Barbaros Plain: The Junction of Old and New Roads on The Urla Peninsula

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 31, 23 - 47, 28.10.2023

Tayfun Caymaz

https://doi.org/10.51493/egearkeoloji.1331464

Öz

The Urla Peninsula stretches from the center of the western Anatolian coast to the Aegean Sea. Its fertile soils and maritime opportunities have made the peninsula economically and commercially important in every period. The route running on the east-west direction connects the peninsula to the Anatolian mainland. Both this route and the secondary roads connected to it converge and disperse in the Barbaros plain as required by geography. The high mountain masses that close the central part of the peninsula from north to south open up in the Barbaros plain. Before the construction of modern roads, the plain provided transportation facilities through its narrow passages. Archaeological data show that the plain was connected to the west by the Mataracı Gorge near the village of Birgi during the Early Bronze Age. The pottery finds observed on the commanding heights on both sides indicate the existence of an early derbent system. In Birgi, in the Hamamıkuyu area, there are the ruins of an accommodation place dating back to the 14th century. At the end of the 19th century, the Birgi connection lost its importance with the construction of a macadamized road passing through the southern part of the plain. The macadamized road coming from Urla follows the valley of Tatar Creek. Previously, Urla-plain connection was provided by the road passing through the Kavaklıdere valley to the north of it. Today's roads are also located on these two routes. Connecting the east-west main route, the plain is also the connection and distribution point for various secondary roads. These roads provide access to the southern sea via Ildırı (ancient Erythrai), Kıran (ancient Korakas/Korykos), Gülbahçe Bay and Zeytinler. Archaeological research provides data showing that the plain and its surroundings have been inhabited in various periods from the Neolithic period to the present day.

Anahtar Kelimeler

Archaic-Classic Period, Byzantine Period, Çarpan Gorge, Çeşme, Early Bronze Age, Hellenistic Period, Late Bronze Age, Mataracı Gorge, Merdivenlikuyu, Middle Bronze Age, Neolithic Age, Seferihisar, Turna Gorge, Urla

URLA YARIMADASINDA ESKİ VE YENİ YOLLARIN KAVŞAĞI, BARBAROS OVASI

Öz

Urla Yarımadası, Batı Anadolu kıyılarının ortasından Ege Denizi’ne uzanır. Verimli toprakları ve denizsel imkânları, yarımadayı ekonomik ve ticari bakımdan her dönemde önemli kılmıştır. Doğu-batı istikametinde uzanan hat, yarımadayı Anadolu anakarasına bağlar. Gerek bu hat, gerekse buna bağlı tali yollar, coğrafyanın gereği olarak Barbaros ovasında bağlanmakta ve dağılmaktadır. Yarımadanın orta kısmını kuzeyden güneye kapatan yüksek dağ kütleleri Barbaros ovasında aralanır. Modern yolların yapımından önce ova, dar geçitler vasıtasıyla ulaşıma imkân sağlıyordu. Arkeolojik veriler, Erken Tunç Çağı’nda ovanın Birgi köyü yakınındaki Mataracı Boğazı ile batıya bağlandığını göstermektedir. İki taraftaki hakim tepelerde gözlenen keramik buluntuları erken bir derbent sisteminin varlığına işaret etmektedir. Birgi’de Hamamlıkuyu mevkiinde inşası 14.yüzyıla dayanan konaklama yeri kalıntıları vardır. 19.yüzyıl sonlarında ovanın güney kesiminden geçen şose yolun yapımıyla Birgi bağlantısı önemini kaybetmiştir. Urla’dan gelen şose yol, Tatar Deresi vadisini takip etmektedir. Daha önceleri bunun kuzeyindeki Kavaklıdere vadisinden geçen yolla Urla-ova bağlantısı sağlanıyordu. Günümüz yolları da bu iki hat üzerinde yer almaktadır. Doğu-batı ana hattını bağlayan ova, çeşitli tali yolların da bağlantı ve dağılım yeridir. Bu yollar, Ildırı (antik Erythrai), Kıran (antik Korykos/Corycus), Gülbahçe Körfezi ve Zeytinler üzerinden güney denizine ulaşım sağlamaktadır. Arkeolojik araştırmalar, ova ve çevresinde Neolitik dönemden günümüze uzanan bir yerleşim sürecini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çarpan Boğazı, Erken Tunç Çağı, Hamamlıkuyu, Malgaca, Mataracı Boğazı, Merdivenlikuyu, Neolitik Çağ, Turna Boğazı

