An Examination on the Professional Duties of Some Ottoman Poets of the 17th Century

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 404 - 423, 30.12.2022

Baha Rjoub

https://doi.org/10.47948/efad.1144826

Cited By: 1

Öz

Abstract
Studying court poets in tezkires and biographical sources indicate that these works were composed by versatile professions. When the court poets in tezkires and biographical sources are investigated, it is seen that there are poets belonging to almost every professional group. Divan poets had variety of professions due to the education they received and they produced works while they performed their daily duties. Studying tezkires displays that the divan poets had occupied a prominent role in the government as they could be a Sheikh, fatwa emini, hajj, soldier as janissary or sergeant, muid, muteferrika, vizier, beglerbegi, sheikh al-islam, and treasurer. Namely, the profession of divan poets diverse and expanded all sorts of duties as religious, academic, bureaucratic and members of the court. Furthermore, it also displays those professions of divan poets diverse in each century that probably depends on the altering needs of centuries. By studying certain tezkires, journals and biographical sources, this study attempts to determine occupations and characteristics of some divan poets of the 17th century. Professions of divan poets are being catalogued and shown in tables.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish literature, 17th century, Job, Poet, Tezkire.

XVII. Yüzyıl Bazı Osmanlı Şairlerinin Meslekî Vazîfeleri Üzerine Bir İnceleme

Öz

Tezkireler ve biyografik kaynaklardaki divan şairleri araştırıldığında hemen hemen her meslek grubuna mensup şair bulunduğu görülmektedir. Aldığı eğitim sayesinde bir meslek edinmiş olan ve hayatlarını devam ettirebilmek adına bu vazifelerde bulunan divan şairleri, tüm bu görevleri icra ederken eserlerini kaleme almaya devam etmişlerdir. Tezkireler incelendiğinde şairlerin şiir yazmanın ve eser kaleme almanın yanı sıra başta devlet kademelerinde olmak üzere önemli görevlerde ve çeşitli vazifelerde bulundukları görülecektir. Şeyh, fetvâ emîni, hâce, çavuş, yeniçeri, muîd, müteferrika, vezîr, beylerbeyi, şeyhü’l-islâm, defterdâr, kazasker vs. bu vazifelere örnek olarak gösterilebilir. Tüm asırlardaki tezkirelerde bahsedilen şairlerin icra ettikleri mesleklerin mahiyeti; dinî, ilmî, askerî, bürokratik, saraya mensup ve bunların dışında kalan diğer meslekler olarak tasnif edilebilir. Tezkireler incelendiğinde şairlerin mesleklerinin asrın ihtiyaçlarına bağlı olarak değişebildiği görülmüştür. Yapılan bu çalışmada muhtelif tezkireler, mecmualar ve biyografik kaynaklardan hareketle; XVII. yüzyılda yaşamış olan bazı şairlerin meslekleri tespit edilmiş ve bu mesleklerin hususiyetleri aktarılmıştır. Son olarak şairlerin tercih ettikleri mesleklerin yüzdelik oranları belirtilmiş ve tablo şeklinde gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, 17.Yüzyıl, meslek, şair, tezkire, Classical Turkish literature, 17th century, Job, Poet, Tezkire.

