle ele alınmıştır. Düzeltme işareti ise Yazım Kılavuzu’nda belirlenen ölçütlere göre sınıflandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Uzun Ünlü, Düzeltme İşareti, Türkçe Sözlük, Yazım Kılavuzu

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. & Toparlı R. vd., (2011). Türkçe Sözlük. Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akalın, Ş. H. & Toparlı R. vd., (2011). Yazım Kılavuzu. Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Banguoğlu, T. (2000). Türkçenin Grameri. Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Buran, A. (2008). Çağdaş Türk Yazı Dillerinde ve Türkiye Türkçesi Ağızlarında İkincil Uzun Ünlüler. II. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni, Erciyes Üniversitesi, 10-12 Nisan 2006, Kayseri: Prof. Dr. Ahmet Buran Makaleler içinde (ss. 92-103). Ankara, Turkish Studies Yayınları.
• Ergin, M. (1998). Türk Dil Bilgisi. İstanbul, Bayrak Yayınları.
• Korkmaz, Z. (1953). Batı Anadolu Ağızlarında Aslî Vokal Uzunlukları Hakkında. Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tekin, T. (1995). Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler. Türk Dilleri Araştırmalar Dizisi, 13, 7.
• Tuna, O. N. (1960). Köktürk Yazılı Belgelerinde ve Uygurcada Uzun Vokaller. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 8, 274.