Kaynakça

• Acun 2011: H.Acun, “Göynük Meryem Kadın Çeşmesi ve Bekar (Girçık-Çıkçık-Güsulhane) Hamamı”, K.Pektaş, S.Cirtıl and S.Ö.Cirtıl (Eds.), XIII.Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (14-16 Ekim 2009, Denizli) Bildirileri, İstanbul,1-10.
• Akın 1946: H.Akın, Aydın Oğulları Tarihi Hakkında Bir Araştırma, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları No. 60, Pulhan Matbaası, İstanbul.
• Aslan 2018: R.Aslan, Troy City of Mythology and Archaeology, İÇDAŞ A.Ş. Publications, Pozitif Matbaa, Ankara.
• Bakır, undated: G.Bakır, “Klazomenai”, F.Erim (Ed.), Kısa Urla Tarihi, Urla Belediyesi Basın Bürosu Kültür Yayınları, II.
• Bakır and Aytaçlar 1999a: G.Bakır ve N.Aytaçlar, “Ion Kenti: Klazomenai”, Art Decor, Mart 1999, 84-92.
• Bakır and Aytaçlar 1999b: G.Bakır ve N.Aytaçlar, “Klazomenai’de Tarih İzleri”, Art Decor, Nisan 1999, 110-116.
• Baykara 1991: T.Baykara, Türk Devrinde Urla Kazası (1080-1930), Ege Üniversitesi Araştırma Fon Saymanlığı Proje No: 030, Unpublished Report, İzmir.
• -2021: Türk Kültürü, Post Yayın Dağıtım, Yayın No. 169, Ofis Matbaa, İstanbul.
• Bayrakal 2009: S.Bayrakal, Urla ve Köylerindeki Türk Dönemi Sosyal Anıtları, Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova-İzmir.
• Blegen et al., 1950: C.W.Blegen, J.L.Caskey, M.Rawson and J.Sperling, Troy, Vol.I, Part 1-2, Princeton University Press, New Jersey.
• Cavid 2010: İ.Cavid, Aydın Vilâyet Sâlnâmesi R / 1307 / H. 1308, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Caymaz 2008: T.Caymaz, “Urla Yarımadası Prehistorik Yerleşimleri”, ADerg, XI (2008/1), 1-41.
• -2021: “Defense Systems of the Bronze Ages at the Urla Peninsula”, TS, 16(7), 45-64.
• Caymaz and Mehmet Emeç 2017: T.Caymaz and M.Emeç, “Urla Yarımadası Güney Kesimi 2015 Yılı Yüzey Araştırması”, AST, 34.1, 623-646.
• Caymaz et al., 2018: T.Caymaz, M.İreç, Ş.Menteşe, S.Erincik, M.S.Akpolat and M.Emeç, “Urla Yarımadası Güney Kesimi 2016 Yılı Yüzey Araştırması”, AST, 35.2, 497-515. - 2019: “Urla Yarımadası Güney Kesimi 2017 Yılı Yüzey Araştırması”, AST, 36.3, 427-448.
• Caymaz et al., 2020:, T.Caymaz, Ş.Menteşe, H.Yıldızhan and M.Emeç, “Urla Yarımadası Güney Kesimi 2018 Yılı Yüzey Araştırması”, AST,, 37.3, 429-450.
• Caymaz et al., 2022, T.Caymaz, Ş.Menteşe, F.Erim and M.Emeç, “Urla Yarımadası Güney Kesimi Yüzey Araştırması 2019-2020 Çalışmaları”, 2019-2020 Yılı Yüzey Araştırmaları, Cilt 3, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara, 311-332.
• -2023, “Urla Yarımadası Güney Kesimi Yüzey Araştırması 2021 Yılı Çalışmaları”, AST, 38.3, 421-436..
• Chandler 1817: R.Chandler, Travels in Asia Minor and Greece, Vol.I, Printed for Joseph Booker, London.