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, A. (1985). İsmail Beliğ Nuhbetü’l-Âsâr li-zeyli Zübdetil-Eş’âr. Ankara, AKM Yayınları.
• Açıkgöz, N. (2017). Riyâzî Muhammed Efendi Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara, T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Ağırakça, A. (2006). Müneccimbaşı, Ahmed Dede. TDV İslâm Ansiklopedisi. (C. 32, ss. 4-6), İstanbul.
• Akyüz, Y. (2019). Türk Eğitim Tarihi (M.Ö. 1000- M.S. 2019). Ankara, Pegam Akademi.
• Albayrak, N. (2022). Kayıkçı Kul Mustafa. TDV İslâm Ansiklopedisi. (C. 25, s. 78) Ankara.
• Altuner, N. (1989). Safâî ve Tezkiresi İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Arslan, M. (2018). Mecma‘-i Şu‘arâ ve Tezkire-i Üdebâ. Ankara, AKM Yayınları.
• Atlansoy, Kadir (1998). Bursa Şairleri Bursa Vefeyatnamelerindeki Şairlerin Biyografileri. Bursa, Asa Yayınları.
• Aydın, B. & Tak, E. (2019). XVII. Yüzyılda İstanbul Medreselerinde Okutulan Kitaplar (Tereke Kayıtları Üzerine Bir Değerlendirme). Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 19, 183-236.
• Ceylan, Ö. (2000). Tasavvufî Şiir Şerhleri. İstanbul, Kitabevi.
• Coşkun, Ali Osman. (2019). Seyrek-Zade Mehmet Âsım Zeyl-i Zübdetü’l-Eş‘ār. Ankara, T. C Kültür ve Turizm Bakanlığı
• Dolat, M. (2012). Dîvân Şiirinde Meslekler. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 2, 19-21.
• Es-Sakkâr, S. (2020). Muîd. TDV İslâm Ansiklopedisi. (C. 31, ss. 86-87). Ankara.
• Gencay Zavotçu (Hzl. ) (2017). Zehr-i Mār-zāde Seyyid Mehmed Rızā, Rızâ Tezkiresi. Ankara, AKM Yayınları.
• Güler, K. (2021). 43. Şehir Bizim Kütahya. İstanbul, Kriter Yayınları.
• Güzel, A. (2017). Başlangıçtan Günümüze Türkçenin Eğitim-Öğretim Tarihi Araştırmaları. Ankara, Akçağ Yayınları.
• Halaçoğlu, Y. (1992). Bayram Paşa. TDV İslâm Ansiklopedisi. (C. 5, ss. 266-267). İstanbul.
• Hava Kocaaslan (hzl. ) (2009). Tuhfe- Nâilî Metin ve Muhteva (C. 1. ss. 1-233). Sivas, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İnce, A. (2018). Sâlim Efendi Tezkiretü’ş-Şu‘arâ. Ankara, AKM Yayınları.
• İnce, A. (2018). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ (İnceleme - Metin), Ankara, AKM Yayınları.
• İpekten, H. (2002). Şair Tezkireleri. Ankara, Grafiker Yayınları.
• İpşirli, M. (2020). Muīd Ahmed Efendi. TDV İslâm Ansiklopedisi. (C. 31, ss. 87-88). Ankara.
• İsen, M. (1989). Divan Şairlerinin Meslekî Konumları. Milli Eğitim Dergisi, 83, 35-41.
• İsen, M. (1989). Divan Şairlerinin Tasavvuf ve Tarikat İlişkileri. Milli Eğitim Dergisi, 84, 21-27.
• İsen, M. (2018). Şair Tezkireleri. Ankara, Grafiker Yayınları.
• Kaf-zāde Fā’izī. Zübdetü’l-Eş‘ār. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye 11. Vr. 160b.
• Kaplan, M. & Yıldız, S. (2014). Klâsik Türk Şiiri ile Türk Halk Edebiyatında Kadı Tipi ve Muhyiddin’in Manzûmesi. Odical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (12), 711-740.
• Karacan, T. (2008). Sâbit. TDV İslâm Ansiklopedisi. (C. 35, ss. 349-350). İstanbul.
• Karahan. A. (2006). Nābī. TDV İslâm Ansiklopedisi. (C. 32, ss. 258-260). İstanbul.
• Kartal A, vd. (2019). XVII. Yüzyıl Türk Edebiyatı. Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Kaya, B. A. (2013). Yahyā Efendi, Zekeriyyāzāde. TDV İslâm Ansiklopedisi. (C. 43, ss. 245-246). İstanbul.
• Kazan, Ş. (2009). Şırrī. TDV İslâm Ansiklopedisi. (C. 37, ss. 129-130). İstanbul.
• Kazancıgil, R. (1999). Abdurrahman Hibrî Enîsü’l-Müsâmirîn. İstanbul, Edirne Valiliği Yayınları.
• Koçoğlu, T. (2021). Ruznameci Muhammed Şakir'in Aca'ibü'l - Mahlukat Tercümesi. Kimlik Yayınları.
• Kurnaz, C. & Çeltik, H. (2009). Hanlık Dönemi Kırım Şairleri Hakkında Bazı Tespit ve Değerlendirmeler. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 51, 275-294.
• Mengi, M. (2017). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara, Akçağ Yayınları.
• Mermer. K. (2010). 17. Yüzyılın Genel Siyasî ve Edebî Manzarasında Bir Şeyh, Vaiz ve Şair Olarak Mustafa Manevî. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9, 185-198.
• Müstakimzade Süleyman Sadeddin. (1928). Tuhfe-i Hattātīn. İstanbul, İstanbul Devlet Matbaası.
• Oğraş, R. (2015). Divan Edebiyatında Meslek ve Mahlas İlişkisi. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi, 3, 22.
• Özcan, N. (1999). Itrī Efendi, Buhūrīzāde. TDV İslâm Ansiklopedisi. (C. 19, ss. 220-221). İstanbul.
• Özcan, N. (2003). Mehmed Efendi, Divitçizāde. TDV İslâm Ansiklopedisi. (C28, ss. 451-452). Ankara.
• Riyāzī. Riyāzu’ş-Şu‘arā. Milli Kütüphane yazmalar koleksiyonu, 06 Hk 1275. vr. 93b. s. 6
• Sarıcaoğlu, F. (1999). Hüseyin Paşa, Mere. TDV İslâm Ansiklopedisi. (C19, ss. 8-9). İstanbul.
• Şentürk, A. & Kartal, A. (2004). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul, Dergâh Yayınları.
• Taşkesenlioğlu, L. (2016). Toplumun Bir Parçası Olarak Divan Şairleri ve Meslekleri. Bartın, Uluslararası Edebiyat ve Toplum Sempozyumu.
• Tok, E. (2015). 17. Yüzyıl Mevlevî Şairlerinin Şiirlerinde Mevlânâ ve Mevlevîlik. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Tuğluk, M. E. (2018). Kâdirî Muhyiddîn ve Manzum Nasîhat-Nâmesi. Sobider: Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 577- 608.
• Uludağ, S. (2005). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul, Kabalcı Yayınevi.
• Uzunçarşılı, İ. H. (2020). Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı. Ankara, Akdtyk Türk Tarih Kurumu yayınları.
• Yılmaz, K. (2019). Güftî Teşrîfâtü’ş-Şu‘arâ. Ankara, T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Zavotçu, G. (2009). Zehr-i Mār-zāde Seyyid Rızā-Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği ve Tezkiresi. Ankara, Kültür Bakanlığı e-.
• Zavotçu, G. (2017). Rızâ Tezkiresi. Ankara, AKM Yayınları.