Tunç Çağı Kılıç Topuzları: Maydos Kilisetepe'den İki Miken Örneği

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 26, 65 - 82, 06.05.2021

A. Onur Bamyacı , Meral Başaran Mutlu

https://doi.org/10.51493/egearkeoloji.824832

Öz

Maydos Kilisetepe’nin Va evresinde (MÖ 1500-1300) mermerden üretilmiş küresel formlu iki adet taş buluntu dikkat çekmektedir. Ele geçen buluntuların şaft deliği oyuntusu, karşılıklı iki kenarında birer perçin deliği olması ve Ege Dünyası’nda benzer örneklerin bulunması nedeniyle bu buluntuların çok az sayı ile temsil edilen kılıç ya da kamalara ait topuz olduklarına karar verilmiştir. Pürüzsüz ve oldukça iyi parlak yüzeyli buluntuların benzerleri Batı Anadolu’da Troia ve Beycesultan yerleşmelerinden bilinmektedir. MÖ 2. binyılın ikinci yarısında Ege ile kültürel ilişkilerin kanıtı olarak kabul edilen Yunanistan’da birçok kazıda ele geçen Miken tipi kılıç ve kamalarda görülen, Maydos ile benzer tipteki ünik topuz örnekleri Maydos Kilisetepe’de olası bir Miken etkinliğinin varlığını akla getirmiştir. Bu çalışmada bir yandan Maydos’ta ele geçen kılıç topuzları tanıtılırken diğer yandan Anadolu ve Ege’de görülen Tunç Çağı kılıçlarının ve çoğunlukla mezarlarda bulunan, bir çeşit prestij veya statü nesnesi kabul edilen kılıç ve kamaların tamamlayıcı bir eklentisi olan mermer, fildişi, dağ kristali gibi dönemin beğenisine hitap eden ve pek çok yerleşim için egzotik olabilecek malzemeden üretilen kılıç topuzlarının kronolojik ve tipolojik özellikleri özetlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Maydos Kilisetepe, Tunç Çağı, Miken, Kılıç, Topuz

Teşekkür

Kılıç topuzları olarak tanımlanan buluntuların çalışılması için gerekli olan izin ve kolaylıkları sağlayan Maydos Kilisetepe kazı başkanı Doç.Dr. Göksel SAZCI’ya içten teşekkürlerimizi sunarız.

Bronze Age Sword Pommels: Two Mycenaean Examples From Maydos Kilisetepe

Öz

Two spherical marble stone finds are remarkable in Level Va of Maydos Kilisetepe (1500-1300 BC). These artifacts were assumed to be possible pommels belonging to weapons such as swords and bronze daggers, exemplified by very few examples, the presence of the shaft hole and rivet holes on each side, and very similar examples found around the prehistoric sites of the Aegean. Like these pommels, it is known from the bronze age levels of the bronze age with a smooth and shiny view, is known from the bronze age levels of Troia and Beycesultan in Western Anatolia. In the second half of the 2nd millennium BC, such as unusual pommels seen on the handles of Mycenaean type swords and daggers found in various settlements and graves in Greece, which are recognized as evidence of cultural contacts across the Aegean, indicate the presence of possible Mycenaean activity in Maydos Kilisetepe. In this study, the function of sword pommels, which were made from rare and exotic raw materials such as marble, ivory, mountain crystal, which are mounted on sword and dagger handles, was mostly found in tombs. Therefore, they are considered to be a kind of prestige or status object. These artifacts represent the wealth of the elites and can be foreign to many settlements that are rarely seen in western Anatolia and the Aegean. In addition, the chronological and typological development of Bronze Age swords and pommels found in Aegean and Anatolia is briefly evaluated.

