Hemşirelerle ve Hemşirelerin Dahil Olduğu Sağlık Çalışanlarıyla Yapılan COVİD-19 İle İlgili Çalışmalar: Türkiye Örneği

Yıl 2024, Cilt: 40 Sayı: 1, 161 - 175, 26.04.2024

Meryem Yavuz Van Gıersbergen , Eda Dolgun , Askeri Çankaya , Züleyha Aykut

https://doi.org/10.53490/egehemsire.1126919

Öz

Amaç: Türkiye’de Mart 2020- Temmuz 2021 tarihleri arasında COVID 19 ile ilgili hemşirelerle ve hemşirelerin dahil olduğu sağlık çalışanlarıyla yapılan çalışmalar incelendi.
Yöntem: Geriye dönük tanımlayıcı tipte olan çalışma Temmuz 2021 tarihinde internet ortamında yapıldı. Gelişmiş ve detaylı taramada “COVID 19”, “pandemi” ve “hemşire” anahtar kelimeleri girilerek Türkiye’de COVID 19 pandemisi sürecinde hemşireler ile ilgili yapılan çalışmalar tarandı. DergiPark Akademik 400 makaleden başlık uyumuna göre 52; Google Akademik 2450 makaleden başlık uyumuna göre 110 olmak üzere 162 çalışma incelendi. İncelenen çalışmalarda sınırlamalara uyan 31 çalışma araştırmanın örneklemini oluşturdu. Makale özelliklerini incelemek amacıyla araştırmacılar tarafından oluşturulan veri formu kullanıldı. Veriler sayı yüzde olarak sunuldu.
Bulgular: Kriterlere uyan 31 çalışmadan altısının sadece hemşirelerle yürütüldüğü, diğer 25 çalışmanın hemşirelerinde dahil olduğu farklı sağlık çalışanları ile yapıldığı görüldü. Çalışmalardaki örneklem ortalamasının 284.09 (min:15, max: 2076) olduğu, en az altı hemşirenin, en çok 1014 hemşirenin katıldığı görüldü. İncelenen çalışmaların on dokuzunun anksiyete/stres, beşinin deneyim ve hazırlık, dördünün pandeminin etkisi, ikisinin koruyucu ekipman kullanımı ve etkileri, birinin ise toplulukçu yeterlilik konularında olduğu görüldü. Çalışmalarda 33 farklı ölçeğin kullanıldığı görüldü.
Sonuç: Çalışmalardan altısının sadece hemşirelerle yürütüldüğü görüldü. Yapılan çalışmalarda sağlık çalışanlarının COVID 19 pandemisinden hem fiziksel hem de ruhsal olarak etkilendiği görüldü. Çalışmalarda sağlık çalışanlarına psikolojik desteğin sağlanması, uygun çalışma ortamı ve koruyucu ekipmanların sağlanması ve çalışma saatlerinin yeniden planlanması önerilmektedir. İncelenen literatür taramasında yeterli sayıda çalışmanın olmadığı bu sürecin hemşireler üzerindeki etkisini gösterecek çalışmalara ihtiyaç olduğu görüldü.

Anahtar Kelimeler

Hemşire, COVID 19 pandemisi, literatür tarama

COVID-19 Studies Made with Nurses and Healthcare Professionals Including Nurses: The Case of Türkiye

Öz

Objective: Studies conducted with nurses and healthcare professionals including nurses regarding COVID 19 between March 2020 and July 2021 in Türkiye were reviewed.
Methods: The study, which is of the retrospective descriptive type, was conducted on the internet in July 2021. In the advanced and detailed search, “COVID 19”, “pandemic” and “nurse” keywords were entered and studies on nurses during the COVID 19 pandemic in Turkey were scanned. DergiPark academic reviewed 52 studies according to title compliance from 400 articles; 110 studies according to title compliance from Google academic 2450 research articles; in total, 162 studies were examined. 31 studies that met the limitations in the studied studies formed a sample of the study. The data form created by the researchers was used to examine the article characteristics. The number of data was presented as a percentage.
Results: It was seen that six of the 31 studies that met the criteria were conducted with nurses only, and the other 25 studies were conducted with different health professionals, including nurses. It was observed that the sample mean in the studies was 284.09 (min: 15, max: 2076), with at least six nurses and at most 1014 nurses participating. Nineteen of the studies were on anxiety/stress, five on experience and preparation, four on the effect of the pandemic, two on the use and effects of protective equipment and the other on community competence. In studies; Thirty-three different scales were used in the studies.
Conclusion: It was observed that six of the studies were conducted only with nurses. Studies have shown that healthcare workers are affected both physically and mentally by the COVID 19 pandemic. In the studies, it is recommended to provide psychological support to health workers, to provide appropriate working environment and protective equipment, and to reschedule working hours. In the literature review, it was seen that there were not enough studies and there was a need for studies that would show the effect of this process on nurses.