• Chatzimpeis 1965: St.Chatzimpeis, “I Krini (Tsesmes) kai i Periochi tis”, MX, 12, 207-230.
• Cook 1958: J.M.Cook, “The Topography of Klazomenai”, ArchEph 1953-1954, Eis Mnimin Georgiou P.Oikonomou, Meros Deuteron, Athinais, 149-157. Dallaway 1797: J.Dallaway, Constantinople Ancient et Moderne with Excursions to the Shores and Islands of the Archipelago and to the Troad, Printed by T.Bensley, London.
• Derin et all 2009: Z.Derin, F.Ay and T.Caymaz, “ İzmir’in Prehistorik Yerleşimi Yeşilova Höyüğü 2005-2006 Yılı Çalışmaları”, ADerg, XIII (2009/1), 1-52.
• Derin et al., 2004: Z.Derin, A.Çilingiroğlu and M.Taşlıalan, “Ulucak Höyük Kazısı, 2002”, KST,, 25.1, 239-250.
• Emecen 2013: F.Emecen, “Yaya ve Müsellem”, TİA, 43, 354-356.
• Erbulut 2021: Ö.Erbulut, Hasan Fehmi Paşa ve Hayatı (1836-1910), Hacettepe Üniversitesi, Unpublished PhD, Ankara.
• Erkanal 2001: H.Erkanal, “Liman Tepe Tarihöncesi Ege Kültürlerine Yeni Bir Bakış”, Cogito, Sayı 28, 304-316.
• Ersoy and Koparal 2014: Y.Ersoy ve E.Koparal, “Urla ve Seferihisar İlçeleri Yüzey Araştırması”, AST, 31.2, 407-418.
• Ertan (undated): N.Ertan, Bir Ömür Çeşme, M.Özsoy (Ed.), Arkadaş Basım San. Ltd.Şti., Ankara.
• Evliya Çelebi 2011: Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 9.1, Yapı Kredi Yayınları, , İstanbul.
• Fontanier 1829: V.Fontanier, Voyages en Orient, Libraire Universelle, Paris.
• Halaçoğlu 1994: Y.Halaçoğlu, “Derbend”, TİA, 9, 162-164.
• Hood 1981: S.Hood, Excavations in Chios 1938-1955. Prehistoric Emporio and Ayio Gala, Vol.I, Printed in Great Britain at the Alden Press, Oxford. Houston 1835: Mr.Houston, “Extracts from the Journal of Mr.Houston”, The Missionary Herald, XXXI.7, 252-256.
• Ida Saint-Elme 1833: La Contemporaine en Egypte, Tome 2nd , Chez Ladvocat, Libraire, Paris.
• Keil 1912: J.Keil, “Forschungen in der Erythraia II”, JOAI, XV, 49-74.
• Kiepert H. 1890, H.Kiepert, Specialkarte von Westlichen Kleinasien, 1: 250.000, Verlag von Dietrich Reimer, Berlin. (Source: University of Chicago Library. https://www.lib.uchicago.edu/e/collections/maps/kiepert/)
• Kiepert R. 1905: R.Kiepert, Karte von Kleinasien, 1:400.000, Geographische Verlagehandlung Dietrich Reimer (Ernst Vohsen), Berlin. (Source: The New York Public Library Digital Collections. https://digitalcollections.nypl.org/items/95d1a99c-80e3-c2f1-e040-e00a18064f41)
• Korfmann 1994: M.Korfmann, “Troia 1992 Kazı Çalışmaları”, KST, 15.1, 325-360.
• -1999: “1997 Troia Kazıları”, KST,, 20.1, 357-370.
• Korkmaz 2016: A.Korkmaz, Midhat Paşa’nın Hayatı, İdari ve Siyasi Faaliyetleri, İstanbul Üniversitesi, Unpublished PhD, İstanbul.
