HAVA TEKNİK OKULLAR KOMUTANLIĞI ÖĞRENCİLERİNDE SİGARA İÇME DAVRANIŞINI TETİKLEYİCİ NEDENLER

Yıl 2006, Cilt: 22 Sayı: 2, 41 - 54, 01.06.2006

Şafak Ergül Ayla Bayık Temel

Öz

Amaç: Araştırmanın amacı, Hava Teknik Okullar Komutanlığı HTOK öğrencilerini sigara içme davranışlarını tetikleyici nedenlere göre sınıflamak ve bu nedenler doğrultusunda belirlenen bağımlılık durumuyla, bazı sosyodemografik değişkenler arasındaki ilişkiyi incelemektir. Yöntem: Araştırma evrenini HTOK birinci ve ikinci sınıf öğrencileri arasında her gün düzenli olarak en az bir sigara içen öğrenciler N=364 oluşturmaktadır. Evrenin tamamı araştırma kapsamına alınmıştır. Veriler 1 Şubat-30 Mart 2005 tarihleri arasında anket formu kullanılarak toplanmıştır. Bulguların analizinde, sayı yüzde dağılımları, ortalamalar, varyans analizi ve t testi kullanılmıştır. Bulgular:Öğrencilerin yaş ortalaması 19.3±0.8’dir. Ortalama sigara içme yılı 3.0±1.9’dir. Sigara içme davranışının sürdürülmesinde tetikleyici ilk beş neden, “sigaranın yarattığı bağımlılık nedeniyle kullanım”, “olumsuz durumların etkilerini azaltma amaçlı kullanım”, “rahat anlarda kullanım”, “keyif alma amaçlı kullanım” ve “sigaranın uyarıcı etkisi nedeniyle kullanım” olarak belirlenmiştir. Öğrencilerin farmakolojik olmayan bağımlılık puan ortalamaları daha yüksek bulunmuştur. Öğrencilerin yaş grubunun, sigara içme süresinin, anne/babanın sigara içmesinin farmakolojik olmayan bağımlılık puan ortalamasını etkilemediği, annenin öğrenim düzeyi ve örnek alınan kişinin sigara içme durumunun etkilediği belirlenmiştir. Sonuç:Öğrencilerde farmakolojik olmayan bağımlılık söz konusudur. Sigara içme davranışına ilişkin ortaya çıkan bu profil özellikleri doğrultusunda HTOK’da sigarayı bırakma programlarının düzenlenmesi önerilebilir

Anahtar Kelimeler

sigara içme davranışı, tetikleyici nedenler, öğrenciler

REASONS OF MOTIVES FOR SMOKING BEHAVIORS AMONG AIR TECHNICAL SCHOOLS COMMAND’S STUDENTS

Öz

Object:The aim of this research was to classify Air Technical Schools Command’s students according to reasons of motives for smoking behaviors and to examine relations between addiction status, which was determined by that reasons, and some socio-demographic variables. Method:The population covered first and second year grades students in Air Technical Schools Command N=364 who regularly smoked at least one cigarette daily. Whole population was consisted the study sample. The data was collected by using a survey form between the dates of 1 February-30 March 2005. In the analysis of the data, number and percentages means, Anova and student t test were applied. Results: Mean age of students was 19.36±0.79. The mean smoking age of students was 3.0±1.9. Top of the five reasons of motives for smoking behaviors were identified that “addictive smoking”, “negative affect reduction”, “smokerindulgent smoking”, “pleasure smoking” and “stimulation smoking”. Nonpharmacological dependency mean scores were found to be higher. While age, duration of smoking mother/father’s habits of smoking didn’t affected nonpharmacological dependency mean scores, but mothers’ education level and the role model’s habit of smoking affected nonpharmacological dependency of smoking. Conclusion: Nonpharmacological dependency of smoking was determined among students. This profile of smoking behavior determined in this study is a valuable data for the implementation of smoking cessation programs that could be organized in Air Technical Schools Command