Anahtar Kelimeler

Nurse, COVID 19 pandemic, literature review

Kaynakça

• Aksoy, A., Demirtaş, H., Bayraktar, D., (2020). Assessment of The Experience and Mood of COVID-19 Pandemic Care, NATURENGS, MTU Journal of Engineering and Natural Sciences, Special Issue, 19–27. https://doi.org/10.46572/nat.2020.8
• Al Maqbali, M., Al Sinani, M., & Al-Lenjawi, B. (2021). Prevalence of stress, depression, anxiety and sleep disturbance among nurses during the COVID-19 pandemic: A systematic review and meta-analysis. Journal of Psychosomatic Research.141:1-18. https://doi.org/10.1016/j.jpsychores.2020.110343
• Arpacıoğlu, M. S., Baltacı, Z., Ünübol, B. (2021). COVID 19 pandemisinde sağlık çalışanlarında tükenmişlik, C ovid korkusu, depresyon, mesleki doyum düzeyleri ve ilişkili faktörler B urnout, fear of Covid, depression, occupational satisfaction levels and related factors in healthcare professionals. Cukurova Medical Journal 46(1), 88–100. https://doi.org/10.17826/cumj.785609
• A. Tayyib, N., & J. Alsolami, F. (2020). Measuring the extent of stress and fear among Registered Nurses in KSA during the COVID-19 Outbreak. Journal of Taibah University Medical Sciences.15(5):410-416. https://doi.org/10.1016/j.jtumed.2020.07.012
• Bana, P. E. (2020). Evaluation of negative situations and social stigma perception experienced by healthcare professionals in the COVID-19 epidemic process. Pressacademia, Research Journal of Business and Management- RJBM 7(4), 288–298. https://doi.org/10.17261/pressacademia.2020.1325
• Bişkin Çetin, S., Sözel, H. (2021). COVID-19 Sürecinde Sağlık Çalışanlarının Ölüm Kaygısı Düzeyleri. Eskisehir Medical Journal. 2(2): 74-81. Çankaya, M. (2020). Covıd-19 Pandemisi ve Sağlık Çalışanlarının İyilik Hali Değişimi, Atlas Internatıonal Congress On Socıal Scıences 7, 446-460.
• Çınar, F., Es, M., Bülbüloğlu, S. (2021). COVİD-19 Hastalarına Bakım Veren Cerrahi Hemşirelerinin Stres Düzeyleri Ve Kaynaklarının İncelenmesi, Kocaeli Medical J, 10;Özel sayı 1;85-93
• Ersoy, S., Özkahraman Koç, Ş. & Ersoy, İ. H. (2020). Covid-19’lu hastalara tedavi ve bakım veren sağlık çalışanlarının görüşlerinin belirlenmesi. Turkish Studies, 15(6), 1037-1049. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.43662
• E. Arnetz, J., M. Goetz, C., Sudan, S., Arble, E., Janisse, J., & B. Arnetz, B. (2020). Personal Protective Equipment and Mental Health Symptoms Among Nurses During the COVID-19 Pandemic. FAST TRACK ARTICLE. 62(11):892-897. DOI: 10.1097/JOM.0000000000001999
• Fernandez, R., Lord, H., Halcomb, E., Moxham, L., Middleton, R., Alananzeh, I., & Ellwood, L. (2020). Implications for COVID-19: A systematic review of nurses’ experiences of working in acute care hospital settings during a respiratory pandemic. International Journal of Nursing Studies.111:1-8. https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2020.103637
• Göçmen Baykara, Z., Eyüboğlu,G. (2020). COVID-19 Pandemisinde Hemşirelik Bakımı. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi: Özel Sayı: 9-17
• Gökçe, H., Orhan, S., Aydın, AO., A., Gümüş, M., Kızılkaya, E., (2020). Covıd-19 Pandemisi Öncesi ve Sonrasında Sağlık Çalışanlarının Toplulukçu Yeterlilik Algılarının İncelenmesi, Journal Of Instıtute of Economıc Development And Socıal Researches, 6 (25), 718-731. https://doi.org/10.31623/iksad062506
