AN EVALUATION ON THE MARBLE DECORATIVE ELEMENTS FROM ŞARHÖYÜK / DORYLAION

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 32, 99 - 114, 30.04.2024

Adem Yurtsever , Mahmut Bilge Baştürk

https://doi.org/10.51493/egearkeoloji.1394423

Öz

Numerous ornamented architectural elements have been unearthed through archaeological excavations at Şarhöyük (Dorylaion) in ancient Phrygia. These figurative marble ornaments were discovered in various areas of the mound at different chronological intervals, with a notable concentration in the designated church area. The prevailing belief is that these extensively found fragments were deliberately fragmented to attain their current state. Prominent examples within the documented findings encompass facing panels, embellished elements from column capitals, unidentified figurative objects, sculptures (reliefs?), mortaria, ambo/templon fragments, a plaque depicting an agonistic prize crown, and decorative elements from a sarcophagus. The meticulously crafted architectural and other fragments exhibit distinct formal characteristics. A thorough stylistic analysis of these features has yielded significant insights into the Byzantine layer identified on the mound. This study presents crucial reflections on the Late Antique period of the city, with a specific focus on the preserved marble fragments within the Şarhöyük Research Laboratory. A noteworthy outcome of the study is the dating of a recognized church presence on the mound and the identification of its decorative elements.

Anahtar Kelimeler

Şarhöyük, Dorylaion, Phrygia, Late Antique Period, Church, Architectural Decoration

Proje Numarası

2304E031

ŞARHÖYÜK / DORYLAION MİMARİ BEZEME PARÇALARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Antik Phrygia Bölgesindeki Şarhöyük (Dorylaion)’da gerçekleştirilen arkeolojik kazı çalışmalarında belgelenen bezemeli mimari elemanların sayısı oldukça fazladır. Söz konusu mermerden yapılmış bezemeli, figüratif elemanlar farklı zaman dilimleri içinde höyüğün farklı alanlarında, özellikle yoğun şekilde Kilise olarak tanımlanan alanda tespit edilmiştir. Oldukça fazla sayıda ele geçen bu parçaların bilinçli bir şekilde kırılarak şimdiki duruma geldikleri düşünülmektedir. Belgelenen örnekler içinde daha çok kaplama levhaları, sütun başlıklarına ait bezemeli öğelere ait parçalar, tanımlanamayan figüratif objeler, heykel (kabartma?), mortarium, ambon/templon parçaları, agonistik ödül tacı betimli bir levha ve lahit süsleme parçaları olarak dikkat çekmektedir. İncelenen mimari ve diğer parçalar kaliteli bir işçilik göstermekte ve farklı form özellikleri sunmaktadır. Söz konusu form özelliklerinin detaylı bir stil analizi yapılmış ve bu sayede höyük üzerindeki varlığı bilinen Bizans katmanına dair önemli bulgular tespit edilmiştir. Bu çalışma, Şarhöyük araştırma laboratuvarında korunmakta olan mermer parçalar üzerine yoğunlaşmakta ve kentin Geç Antik Çağı üzerine önemli düşünceleri sunmaktadır. Çalışmanın ulaştığı önemli bir sonuç da höyük üzerinde varlığı bilinen bir Kilisenin tarihlendirilmesi ve dekorasyon unsurlarının tespit edilebilmesidir.

Anahtar Kelimeler

Şarhöyük, Dorylaion, Phrygia, Geç Antik Çağ, Kilise, Mimari Bezeme

Destekleyen Kurum

Anadolu Üniversitesi

Proje Numarası

2304E031

Teşekkür

Şarhöyük/Dorylaion Kazıları Anadolu Üniversitesi Proje Birimi (BAP) tarafından desteklenmektedir.