Anahtar Kelimeler

Maydos Kilisetepe, Bronze Age, Mycenaean, Sword, Pommel

Kaynakça

• Altunkaynak 2016: G. Altunkaynak, "Erzurum ve Kars Müzelerinde Bulunan Urartu Dönemi Öncesine ait Metal Silahlar", Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Başaran-Mutlu 2018: M. Başaran-Mutlu, "M.Ö. 2. Binyıl Kuzey Ege Kültürel İletişim Ağı İçinde Maydos Kilisetepe Höyüğü", Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Başaran-Mutlu 2019a: M. Başaran-Mutlu, "Maydos Kilisetepe Höyüğü Geç Tunç Çağı Bezemeli Duvar Kaplamaları", TüBA-Ar 24, 27-43.
• Başaran-Mutlu 2019b: M. Başaran-Mutlu, "Maydos Kilisetepe Höyüğü M.Ö 2. Binyıl Yerleşim Özellikleri", Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 29, 1-16.
• Başaran-Mutlu 2020a: M. Başaran-Mutlu, "Maydos Kilisetepe Höyüğü V. Tabaka: Mimarisi”, (ed. G. Sazcı), Maydos 1, Çanakkale, 117-146.
• Başaran-Mutlu 2020b: M. Başaran-Mutlu, "MÖ 2. Binyılda Kuzey Ege’de İletişim ve Kültürel Bağlantılar: Maydos Kilisetepe Höyüğü",Uluslararası Propontis ve Çevre Kültürleri Sempozyumu Bildiri Kitabı. (Baskıda)
• Basedow 2000: M. A. Basedow, Beşik-Tepe: Das bronzezeitliche Gräberfeld, Mainz am Rhein.
• Bilgi 1999: Ö. Bilgi, "İkiztepe'de Ele Geçen Son Buluntular Işığında Orta Karadeniz Bölgesi Protohistorik Çağ Maden Sanatı Hakkında Yeni Gözlemler", XII. Türk Tarih Kongresi, Ankara, 41-50.
• Bittel 1940: K. Bittel, "Der Depotfund von Soloi-Pompeiopolis", ZA XII (XLVI), 183-205.
• Bittel 1976: K. Bittel, Die Hethiter, Die Kunst Anatoliens vom Ende des 3. bis zum Anfang des 1. Jahrtausends vor Christus, München.
• Bittel ve Güterbock 1935: K. Bittel, H. G. Güterbock, Boğazköy : Neue Untersuchungen in der Hethitischen Hauptstadt, Berlin.
• Blegen vd. 1953: C. W, Blegen, J. L. Caskey - M. Rawson, Troy, The Sixth Settlement, III (1-2), Princeton.
• Bozuek 1985: J. Bozuek, The Aegean, Anatolia and Europe: Cultural interrelations in the second millennium B.C., Göteborg.
• Czebreszuk 2007: J. Czebreszuk, "Amber Between the Baltıc and the Aegean in the Third and Second Millennia BC",Between The Aegean and Baltic Seas, Prehistory Across Borders Aegaeum 27, I. Galanaki - H. Tomas - Y. Galanakis - R. Laffineur (Ed.), 363-369.
• Dörpfeld 1902: W. Dörpfeld, Troja und Ilion: Ergebnisse der Ausgrabungen in den vorhistorischen und historischen Schichten von Ilion 1870-1894, Athens.
• Duru vd. 2012: M. Duru, M. Dönmez - A. Ilgar - Ş. Pehlivan - A. E. Akçay, "Biga Yarımadası'nın Tersiyer Öncesi Jeolojisi",Biga Yarimadasi'nin Genel ve Ekonomik Jeolojisi, E. Yüzer, G. Tunay (Ed.), Ankara, 7-75.
• Efe 2007: T. Efe, "The Theories of the 'Great Caravan Route' between Cilicia and Troy: The Early Bronze Age III Period in Inland Western Anatolia", AnSt 57, 47-64.
• Erdal 2011: Y.S. Erdal, "İkiztepe Yerleşimi Işığında Orta Karadeniz Bölgesi İnsanlarının Antropolojik Yapısı", AnadoluAraş 19, 67-97.
• Erkanal 1977: H. Erkanal, Die Äxte und Beile des 2. Jahrtausends in Zentralanatolien, München.
• Ersoy 1988: Y. Ersoy, "Finds from Menemen / Panaztepe in the Manisa Museum", BSA 83, 55-82.
• Ertekin ve Ediz 1993: A. Ertekin, İ. Ediz, "The Uniques Sword from Boğazköy/Hattusa", Aspects of Art and Iconography: Anatolia and Its Neighbors. Sutudies in Honor of Nimet Özgüç, M. Mellink, E. Porada, T. Özgüç (Ed.), Ankara, 719-726.
• Evans 1921: A. Evans, The Palace of Minos : A comparative account of the successive stages of the early Cretan civilization as illustrated by the discoveries at Knossos. Volume 1: The Neolithic and Early and Middle Minoan ages, London.
• Garstang 1953: J. Garstang, Prehistoric Mersin, Yümük Tepe in Southern Turkey: The Neilson Expedition in Cilicia, Oxford.