• Halcomb, E., McInnes, S., Williams, A., Ashley, C., James, S., Fernandez, R., et. al. (2020). The Experiences of Primary Healthcare Nurses During the COVID-19 Pandemic in Australia. Journal of Nursing Scholarship. DOI: 10.1111/jnu.12589
• Havlioğlu, S., & Demir, H. A. (2020). COVİD 19 Pandemisinde Görevli Acil Servis Çalışanlarının Anksiyete Düzeylerinin Belirlenmesi. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 17(2), 251–255. https://doi.org/10.35440/hutfd.752467
• Hong, S., Ai, M., Xu, X., Wang, W., Chen, J., Zhang Q., et al. (2021). Immediate psychological impact on nurses working at 42 government-designated hospitals during COVID-19 outbreak in China: A cross-sectional study. Nurs Outlook 6 9: 6-12. https://doi.org/10.1016/j.outlook.2020.07.007
• Hu, D., Kong, Y., Li, W., Han, Q., Zhang, X., Xia Zhu, L., et al. (2020). Frontline nurses’ burnout, anxiety, depression, and fear statuses and their associated factors during the COVID-19 outbreak in Wuhan, China: A large-scale cross-sectional study. EClinicalMedicine.24: 1-10. https://doi.org/10.1016/j.eclinm.2020.100424
• Józef Nowicki, G., Slusarska, B., Tucholska, K., Naylor, K., Chrzan-Rodak, A., & Niedorys B. (2020). The Severity of Traumatic Stress Associated with COVID-19 Pandemic, Perception of Support, Sense of Security, and Sense of Meaning in Life among Nurses: Research Protocol and Preliminary Results from Poland. Int J Environ Res Public Health. DOI: 10.3390/ijerph17186491
• Kılınçel, Ş., Tuncer, Z., Kılınçel, O., Akpınar Aslan, E., Ay, R., Erzin, G., Çelikbaş, Z., & Akkaya, C. (2020). Effects of Coronavirus (COVID-19) Pandemic on Health Anxiety Levels of Healthcare Professionals. Journal of Contemporary Medicine, 10(3), 312–318. https://doi.org/10.16899/jcm.767377
• Kiyat, İ., Karaman, S., İşcan Ataşen, G., Elkan Kiyat, Z., (2020), Yeni Koronavirüs (COVID-19) İle Mücadelede Hemşireler, THDD, 1 (1), 81-90
• Koç, M., Seyran, F., Geniş, B., Şirin, B., Gürhan, N. (2020). Covid-19’un nedenleri ve kontrolü ile ilişkili algıların sağlık çalışanlarındaki travma sonrası stres bozukluğu üzerine etkisi, October. Karadeniz Zirvesi 4. Uluslararası Uygulamalı Bilimler Kongresi
• Kurt,A.,Çevirme,A., (2020), COVID-19 Pandemisi Ve Hemşirelik Mesleğine Yansımaları. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD) Eurasian Journal of Researches in Social and Economics (EJRSE) ISSN:, 7(5), 46–52.
• Kurt Yılmaz, B., Güler, M., Sürgevil, O. (2021). Sağlık Çalışanlarının Covıd-19 Küresel Salgınına Bakış Açılarının ve Tutumlarının Değerlendirilmesi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 16 (62), 960-981. DOI: 10.19168/jyasar.862327
• Liu, Q., Luo, D., E. Haase, J., Guo, Q., Qin Wang, X., Liu, S., Xia, L. et al. (2020). The experiences of health-care providers during the COVID-19 crisis in China: a qualitative study. Lancet Glob Health. 8: e790-798.
• M. Said, R., & A. El-Shafei, D. (2021). Occupational stress, job satisfaction, and intent to leave: nurses working on front lines during COVID-19 pandemic in Zagazig City, Egypt. Environmental Science and Pollution Research. 28:8791–8801. https://doi.org/10.1007/s11356-020-11235-8