Kaynakça

• Alzinger 1974: W. Alzinger, Augusteische Architektur in Ephesos, ÖAI Sonderschriften Band 16, Wien.
• Aydın 2013: Aydın, A., “Erken Hıristiyanlık-Bizans Dönemi Mimari Elemanlarının/Süslemelerinin Kataloğu ve Değerlendirilmesi”, Ed. S. Durugönül, Silifke Müzesi Taş Eserler Kataloğu. Heykeltraşlık ve Mimari Plastik Eserleri, Mersin, 183-315.
• Aydıngün ve Yıldız 2022 Ş. Aydıngün ve B. Yıldız, “Geç Antik Çağ Eczanesi Daphnusion’dan (?) Mortarium ve Mortarium Piliumlar”, Uluslararası Avcılar Kent ve Tarih Sempozyumu, 77-104.
• Baştürk 2019: M. B. Baştürk, “Stratigraphic Sequence at Şarhöyük/Dorylaion: An Overview”, Ed. G. R. Tsetskhladze, Phrygia in Antiquity: From the Bronze Age to the Byzantine Period, Colloquia Antiqua 24, 561-580.
• Baştürk 2021: M.B. Baştürk, “Şarhöyük – Dorylaion Kazıları: Eskişehir’in Binlerce Yılının Özeti”, Fetih ve Medeniyet. T.C. Eskişehir Valiliği Şehir ve Değer Araştırmaları Dergisi Eylül 2022, Yıl: 02, Sayı: 5, 98-113
• Büyükkolancı 2010: M. Büyükkolancı, “Side Tiyatrosu Batı Parados Kazıları ve Side Dionysos Tapınağı’na İlişkin Yeni Bulgular”, Ed. Ü. İzmirligil vd., Side’ye Emek Verenler Sempozyumu, İstanbul, 92-102.
• Büyükkolancı ve Söğüt 2012: M. Büyükkolancı ve B. Söğüt, “Ephesos-Ayasuluk Kompozit Başlığı”, Ed.: B. Söğüt, Stratonikeia’dan Lagina’ya Ahmet Adil Tırpan Armağanı, İstanbul, 115-125.
• Cox ve Cameron 1937: W.M. Cox ve A. Cameron, Monuments from Dorylaeum and Nacolea (Monumenta Asiae Minoris Antiqua 5), Manchester.
• Çavdar 2014: M. Çavdar, Kırklareli Vize’den Geç Antik-Bizans Dönemi Mimari Plastik Taş Eserler, İstanbul Üniversitesi Yayınlanmamış Yl. Tezi, İstanbul.
• Çokay Kepçe 2013: S. Çokay Kepçe, “Pamphylia Bölgesi’nden “Kuzey Suriye” Mortariumları”, Ed. O. Tekin vd., Taner Tarhan Armağanı, M. Taner Tarhan'a Sunulan Makaleler, İstanbul, 165-173.
• Demirton 2018: C. Demirton, Patara Kent Bazilikası Litürjik Taş Eserleri, Akdeniz Üniversitesi Yayınlanmamış Yl. Tezi, Antalya.
• Dillon 1997: S. Dillon, “Figured Pilaster Capitals from Aphrodisias”, AJA 101/4, 731-769.
• Doğan 2005: S. Doğan, “Alanya Müzesi'ndeki Bizans Dönemi Taş Eserleri”, AST 22/2, 71-76.
• Doğan 2007: S. Doğan, “Bizans Döneminde Pamfilya ve Likya'da Gündelik Kullanımdaki Taş Gereçler”, EFD 24/2, 63-75.
• Ergürer 2015: H. Ergürer, “Parion Roma Dönemi Mermer Kapları”, Ed. C. Başaran, V. Keleş, Parion Kazıları 10. Yıl Armağanı, Ankara, 87-98.
• Erol Özdizbay 2011: A. Erol Özdizbay, Roma İmparatorluk Döneminde Pontus-Bithynia Eyaleti'nde Agonlar ve Agonistik Sikkeler, İstanbul Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Geymonat 2012: L, V. Geymonat, “The Syntax of Spolia in Byzantine Thessalonike”, Ed. Mark J. Johnso vd., Approaches to Byzantine Architecture and its Decoration: Studies in Honor of Slobodan Curcic, Ashgate, 47-65. Grossmann ve Severin 2003: P. Grossmann ve H. Severin, Frühchristliche und Byzantinische bauten im südöstlichen Lykien. IstForch 46, Tübingen.
• Hayes 1967: J. W. Heyes, “North Syrian Mortaria”, Hesperia 36/4, 337-347.
• Heilmeyer 1970: W. D. Heilmeyer, Korinthische Normalkapitelle: Studien zur Geschichte der Römischen Architekturdekoration, Heidelberg.
• Kadıoğlu 2006: M. Kadıoğlu, Die Scaenae frons des Theaters von Nysa am Mäander. Forschungen in Nysa am Mäander 1, Mainz.
• Kaplan 2013: D. Kaplan, Kilikia Bölgesi Roma İmparatorluk Dönemi Mimari Süslemeleri, Mersin Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mersin.
• Kaya 2016: F. H. Kaya, Soli/Pompeiopolis Korinth Başlıkları, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
• Kaymak 2009: G. Kaymak, Die Cumanın Camii in Antalya. Ihre Baugeschichte und ihre byzantinischen Ursprünge. Bauaufnahme – Bauforschung – Denkmalpflege. Adalya supp. 9, Antalya.