• Gençer 2006: N. Gençer, "Sarımeşe Tepe Madeni Buluntuları",Hayat Erkanal'a Armagan: Kültürlerin Yansıması, A. Erkanal-Öktü, S. Günel (Ed.), 373-378. İstanbul.
• Georgiadis 2009: M. Georgiadis, "The East Aegean-Western Anatolia in the Late Bronze Age III: What do the tombs tell us about memory, tradition and identity?",The Past in the Past: The Significance of Memory and Tradition in the Transmission of Culture, M. Georgiadis, C. Gallou (Ed.), Oxford, 28-42.
• Gernez 2007: G. Gernez, "L'armement en métal au Proche et Moyen-Orient : des origines à 1750 av. J.-C.", Thèse de doctorat, Paris 1, Paris.
• Gordon 1953: D. H. Gordon, "Swords, Rapiers and Horse-riders", Antiquity 27(106), 67-78.
• Gür 2013: B. Gür, "Miken Buluntulu Batı Anadolu Mezarlarının Tanımlanmasına Yönelik Öneriler", Arkeoloji ve Sanat 142, 1-22.
• Güterbock 1965: H. Güterbock, "A Votive Sword With Olds Assyrian Inscription",Studies in Honor of Benno Landsberger on His Seventy-Fifth Birthday, April 21, 1965, H. G. Güterbock, T. Jacobsen (Ed), Chicago, 197-198.
• Harding 1984: A.F. Harding, The Mycenaeans and Europe, London.
• Harmankaya 1995: S. Harmankaya, "Kozman Deresi Mevkii(Şarköy Tekirdağ) Maden Buluntuları",Readings in Prehistory: Studies Presented to Halet Çambel, G. Arsebük (Ed.), İstanbul 217-254.
• Karo 1915: G. Karo, "Die Schachtgräber von Mykenai", AM XL, 113-230.
• Karo 1930: G. Karo, Schachtgräber von Mykenai, München.
• Keskin 2019: H.L. Keskin, "Kılıçini Mağarası Antalya Buluntusu Işığında MÖ 3 Binyıl Sonuna Kadar Anadolu Kılıçlarının Gelişimi Tipolojik ve Fonksiyonel Bir Analiz", Tarih Araştırmaları Dergisi 38, 83-102.
• Klimscha 2018: F. Klimscha, "Remarks on the Technical Development of bladed Close Combat Weapons and the Use of the Earliest Swords", EurAnt 20/2014, 219-228.
• Kosak 1982: S. Kosak, Hittite inventory texts (CTH 241-250) (Texte der Hethiter 10), Heidelberg.
• Koşay 1944: H.Z. Koşay, Ausgrabungen von Alacahöyük 1936, Ankara.
• Lamb 1938: W. Lamb,"Excavations at Kusura near Afyon Karahisar : II", Archaeologica 87, 217-273.
• Lang 1969: M.L. Lang, The Palace of Nestor at Pylos in Western Messenia, Vol. II The Frescoes, Princeton.
• Leshtakov 2009: K. Leshtakov, "The Secon Millenium BC in the Northern Aegean and the Adjacent Balkan Lands:Main Dynamics of Cultural Interaction",Greeks and Thracians from the 7th till the 5th century B.C, Ζ. Μπόνιας, J. Y. Perreault (Ed.), Thasos, 53-82.
• Lorimer 1950: E. H. L. Lorimer, Homer and the Monuments, London. Mellaart ve Murray 1995: J. Mellaart, A. N. N. Murray, Beycesultan 3.2. Late Bronze Age and Phrygian Pottery and Middle and Late Bronze Age Small Objects, London.
• Mellink 1985: M.J. Mellink, "Archaeology in Anatolia", AJA 89(4), 547-567.
• Molloy 2010: B. Molloy, "Swords and Swordsmanship in the Aegean Bronze Age", AJA 114(3), 403-428.
• Mountjoy 1998: P.A. Mountjoy, "The East Aegean-West Anatolian Interface in the Late Bronze Age: Mycenaeans and the Kingdom of Ahhiyawa", AnSt 48, 33-67.
• Mountjoy 1999: P.A. Mountjoy, "The Destruction of Troia VIh", StTroica 9, 253-293.
• Müller-Karpe 1994: A. Müller-Karpe, "Altanatolisches Metallhandwerk", Wachholtz, Neumünster.
• Nechrizov ve Cvetkova 2017: G. Nechrizov, J. Cvetkova, "Die Bronzeit in den Ostlischen Rhodopen", Das erste Gold : Ada Tepe: das älteste Goldbergwerk Europas, S. Hagg, C. Popov, B. Horejs, S. Alexandrov, G. Plattner (Ed.), Wien, 49-56.
• Niemeier ve Niemeier 1997: B. Niemeier, W.-D. Niemeier, "Milet 1994 - 1995. Projekt "Minoisch-mykenisches bis protogeometrisches Milet". Zielsetzung und Grabungen auf dem Stadionhügel und am Athenatempel", AA 2, 189-248.