• Öztürk, M., Tuncer Ertem, G., Kotanoğlu, M., Erdinç, Ş., Kınıklı, S. (2021). COVID-19 Pandemisinde Görev Alan Sağlık Çalışanlarının Algıladıkları Sosyal Desteğin Depresyon, Anksiyete ve Stres Düzeylerıne Etkisi . Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tıp Dergisi , 54 (1) , 70-77 . DOI: 10.20492/aeahtd.806895
• Pala SÇ, Metintaş, S., (2020), COVID-19 Pandemisinde Sağlık Çalışanları. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi.;5(COVID-19 Özel Sayısı):156-68, https://doi.org/10.35232/estudamhsd.789806
• Pamuk Cebeci, S., Kara, H. (2021). Corona Virüslü Hastalara Bakım Veren Hemşirelerde Depresyon, Anksiyete ve Stres Düzeyinin Belirlenmesi . Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi , 10 (1) , 46-56 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/ausbid/issue/63253/876837
• Pinho, L., Correia, T., Sampaio, F., Sequeira, C., Teixeira, L., Lopes, M., & Fonseca, C. (2021). The use of mental health promotion strategies by nurses to reduce anxiety, stress, and depression during the COVID-19 outbreak: A prospective cohort study. Environmental Research.195:1-8. https://doi.org/10.1016/j.envres.2021.110828
• Polat, Ö., & Coşkun, F. (2020). COVID-19 Salgınında Sağlık Çalışanlarının Kişisel Koruyucu Ekipman Kullanımları ile Depresyon, Anksiyete, Stres Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Medical Journal of Western Black Sea, 4(2), 51–58. https://doi.org/10.29058/mjwbs.2020.2.3
• Polat, Ö., Korkusuz, R., Berber, M., (2020). Hydroxychloroquine Use on Healthcare Workers Exposed to COVID-19 -A Pandemic Hospital Experience, Med J Bakirkoy ,16(3):280-6 doi: 10.5222/BMJ.2020.50469
• Pouralizadeh, M., Bostani, Z., Maroufizadeh, S., Ghanbari, A., Khoshbakht, M., Amirhossein Alavi, S., & Ashraf, S. (2020). Anxiety and depression and the related factors in nurses of Guilan University of Medical Sciences hospitals during COVID-19: A web-based cross-sectional study. International Journal of Africa Nursing Sciences.13: 1-6. https://doi.org/10.1016/j.ijans.2020.100233
• Sağlam, E., Saruhan, N., (2021). Diş Hekimlerinin COVID-19 Salgını Sürecinde Korku Düzeylerinin ve Klinik Uygulamalarındaki Değişikliklerinin Değerlendirilmesi, Acıbadem Univ. Sağlık Bilim. Derg.; 12(2): 260-265 https://doi.org/10.31067/acusaglik.85193
• Sakaoğlu, H. H., Orbatu, D., Emiroglu, M., & Çakır, Ö. (2020). Spielberger State and Trait Anxiety Level in Healthcare Professionals During the Covid-19 Outbreak: A Case of Tepecik Hospital. The Journal of Tepecik Education and Research Hospital, 30, 1–9. https://doi.org/10.5222/terh.2020.56873
• Söğütlü, Y., Söğütlü, L., Göktaş, S., Ş., (2021). Relationship of COVID-19 Pandemic with Anxiety , Anger, Sleep and Emotion Regulation in Healthcare Professionals. Journal of Contemporary Medıcıne 11(1), 41–49. https://doi.org/10.16899/jcm.804329
• Şahin, B., Hoşoğlu, E., & Önal, B. S., (2020a). Anxıety Symptoms In Healthcare Workers And Theır Chıldren Durıng The Covıd-19 Pandemıc In Turkey. Namık Kemal Tıp Dergisi, 8(3), 321–330.
• Şahin, B., Keskin, N., Sarıtaş, S., Kuzkaya, T., (2020b). COVID-19 Kapsamında Sağlık Çalışanlarının Maruziyet Risklerinin ve Enfeksiyon Kontrol Önlemlerine Uyma Durumlarının Değerlendirilmesi. Turkish Journal of Public Administration, 1(1), 39–44. https://doi.org/10.51229/tujpa.2020.4