• Kütükoğlu 2000: M.Kütükoğlu, XV ve XV. Asırlarda İzmir Kazasının Sosyal ve İktisadi Yapısı, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, İzmir Yayıncılık AŞ Basımevi, İzmir.
• -2010: XVI. Asırda Çeşme Kazasının Sosyal ve İktisadi Yapısı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Mac-Farlane 1829: Ch.Mac-Farlane, Constantinople et La Turquie en 1828, Mutardier, Libraire-Editeur, Paris. Mater 1982: B.Mater, Urla Yarımadasında Arazinin Sınıflandırılması ile Kullanılışı Arasındaki İlişkiler, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No. 2863, Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul.
• Merker 2000: , G.S.Merker, Corinth. The Sancturary of Demeter and Kore: Terracotta Figurines of the Classical, Hellenistic and Roman Periods. Corinth 18.4, Princeton New Jersey.
• Midhat Paşa 1997: Midhat Paşa’nın Hatıraları: 1: Hayatım İbret Olsun (Tabsıra-ı İbret), O.S.Kocahanoğlu (Haz.), Temel Yayınları, İstanbul.
• Milioris 1970: , N.E.Milioris, “Ta Ellinika Khoria tis Periokhis ton Vourlon M.Asias”, MX, 14, 178-225.
• Oikonomou 1946: K.A.V.Oikonomou, Ta Alatsata tis Ionikis i Erythraias Hersonisou 1640-1914, Ekdotikos Oikos Mih.Triantafyllou, Thessaloniki.
• Öz 2010: M.Öz. “Tahrir”, TİA, 39, 425-429.
• Philippson 1910: A.Philippson, Topograraphische Karte des Westlichen Kleinasien, 1:300.000, Justus Perthes (Firm: Gotha, Germany), 1910. (Source: Brinecke Library University of Yale. https://collections.library.yale.edu/catalog/15506314
• Sağlamtimur 2012: , H.Sağlamtimur, “The Neolithic Settlement of Ege Gübre”, M.Özdoğan, N.Başgelen ve P.Kuniholm (Eds.), The Neolithic in Turkey, 4, Archaeology and Art Publications, Pasific Ofset, İstanbul, 197-225.
• Schipporeit 2014:, S.Th.Schipporeit, “Griechische Votivterrakotten: Serielle Bilder und Individuelles Anliegen”, M.Meyer, D.Klimburg-Saltar (Eds.), Visualisierungen von Kult, Printed in the EU, Wien, 320-355.
• Texier 1862: Ch.Texier, Asie Mineure, Firmin Didot Frére, Fils et C Edituers, Paris.
• Weber 1904: G.Weber, “Zur Topographie der Ionischen Köste”, AM, XXIX, 222-236.
• Wilkinson 1806: C.Wilkinson, A Tour Through Asia Minor and the Greek Islands, Printed and Sold by Darton and Harvey, London.
• Yaka 2016: A.Yaka, Ege’de Bir Köy Barbaros, Monografik Araştırma, Hürriyet Matbaası, İzmir.
• Yavuz 2022:, A.T.Yavuz, “Anadolu Mimarisinde Soğuksu Hamamcıkları”, Atatürk Üniversitesi Palmet Dergisi, (2), 1-20.
• Yılmaz 2017: M.Yılmaz, “Gusülhaneli Çeşme Terimi ve Arapgir Seydi Çeşmesi (Bekarlar Hamamı), S.M.Topçu and R.Aydın (Eds.), Sanat Tarihi Yazıları, Prof.Dr.Kerim Türkmen Armağanı, Konya, 385-407.