• O’Shea 2011: J.M. O’Shea, "A River Runs Through It: Landscape and the Evolution of Bronze Age Networks in the Carpathian Basin", Journal of World Prehistory 24(2), 161-174.
• Özdoğan 1986: M. Özdoğan, "Prehistoric Sites in the Gelibolu Peninsula", AnadoluAraş 10, 51-71.
• Özgüç 1948: T. Özgüç, Öntarihte Anadolu'da Ölü Gömme Adetleri, Ankara.
• Özgüç 1978: T. Özgüç, Maşat Höyük Kazıları ve Çevresindeki Araştırmalar, Ankara.
• Palmieri 1981: A. Palmieri, "Excavations at Arslantepe (Malatya)", AnSt 31, 101-119.
• Papadopoulos 1998: T.J. Papadopoulos, The Late Bronze Age Daggers of the Aegean I: The Greek Mainland, Stuttgart.
• Pavuk 2005: P. Pavuk, "Aegeans and Anatolians.A Trojan Perspective",Emporia: Aegeans in the Central and Eastern Mediterranean, R. Laffineur, E. Greco (Ed.), Liege, 269-279.
• Platon 1949: N. Platon, "ο τάφος του Στάφυλος", κρητικά χρονικά 3, 534-573.
• Pulak 1988: C. Pulak, "The Bronze Age Shipwreck at Ulu Burun, Turkey: 1985 Campaign", AJA 92(1), 1-37.
• Runnels v.d. 2009: C.N. Runnels, C. Payne, N. Rifkind, C. White, N. Wolff, S. LeBlanc, "Warfare in Neolithic Thessaly: A case study", Hesperia, 165-194.
• Şahoglu 2005: V. Şahoglu, "The Anatolian trade network and the Izmir region during the early Bronze Age", OxfJA 24, 339-361.
• Sandars 1961: N.K. Sandars, "The First Aegean Swords and Their Ancestry", AJA 65(1), 17-29.
• Sandars 1963: N.K. Sandars, "Later Aegean Bronze Swords", AJA 67(2), 117-153.
• Sazcı 2013: G. Sazcı, "Maydos Kilisetepe Höyüğü- Eine bronzezeitliche Hafensiedlung an den Dardanellen", AKorrBl 43/1, 29-40.
• Sazcı ve Başaran-Mutlu 2018: G. Sazcı, M. Başaran-Mutlu, "Maydos-Kilisetepe: A Bronze Age Settlement on the Border Between Asia and Europe",Archaeology Across Frontiers and Borderlands, S. Gimatzidis, M. Pieniazek, S. Mangaloğlu-Votruba (Ed.), Vienna, 139-158.
• Sazcı ve Başaran-Mutlu 2019: G. Sazcı, M. Başaran-Mutlu, “Maydos Kilisetepe Höyüğü Kazıları 2016 - 2017 Sezonu Çalışmaları”, 40. KST 2: 149-164.
• Sazcı ve Sazcı 2020: G. Sazcı, D. Çalış-Sazcı, “Maydos Kilisetepe Höyüğü”, G. Sazcı (Ed.), Maydos I, 13-74. Çanakkale.
• Sazcı 2020: G. Sazcı, Maydos I, Ege Yayınları, Çanakkale.
• Stronach 1957: D.B. Stronach, "The Development and Diffusion of Metal Types in Early Bronze Age Anatolia", AnSt 7, 89-125.
• Summers 1991: G.D. Summers, "Metalwork in Gaziantep Museum Said to Be a Hoard from the Region of Sakçagözü", AnSt 41, 173-195.
• Tekin 2018: H. Tekin, Madeni Eser Tipolojisi, Ankara.
• Ünal 1999: A. Ünal, "A Hittite Mycenaean Type B Sword from the Vicinity of Kastamonu, Northwest Turkey", Essays on Ancient Anatolia, T. Mikasa (Ed.), Wiesbaden, 207-226.
• Wooley 1955: L. Wooley, An account of the Excavations at Tell Atchana in the Hatay, 1937-1949, Oxford.
• Xanthoudídes ve Droop 1924: S. P. Xanthoudídes, J. P. Droop, The vaulted tombs of Mesará : an account of some early cemeteries of Southern Crete, Liverpool.
• Yadin 1963: Y. Yadin, The Art of Warfare in Biblical Lands in the Light of Archaeological Discovery, London.
• Yalçıklı 1991: D. Yalçıklı, "Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin MÖ III. Bine Tarihlendirilen Tunç Silahları", Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Yalçıklı 2006: D. Yalçıklı, "Zwei Bronzeschwerter aus Westanatolien", IstMitt 56, 29-41.
• Yalçın ve Yalçın 2009: Ü. Yalçın, G. Yalçın, "Evidence for Early Use of Tin at Tülintepe in Eastern Anatolia", TÜBA-Ar 12, 123-142.
• Yener 1995: K.A. Yener, "Swords, Armor, and Figurines", BibAr 58(2), 101-107.
• Zöldföldi 2011: J. Zöldföldi, "5000 Years Marble History in Troia and the Troad, Petroarchaeological Study on the Provenance of White Marbles in West Anatolia", Unpublished Ph.D. Thesis, Eberhard Karls Universität Tübingen, Tübingen.