• T.C. Sağlık Bakanlığı. COVID-19 Bilgilendirme Platformu. https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66935/genel-koronavirus-tablosu.html. Erişim Tarihi:29.07.2021.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. COVID-19 Sağlık Çalışanları Rehberi.2020
• Tengilimoğlu, D., Zekioğlu, A., Tosun, N., Işık, O., & Tengilimoğlu, O. (2021). Impacts of COVID-19 pandemic period on depression, anxiety and stress levels of the healthcare employees in Turkey. Legal Medicine, 48(November 2020). https://doi.org/10.1016/j.legalmed.2020.101811
• Turan, A., & Nacar, H. (2020). Determination of Adverse Skin Reactions Due To the Use of Personal. Çukurova Anestezi ve Cerrahi Bilimler Dergisi 3 (3), 162–169. https://doi.org/10.36516/jocass.2020.52
• Türkmen, İ., Çetin Aslan, E. (2021). COVID-19 Pandemisi Sürecinde Sağlık Çalışanlarının Algılanan Stres Ve Duygusal Tükenme Düzeylerinin İncelenmesi, Internatıonal Black Sea Coastlıne Countrıes Scıentıfıc Research Symposıum – VI, 331-340
• Uzun, N. D., Tekin, M., Sertel, E., & Tuncar, A. (2020). Psychological and social effects of COVID-19 pandemic on obstetrics and gynecology employees. Journal of Surgery and Medicine, 4(5), 355–358. https://doi.org/10.28982/josam.735384
• Yağcı, H., Dayapoğlu, N., Karasahin, O. (2021). Evaluation of Stress and Burnout Levels of Healthcare Professionals Working in COVID-19 Services . Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 11 (2) , 381-390 . DOI: 10.31020/mutftd.896858
• Yaşar, M. E., Yalman, F. ve Çelik, Ş. (2021), “Pandemi Sürecinde Hemşirelerin Covid-19 Korkusu, Güven Duygusu ve Yardımlaşma Durumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(21), s.206-226.
• Yeşil Bayülgen, M., Bayülgen, A., Yeşil, F., Akcan Türksever, H. (2021). COVID-19 Pandemisi Sürecinde Çalışan Hemşirelerin Anksiyete ve Umutsuzluk Düzeylerinin Belirlenmesi. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik Dergisi, 3 (1), 1-6. DOI: 10.48071/sbuhemsirelik.839229
• Yıldız, E., Alkan Çeviker, S., Tokur, M.E., Koçak, Ö., Bataş Bilgeç, S., Yıldırımer, A., Balcı, C. (2021). Assessment Of Anxiety And Stress Levels Of Healthcare Professionals Working In Pandemic Service And Intensive Care. Med J SDU; (ozelsayi-1):19-29.
• Yönder Ertem, M. (2021). Nurses Experiences and Coping Styles About Stigma During Covid-19: A Qualitative Study. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, Pandemi Özel Sayısı, 3199-3220. DOI: 10.26466/opus.886387
• Yüncü, V., Yılan, Y., (2020). COVID-19 Pandemisinin Sağlık Çalışanlarına Etkilerinin İncelenmesi : Bir Durum Analizi, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Ek Sayı,Ekim, 373-401
• Zhang, Y., Wang, C., Pan, W., Zheng, J., Gao, J., Huang, X., Cai, S., et. al. (2020). Stress, Burnout, and Coping Strategies of Frontline Nurses During the COVID-19 Epidemic in Wuhan and Shanghai, China. Frontiers in Psychiatry.11:1-9. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2020.565520
• Zheng, R., Zhou, Y., Fu, Y., Xiang. Q., Xiang, F., Chen, H., et al. (2021). Prevalence and associated factors of depression and anxiety among nurses during the outbreak of COVID-19 in China: A cross-sectional study. International Journal of Nursing Studies.114:1-8. https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2020.103809