Anahtar Kelimeler

smoking behaviors, reasons of motives, students

Kaynakça

• Açıkel CH, Kılıç S, Uçar M ve ark (2004). Sağlık Astsubay Meslek Yüksekokulu öğrencilerinde sigara içme durumu ve etki eden faktörler, TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2:8, 178-185.
• Altın R, Kart L, Ünalacak M ve ark (2004). Tıp Fakültesi hastanesinde çalışanlarda sigara içme prevalansı ve sigaraya karşı tutumlarının değerlendirilmesi, The Medical Journal of Kocatepe, 5, 63-67.
• Arzu Y, Esen A (2000). Sigara bağımlılığı ve hekimler, Toraks Dergisi, 1: 1, 90-100.
• Bakır B, Güleç M, Tümerdem N ve ark. (2003). İstanbul Jandarma Bölge Komutanlığı ve Mamak Muhabere Okulu askerleri arasında sigara içme sıklığı ve bunu etkileyen faktörler, Gülhane Tıp Dergisi, 45: 1, 53-57.
• Bilgiç H, Sigara ve kanser, http://www.gata.edu.tr, erişim: 22.06.2004
• Currie SR (2004). Confirmatory factor analysis of the reasons for smoking scale in alcoholics, Nicotine & Tobacco Research, 6: 3, 465–470.
• Fritzh DJ (2003). An intervention for adolescent smoking cessation, PhD Thesis, University of Missouri-Saint Luise, Proquest Digital Dissetations, www.umi.com, erişim: 23.03.2005
• Gençöz F, Soykan Ç, Soykan A ve ark (2003). Sigara bağımlılığı ve tedavisi, Art Ofset Matbaacılık San.Tic.Ltd.Şti., Birinci Basım, Ankara.
• Haddock CK, O’Byrne KK, Klesges RC and et al (2000). Relapse to smoking after basic military training in the U.S Air Force, Military Medicine, 165: 11, 884-888.
• Herken H, Özkan İ, Çilli A ve ark (2000). Sigara kullanma davranışında sosyal öğrenmenin etkisi, Bağımlılık Dergisi, 1: 1, 38-42, http:www.bagimlilik.net, erişim:10.03.2005
• Karancı N, Rüstemli A (1987). Smoking typology in a Turkish sample, International Journal of The Addictions, 22: 3, 289-299.
• Karlıkaya C (2002). Edirne’de lise öğrencilerinde sigara içme prevalansı, kaçakçılık, reklamlar ve ergenlerin sigaraya ulaşması, Toraks Dergisi, 3: 1, 7-12.
• Kaya N, Çilli A.S (2002). Üniversite öğrencilerinde nikotin, alkol ve madde bağımlılığının, oniki aylık yaygınlığı, Bağımlılık Dergisi, 3:2, http:www.bagimlilik.net, erişim: 15.03.2005
• Lynch JP, Hanson K, Kao CT (2004). Health-related behaviors in young military smokers, Military Medicine, 169:3, 230-235.
• Özcebe H, Çamur D, Akansoy S ve ark (2002). Bir lisede ikinci sınıf öğrencilerinde sigara içme sıklığı, VIII. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Bildiri Kitabı, Dicle Üniversitesi Basımevi, Diyarbakır, 805-807.
• PİAR (1988). Sağlık alışkanlıkları ve sigara ile mücadele kampanyası kamuoyu araştırma raporu, Ankara, TC. Sağlık Bakanlığı
• Prokhorov AV, Hudmon KS, Stancic N (2003). Adolescent smoking; epidemiology and approaches for achieving cessation, Pediatr Drugs, 5: 1, 1-10.
• Russell HAM,Peto J,Patel AU (1974). The classification of smoking by factorial structure of motives, Journal of The Royal Statistical Society, 137, 313-346.
• T.C Sağlık Bakanlığı (2002). 11 Mayıs anneler günü sigarayı bırakma kampanyası bilgi notu http://www.saglik.gov.tr, erişim 24.04.2005
• Ward KD, Vander Weg MW, Kovach KW and et al (2002). Ethnic and gender differences in smoking and smoking cessation in a population of young adult air force recruits, American Journal of Health Promotion, 16: 5, 259-266.
• Yoldaşcan E, Usal G, Özdemir B ve ark (2002). Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi öğrencilerinde sigara içme sıklığı ve etkileyen faktörler, VIII. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Bildiri Kitabı, Dicle Üniversitesi Basımevi, Diyarbakır, 802-803.