Türkiye­de Mimarlık Bağlamında Müellif Kavramının Kullanımının ve Dönüşümünün Arkitekt Dergisi Üzerinden Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Sayı: 125, 52 - 61, 15.01.2025

Ezgi Hazar Pelin Dursun Çebi

Öz

Bu çalışma, telif-müellif kavramlarının Türkiye’de kullanım-dönüşüm sürecini incelemeyi amaçlamaktadır. Öncelikle, Dünyada bu kavramlara dair tarihsel inceleme ve tanrı-yazar kimlikleri üzerinden kuramsal tartışma başlatılmaktadır. Türkiye’deki mevzuatlardan
türetilen müelliflik kavramları belirlenerek kavramların izleri, 1931-1980 yılları arasında yayımlanan Arkitekt dergisinin metinlerinde söküme uğratılmaktadır. Bu bağlamda, makale, günümüz Türkiye’sinde telif haklarının asıl eser sahiplerini ve eserini korumadığını ortaya koymaktadır. Bu araştırmayla mimarlık literatürüne katkı sağlanacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mimar , Müellif , Telif Hakkı , Otorite

Kaynakça

• Adjaye, D., Hirsch, N. ve Otero-Pailos, J. (2011). On architecture and authorship. Places Journal, October 2011. https://doi.org/10.22269/111024
• Alatur, Ç. (1970). Türkiye İş Bankası Dinlenme Tesisleri. Arkitekt Dergisi, 339, 120-127.
• Alberti, L. B. (1988). On the art of building in ten books (J. Rykwert, N. Leach ve R. Tavernor, Çev.). MIT Press.
• Barthes, R. (2013). Yazarın ölümü. (O. Tecimen, Çev.). Academia. Erişim tarihi 1 Eylül 2024, https://www.academia.edu/43145967/Roland_Barthes_Yazarın_Ölümü
• Benjamin, W. (2022). Pasajlar (A. Cemal, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bonatz, P. ve Uran, F. (1965). Büyük Efes Oteli. Arkitekt Dergisi, 318, 5-13,40-43.
• Bozgeyik, H. (2019). Mimaride telif hakları: Mimari proje ve mimari eserler üzerindeki telif hakları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Çakmak, D. (2007). Osmanlı Telif Hukuku ile İlgili Mevzuat. Türkiyat Araştırmaları Dergisi(21), 191-234.
• Demirkol, G. (2016). Tanzimat mizahının sonu: 1877 Matbuat Kanunu Tartışmaları ve Osmanlı’da mizah dergilerinin kapanması. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,9(2), 686-710.
• Develioğlu, F. (1998). Osmanlıca- Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Doğan, M. (2008). Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Pınar Yayınları. Edebiyat ve sanat eserlerini koruma için kurulan Berne Birliğine katılmak hususunda Hükümete yetki verilmesine dair kanun tasarısı ve
• Dışişleri, Millî Eğitim ve Adalet Komisyonları raporları (1/94) (1950, 1 Aralık). T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Cilt:7, Dönem IX, Toplantı 1. (S. Sayısı: 160). https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d09/c007/tbmm09007080ss0160.pdf
• Eldem, S. H. (1971). Sosyal Sigortalar Kurumu Tesisleri. Arkitekt Dergisi,343, 105-108.
• Evren, E. (1963). Toplum ve mimarın rolü. Arkitekt Dergisi, 311, 62.
• Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu. (1951, 13 Aralık). T.C. Resmi Gazete (7981). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.5846.pdf
• Fikir ve Sanat Eserleri Hakkında Kanun Tasarısı ve Milli Eğitim ve Adalet Komisyonları Raporları (1/74). (1951, 28 Kasım). T.B.M.M. Tutanak Dergisi, Cilt:10, Dönem IX, Toplantı 2.
• Foucault, M. (2014).Sonsuza giden dil. (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gezer, H. (1976). Kuzgun'u da kaybettik. Arkitekt Dergisi, 361, 22-23.
• Giray, M. ve Eldem N. (1975). T.C. Ziraat Bankası Karaköy Şubesi Yenileme, Değiştirme ve Ek Bina İnşaatı. Arkitekt Dergisi, 359, 100-103.
• Gombrich, E.H (2022). Sanatın öyküsü (E. Erduran ve Ö. Erduran, Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1949, 27 Mayıs). T.C. Resmi Gazete (7217). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7217.pdf
• İmar Kanunu. (1985, 9 Mayıs). T.C. Resmi Gazete (18749). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18749.pdf
• Kaya, E. A. (2011). Emek süreçlerinde dönüşüm ve mühendis emeği. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi.
• Kaya, İ. N. (2022). İzmir’in kentsel imgelerinden biri: Büyük Efes Oteli. Gzt. Erişim tarihi 1 Eylül 2024, www.gzt.com/arkitekt/izmirin-kentsel-imgelerinden-biri-buyuk-efes-oteli-3685157
• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu. (1983, 23 Temmuz). T.C. Resmi Gazete (18113). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18113.pdf
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Macleod, C. (1988). Inventing the Industrial Revolution: The English Patent System, 1660-1800. Cambridge University Press.
• Makary, L. (2024). Le Grand Livre des métiers: Pour réussir votre orientation. Les Editions de l'Étudiant
• Marx, K. (2011). Kapital I. Cilt, Ekonomi politiğin eleştirisi (M. Selik ve N. Satlıgan, Çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx, K. ve Engels, F. (2013). Alman İdeolojisi (T. Ok ve O. Geridönmez, Çev.). İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Menteşe, E. (1967). Mimarlık ve beşeri ortam. Arkitekt Dergisi, 325, 22-23.
• Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanunu. (1938, 28 Haziran). T.C. Resmi Gazete (3945). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/3945.pdf
• Nişanyan, S. (2018). Telif. Nişanyan sözlük: Çağdaş Türkçenin etimolojisi içinde (Sayfa no. 846). İstanbul: Liber Plus Yayınları.
• Öncel, F. (2023). Cumhuriyetin yüzüncü yılında mimarlıkta temsiliyetin Atatürk Kültür Merkezi üzerinden değerlendirilmesi. Kent Akademisi Dergisi, 16, (Türkiye Cumhuriyetinin 100. Yılı Özel Sayısı), 469-497. https://doi.org/10.35674/kent.1353057
• Paz, O. (2017). Marcel Duchamp çırılçıplak soyulmuş görüntü (Ş. Demirkol, Çev.).İstanbul: Everest Yayınları.
• Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği. (2017, 3 Temmuz). T.C. Resmi Gazete (30113). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/07/20170703-8.htm
• Platon. (2022). Timaios. (F. Akderin, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Saim, S. (1931). Lö Korbüziye’nin muasır şehri. Arkitekt Dergisi, 2, 44-48.
• Sayar, Z. (1961). Beyazıt (Hürriyet) Meydanı! Arkitekt Dergisi, 302, 3-5,21.
• Sayar, Z. (1969). 1968'de Mimarlar Odası. Arkitekt Dergisi, 333, 3-4.
• Sennett, R. (2019). Zanaatkâr (M. Pekdemir, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sennett, R. (2021). Otorite. (K. Durand, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Spinoza, B. (2001). Ethics ( R. H. M. Elwes, Çev.). Dover Publications.
• Şahinler, O. (1971). İstanbul Ticaret Odası Sarayı. Arkitekt Dergisi, 342, 57-62.
• Tabanlıoğlu, H. (1966). İstanbul Opera Binası ve Kültür Merkezi. Arkitekt Dergisi,324, 161-168.
• Tabanlıoğlu, H. (1977). Atatürk Kültür Merkezi. Arkitekt Dergisi, 368, 139-144.
• Tayman, İ. ve Yüncüoğlu, A. (1973). İst. Özel İdare ve İl Genel Meclisi Binası, (1973). Arkitekt Dergisi, 350, 61-65.
• Tezcan, Y. ve Sipahioğlu, B. (1979). Çukobirlik Genel Müdürlük Binası. Arkitekt Dergisi, 373,14-15.
• Thompson D. (1993). Author. The Oxford Dictionary of Current English içinde (s. 49). Oxford University Press.
• Tschumi, B. (1995). One, two, three: Jump. M. Pearce ve M.Toy (Ed.) Educating architects içinde (ss. 24-25). Londra: Academy Editions.
• Turan, M. (2016). Çağlar boyu düşünce özgürlüğü: Türkiye'de ve dünyada telif haklarının tarihsel gelişiminin değerlendirilmesi. Türk Kütüphaneciliği Dergisi, 30(2), 206-235.
• Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Mimarlar Odası Serbest Mimarlık Hizmetlerini Uygulama, Tescil ve Mesleki Denetim Yönetmeliği. (2005, 2 Haziran). T.C. Resmi Gazete (25833). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/06/20050602-4.htm
• Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu. (1954, 4 Şubat). T.C. Resmi Gazete (8625). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/8625.pdf
• Türkmen, M. ve Göral, İ. (1977). İzmir Resim ve Heykel Müzesi. Arkitekt Dergisi 366, 53-57,93.
• Uran, F. ve Güney R. (1972). Inter-Continental İstanbul Hoteli Projesi. Arkitekt Dergisi, 348, 172-181.
• Vitruvius. (2017). Mimarlık üzerine on kitap (Ç. Dürüşken, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Yapı Denetimi Hakkında Kanun. (2001, 13 Temmuz). T.C. Resmi Gazete (24461). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2001/07/20010713.htm#2
• Yüksel, H. (2007). Osmanlı İmparatorluğu’na matbaanın girişi ve toplumsal yanlılıkları. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Ziya, A. (1931). Binanın içinde mimar. Arkitekt Dergisi, 1, 14-20.