• Köster 2004: R. Köster, Die Bauornamentik von Milet. Die Bauornamentik der Frühen und Mittleren Kaiserzeit, Berlin.
• Kramer 1994: J. Kramer, Korinthische Pilasterkapitelle in Kleinasien und Konstantinopel. IstMitt, Beiheft 39, Tübingen.
• Madden 2019: A. M. Madden, “Church Architectural Stones at Pessinus”, Pessinus and Its Regional Setting. Ed. G. R. Tsetskhladze, Work in 2009-2013 (vol. 2), Peeters, 321-349.
• Niewöhner 2010: P. Niewöhner, “Der frühbyzantinische Rundbau beim Myrelaion in Konstantinopel Kapitelle, Mosaiken und Ziegelstempel”, IstMitt 60, 411-459.
• Niewöhner 2013a: P. Niewöhner, “Phrygian Marble and Stonemasonry as Markers of Regional Distictiveness in Late Antiquity Roman Phrygia”. Ed. P. Thoneann, Culture and Society, Cambridge, 215-248.
• Niewöhner 2013b: P. Niewöhner, “The Rotunda At The Myrelaion in Constantinople: Pilaster Capitals, Mosaics, and Brick Stamps”, Ed. N. Necipoğlu vd., The Byzantine Court: Source of Power and Culture, İstanbul, 41-52.
• Niewöhner 2020: P. Niewöhner, “The Significance of the Cross before, during, and after Iconoclasm”, Dumbarton Oaks Papers 74, 185-242.
• Öz 2021: C. Öz, “Andriake’de Ele Geçen Roma Dönemi Mortarları”, Selçuk Ün. Sos. Bil. Ens. Der. 46, 295-314. Özdilek 2016: B. Özdilek, “2009-2012 Andriake Kazılarından Ele Geçen Unguentarium, Şişe, Lykion ve Mortar Örnekleri”, Olba 24, 217-265.
• Öztaşkın 2013: G. Öztaşkın, Olympos Antik Kenti Episkopeion Yapı Topluluğu, Pamukkale: Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, Denizli.
• Piesker 2015: K. Piesker, “Auf den zweiten Blick: ein neuer Rekonstruktionsvorschlag für den Dionysostempel in Side”, IstMitt 65, 151-183.
• Pülz 1989: S. Pülz, “Zur Bauornamentik des Zeustempels von Euromos”, IstMitt 39, 451-453.
• Sheppard 1969: C. D. Sheppard, “Byzantine Carved Marble Slabs”, The Art Bulletin 51/1, 65-71.
• Söğüt 2005: B. Söğüt, “Hierapolis Arkeoloji Müzesindeki M.Ö. 1.-M.S. 1. Yüzyıla Ait Bezemeli Mimari Elemanlar”, Ed.: İ. H. Mert-M. Şahin, Ramazan Özgan’a Armağan, 349-371.
• Söğüt ve Gümeli 2021: B. Söğüt ve O. Gümeli, Stratonikeia ve Lagina Hayvan Kabartmaları, Stratonikeia Çalışmaları 7, Ankara.
• Strocka 1981: V. M. Strocka, Das Markttor von Milet, Berlin.
• Tamsü Polat 2014: R. Tamsü Polat, “Stone Finds”, M. Kadıoğlu, Das Gerontikon von Nysa am Mäander, Darmstadt, 152-153.
• Taş ve Özcan 2015: T. Taş ve F. Özcan, “MS 4.-7. Yüzyıllar Arasında Haç Motiflerinin Gelişimi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21/1, 247-275.
• Temple 2010: Ç. Temple, “Demre Aziz Nikolaos Kilisesi’nde Bulunan Ajur Tekniğinde “Theodosian” Tipinde Sütun Başlıkları”, Ed. S. Doğan ve M. Kadiroğlu, Bizans ve Çevre Kültürler Prof. Dr. S. Yıldız Ötüken’e Armağan, İstanbul, 352-358.
• Türkmen 2007: M. Türkmen, Pamphylia ve Kilikia’da Severuslar Dönemi Mimari Bezemesi, İstanbul Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Uzunaslan 2008: A. Uzunaslan, “Side’de Agonistik Festivaller”, ADerg. 11, 117-128.
• Vandeput 1997: L. Vandeput, The Architectural Decoration in Roman Asia Minor. Sagalassos: A Case Study, Brepols.
• Villing ve Pemberton 2010: A. Villing ve E. G. Pemberton, “Mortaria from Ancient Corinth: Form and Function”, The Journal of the American School of Classical Studies at Athens 79/4, 555-638.
• Wetzig 2014: N. Wetzig, “Alahan Manastır. Alte Befunde – Neue Deutungen”, Olba 22, 393-444.
• Yıldırım 2013: Ş. Yıldırım, Side Antik Kentinin Bizans Dönemi Dini Mimarisi, Anadolu Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir.
• Yurtsever 2021: A. Yurtsever, Side Gymnasiumu (M Yapısı). Mimari Araştırmalar ve Araştırmaların Sonuçları. Side Araştırmaları 1, İstanbul.