A Musical Analysis of Temur Ağa Variants

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 97 - 121, 15.06.2022

Yakup Açar

https://doi.org/10.47948/efad.1120375

Öz

The aim of this study is to explore the melodic structure of Temur Ağa dance, which is widely performed within the plentiful musical and folk dance structure of Turkish culture. With the documentary scanning method, existing records and documents were examined and it was determined that Temur Ağa dance was performed in 32 provinces of our country. In line with the documents, audio, and video sources obtained, the scores of 22 provinces within these provinces were reached, and any note, sound-image, and resource person could not be reached in the 10 provinces stated to be performed.The detected variants were examined in respect of melody and tempo. The sentence structures of the variants that vary melodiously conforming to various cities, the motifs and patterns that show differences and similarities, the sound width, and the frequency of sound usage were analyzed. In the melodic analysis; It has been concluded that the variants consist of one and two sentences, they have a maximum of 8 voice widths in terms of voice width, and Re, Mi and Do voices are used the most in terms of voice frequency, respectively. In terms of modality, it has been determined that the one-sentence variants are on the Hüseyni axis, while the first sentence of the two-sentence variants is Hüseyni and the second sentence is Uşşak. In the rhythm analysis, it was concluded that all of the variants were in the basic rhythm, rhythm transitions were made in 6 variants, and these transitions were made in triples of the basic rhythm. It has been seen that the part with the rhythm transition constitutes the “hoplatma” part of the work and it is the part that needs to be accelerated. In terms of the metronome, it has been concluded that the works are mostly performed Andante (slowly), while Allegro (fast) and Allegretto (moderately fast) are performed.

Anahtar Kelimeler

Temur Ağa, Variants, Melody, Rhythm, Analysis.

Temur Ağa Eş Ürünlerinin (Varyantlarının) Müzikal Açıdan İncelenmesi

Öz

Bu çalışmanın amacı Türk kültürünün zengin müzik ve halk oyunları yapısı içerisinde yaygın bir şekilde icra edilen Temur Ağa oyununun ezgisel yapısını incelemektir. Belgesel tarama yöntemi ile var olan kayıt ve belgeler incelenmiş ve Temur Ağa oyununun ülkemizin 32 ilinde icra edildiği tespit edilmiştir. Elde edilen belge, ses ve görüntü kaynakları ışığında bu iller içerisinde 22 ilin notasına ulaşılmış, icra edildiği belirtilen 10 ilin ise herhangi bir nota, ses-görüntü ve kaynak kişisine ulaşılamamıştır. Tespit edilen eş ürünler ezgi ve usul açılardan incelenmiştir. Ezgisel olarak çeşitli illere göre değişkenlik gösteren bu eş ürünlerin cümle yapıları, farklılık ve benzerlik gösteren motif ve kalıpları, ses genişliği ve perde kullanım sıklıkları analiz edilmiştir. Yapılan ezgisel analizde; eş ürünlerin bir ve iki cümleden oluşan türleri olduğu, ses genişliği açısından en fazla 8 ses genişliğinde olduğu, perde kullanım sıklığı açısından ise sırasıyla en fazla Re, Mi ve Do perdelerinin kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Makamsal olarak bir cümleli eş ürünler Hüseyni ekseninde, iki cümleli eş ürünlerin ise birinci cümlesi Hüseyni, ikinci cümlesi ise Uşşak eksenli olduğu tespit edilmiştir. Usul analizinde ise eş ürünlerin tamamının Ana usulde olduğu, 6 eş ürününde usul geçkisinin yapıldığı ve bu geçkilerin yine Ana usulün üçerli haliyle yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Usul geçkisi yapılan bölümün eserin hoplatma bölümünü oluşturduğu ve hızlanılması gereken bölüm olduğu görülmüştür. Metronom açısından ise eserlerin en fazla Andante (yavaşça) icra edildiği, bunun dışından Allegro (hızlı) ve Allegretto (orta derecede hızlı) icra edildiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Temur Ağa, Eş Ürünler, Ezgi, Usul, Analiz.

Kaynakça

• Ağrılı, A. (1994). Erzurum halk oyunları ve giysileri. Ankara, Başbakanlık Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü.
• Aydın, A. F. (2002). Geleneksel Türk halk müziğinde derleme teknikleri. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Türk Halk Bilimi Topluluğu, 1-5.
• Baykurt, Ş. (1987). Türk Halk Dansları ve Anadolu Uygarlıkları. III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri içinde (ss. 49-56), Ankara, Başbakanlık Basımevi.
• Çiftci, E., Ercan M. & Karaönçel, F. (2019). Refahiye halk oyunları üzerine bir inceleme. ESBDER, 12 (2), 351-367.
• Demir, S. (2020). Türk Halk Müziği Derleme Çalışmalarında Göç Olgusunun Yöre Belirlemeye Etkisi ve Temir Ağa İsimli Türkünün Bu Bağlamda Değerlendirmesi. Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 4 (7), 158-171
• Ekici, M. (2004). Halk bilgisi (folklor) derleme ve inceleme yöntemleri. Ankara, Geleneksel Yayınları.
• Eroğlu, T. (2017). Türkiye’deki halk oyunlarının temel özellikleri, tür ve dağılım bakımından incelenmesi. Asos Journal, 42, 67-78.
• Güven, M. (1997). Doğu Anadolu halk oyunlarında coğrafyanın etkisi. V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi. Halk Müziği, Oyun, Tiyatro, Eğlence Seksiyon Bildirileri içinde (ss. 179-182), Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Güven, M. (2013). Türkülerin Varyantlaşması. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 50, 150-161.
• Kılıç, M. (2002). Geleneksel köy seyirlik oyunları, halk dansları ve ezgileri ile Sivas. İzmir.