A Forgotten Ottoman Castle in Icel: İkisirma/İkisirama

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 11 - 21, 30.06.2023

Ayhan Yalçın Ali Topal

https://doi.org/10.47948/efad.1239747

Öz

At the beginning of the 16th century, there were 8 castles in the sanjak of Icel, which was an Ottoman possession. One of these castles is Ikisirma Castle, located in the Karatas district to the east of the sanjak. It was stated in the tahrir books that this castle was in a location called Gersurti. However, the exact location of the castle has not been determined so far. The location of İkisirma Castle has been determined exactly with the written sources and surveys we have done. Considering the masonry and mortars of this castle, the earliest for the construction date is AD 2nd century has been proposed. Based on the chapel remnant ceramic pieces seen inside the castle, it was concluded that the castle was in use during the Early Byzantine Period. Again, due to the ceramic remains, it was decided that the castle continued to be used during the Ottoman Empire Period. The name of İkisirma Castle has not been included in official records since the 17th century. This may have resulted from the destruction of the castle as a result of the Celali revolts. A second reason may be that Avkadi Castle, which was built very close to the castle in 1501, is more preferred due to its convenient location. Another reason may be that in 1517, the eastern neighbour of the Karatas district, Tarsus and its surroundings fell into the hands of the Ottoman Empire. Thus, there was no danger to the Icel sanjak from the east. In addition, during this period, there are already 3 castles active on the sanjak of Tarsus, near the eastern border of the Karatas district.

Anahtar Kelimeler

İkisirma Castle, Gersurti, Karatas, Bazaar, Sanjak of Icel

İçel’de Unutulmuş Bir Osmanlı Kalesi: İkisırma/İkisırama

Öz

16. yüzyıl başlarında, bir Osmanlı mülkü olan İçel sancağında 8 adet kale vardı. Bu kalelerden birisi de sancağın doğusundaki Karataş kazasında bulunan İkisırma Kalesi’dir. Tahrir defterlerinde bu kalenin, Gersurtı adlı mevkide olduğu belirtiliyordu. Ancak bugüne kadar kalenin tam yeri tespit edilmemiştir. Yaptığımız yazılı kaynak ve yüzey araştırmaları ile İkisırma Kalesi’nin konumu tam olarak belirlenmiştir. Bu kalenin duvar örgüsü ve harçlarını dikkate alarak yapım tarihi için en erken MS 2. yüzyıl önerilmiştir. Kale içinde görülen şapel kalıntısı seramik parçalarına dayanarak, kalenin Erken Bizans Dönemi’nde kullanımda olduğu sonucuna varılmıştır. Yine seramik kalıntılarından dolayı kalenin Osmanlı İmparatorluğu Dönemi’nde kullanımının devam ettiğine karar verilmiştir. İkisırma Kalesi’nin adı, 17. yüzyıldan itibaren resmi kayıtlarda yer almamaktadır. Bu durum, Celali isyanları sonucu kalenin harap olmasından kaynaklanmıştır. İkinci bir sebep, 1501 yılında kalenin çok yakınına yapılan Avkadı Kalesi’nin uygun konumu nedeniyle daha çok tercih edilmesidir. Diğer bir sebep de 1517 yılında Karataş kazasının doğu komşusu Tarsus ve çevresinin Osmanlı İmparatorluğu’nun eline geçmesidir. Böylece, İçel sancağına doğudan gelebilecek tehlike kalmamıştır. Ayrıca bu dönemde Tarsus sancağında, Karataş Kazası doğu sınırına yakın zaten 3 tane kale faal durumdadır.

Anahtar Kelimeler

İkisırma Kalesi, Gersurtı, Karataş, Pazar, İçel Sancağı

Kaynakça

• Akarca, A. (1998). Şehir ve Savunması. Ankara, TTK Yayınları.
• Akdağ, M. (1995). Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası. İstanbul, Cem Yayınları.
• Bilgili, A.S, (1994). 16. Yüzyılda Tarsus Sancağı ve Tarsus Türkmenleri (Varsaklar). Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• BOA, (1996). 387 Numaralı Muhasebe i Vilayet i Karaman ve Rum Defteri (937/1530) I, (Haz. Ahmet Özkılınç vd). Ankara, BOA Yayınları.
• BOA, (1999). 7 Numaralı Mühimme Defteri II, (Haz. Hacı Osman Yıldırım vd). Ankara, BOA Yayınları.
• BOA. TT.d. No: 272.
• BOA. TT.d. No: 765.
• BOA. TT.d. No: 83.
• Bozkurt, Ü. (2022). Erdemli İlçesi Yer Adları, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Niğde.
• Çelik, G. (2006). Vâsıtî’nin “Gazavât-ı Murad Paşa” Adlı Eserinin İncelemesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Çelik, Ş. (1994). Osmanlı Taşra Teşkilatında İçel Sancağı (1500-1584). Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Çelik, Ş. (2000). İçel. (ss. 450-455). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 21). Ankara, TDV Yayınları.
• Faroqhi, S. (1978). 16. yüzyılda batı ve güney sancaklarında belirli aralıklarla kurulan pazarlar (İçel, Hamid, Karahisar-ı Sahib, Kütahya, Aydın ve Menteşe). (Çev. M. Eğilmez). ODTÜ Gelişim Dergisi,1, 39-85.
• Heberdey, R. & Wilhelm, A. (1896). Reisen in Kilikien, Wien.
• Hild, F. & Hellenkemper, H. (1990). Kilikien und İsaurien I, Wien, Verlag der österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• Hoca Sadeddin, (1979). Tacü’t-Tevarih III, (Haz. İ. Parmaksızoğlu). İstanbul, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Hogarth, D. H. (1893). Modern and ancien roads in eastern Asia Minor. London, Supplementary Papers III.
• Köse, E. (2017). İçel sancağında kargaşa: suhte fesadı (1576-1606). Çukurova Araştırmaları Dergisi, III (1), 22-51.
• Langlois, V. (1861). Voyage Dans La Cilicia, Paris.
• Mustafa Naima Efendi, (1968). Naima Tarihi II, (Haz. Z. Danışman). İstanbul, Zuhuri Danışman Yayınevi.
• Sayar, M. H. (2007). Kilikya yüzey araştırmaları 2005, 24. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2 (ss. 201-212). Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sterrett, J. R. S. (1888). 1883-1884 An Epigraphical Journey in Asia Minor II, Boston.
• Tekcam, T. (2007). Arkeoloji Sözlüğü. İstanbul, Alfa Yayınları.
• Türkmenoğlu, M. A. & Akkovak, M. (2021). Osmanlı klasik döneminde kaleler ve savunulması. 5th International Conference on History & Culture (The Proceedings Book). Adıyaman, İksad Yayınevi.