Kentlerde Mekansal Direnç Yaratma Tartışmaları: 2020 Ege Denizi Depremi Örneği

Yıl 2023, Sayı: 120, 88 - 95, 06.12.2023

Ceren Ağın Gözükızıl , Senem Tezcan , Hayat Zengin Çelik

Öz

Ülkemiz kentlerini depremler karşısında dirençli kılmaya yönelik arayışlar ağırlıkla yapısal yenileme ve kentsel dönüşüm uygulamaları çerçevesinde gelişimini sağlamıştır. Ancak kentlerin mevcut sorunlu yapıları içerisinde bu beklentinin gerçekleşmesi mümkün olamamıştır. 30 Ekim 2020 tarihli Ege Denizi depreminin yarattığı yıkım ve hasarlar bu durumu çarpıcı verilerle ortaya koymuştur. Çalışma bu kapsamda kentsel dönüşüm projelerine konu olmuş ilçelerde depremin ortaya çıkarmış olduğu hasar durumlarını kentsel dönüşüm mahalleleri ve ilçenin diğer mahalleleriyle kıyaslayarak deprem başta olmak üzere afet risklerine temellenen kentsel politikaları tartışmaya açmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Deprem , kentsel dönüşüm , imar , İzmir

Kaynakça

• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı [AFAD]. (b.t.a). Türkiye Afet Yönetimi Strateji Belgesi ve Eylem Planı (TAYSB). https://www.afad.gov.tr/turkiye-afet-yonetimi-strateji-belgesi-ve-eylem-plani-taysb
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı [AFAD]. (b.t.b). Türkiye deprem tehlike haritası. https://www.afad.gov.tr/turkiye-deprem-tehlike-haritasi
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı [AFAD]. (b.t.c). Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği. https://www.afad.gov.tr/turkiye-bina-deprem-yonetmeligi
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı [AFAD]. (2020). 30 Ekim 2020 Sisam Adası (İzmir Seferihisar Açıkları) Mw 6.6 depremi raporu. https://deprem.afad.gov.tr/downloadDocument?id=2065.(15.07.2023)
• Afet Koordinasyon Merkezi [AKOM]. (2020). Malatya’da 4.4 büyüklüğünde deprem- 27.02.2020 05:00. https://akom.ibb.istanbul/Akomas/AkomasDetay.aspx?afet=78961.(15.07.2023)
• Alyamaç, K. E. ve Erdoğan, A. S. (2005, 23-25 Mart). Geçmişten günümüze afet yönetmelikleri ve uygulamada karşılaşılan tasarım hataları. [Konferans sunumu]. Deprem Sempozyumu, Kocaeli.
• Angell, E. (2014). Assembling disaster: Earthquakes and urban politics in Istanbul, City: Analysis of urban trends, culture, theory, policy, action, City, 18(6), 667-678.
• Aslan, Ş. (2022). Mekân, Kimlik ve Politika: Kent Sosyolojisi Yazıları. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Balamir, M. (2022). Kentsel risk yönetimi: Türkiye’de yanlış bilinenler ve bilinmeyenler. İdealkent, 13(37), 1060-1069.
• Bayraklı Belediyesi (2020, 1 Ekim). İzmir Bayrakli Belediye Meclisinin 2020 Döneminin Ekim Ayi Toplantisinin 01.10.2020 Günlü I. Birleşime Ait Gündem Maddelerinin Sevk, Kabul Ve Reddine İlişkin İşlemler. https://bayrakli.bel.tr/Sayfa/3412/01102020
• Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi. [B.Ü:KRDAE]. (2017). Büyük Depremler. http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/deprem-bilgileri/buyuk-depremler/
• Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi. [B.Ü:KRDAE]. (2020a). 27 Aralık 2020 Kavaktepe - Elazığ Depremi Basın Bülteni. http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/wp-content/uploads/2020/12/20201227_Kavaktepe_Elazig_v4.pdf
• Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi. [B.Ü:KRDAE]. (2020b). 26 Haziran 2020 Sazoba-Akhisar-Manisa Depremi Basın Bülteni. http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/wp-content/uploads/2020/06/26_Haziran_2020_Sazoba_Manisa_Depremi.pdf
• Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi. [B.Ü:KRDAE]. (2020c). 25 Haziran 2020 Örenburç-Saray-Van Depremi Basın Bülteni. http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/wp-content/uploads/2020/06/25_Haziran_2020_Saray_Van_Depremi.pdf
• Cansız, S. (2022). Türkiye’de kullanılan deprem yönetmeliklerinin özellikleri ve eşdeğer yatay deprem yükü hesabının değişimi. Uluslararası Mühendislik Araştırma ve Geliştirme Dergisi, 14(1), 58-71.
• Çelik, M. A. (2016). Natural Breaks (jenks) Sınıflama Yöntemi ile Ege Bölgesi’nde tarım ve vejetasyon alanlarının izlenmesi. Ege Coğrafya Dergisi, 25(1), 37-49.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı [ÇŞB]. Hasar tespit sorgulama ve itiraz işlemleri. https://www.turkiye.gov.tr/cevre-ve-sehircilik-hasar-tespit-sorgulama. (Erişim: 12.01.2021)
• Çınar, A.K., Ekici, Y. ve Baysan, N. (2021). 30 Ekim 2020 Ege Denizi Depreminin düşündürdükleri. Planlama, 31(1), 4–11. Daşkıran, F. ve Baydur, C. M. (2015). Deprem riski, değerleme ve kentsel dönüşüm: Mekansal bir çözümleme. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(18), 494-511.
• Deniz, A., Yüksel, E., Çelik, O.C., Çakır, Z., Yaltırak, C., Serter, E., Yıldırım, H. ve Güllü, A. (2020). 30.10.2020 İzmir Depremi Değerlendirme Raporu. İstanbul Teknik Üniversitesi. https://www.jmo.org.tr/resimler/ekler/0c25ed56e55da94_ek.pdf
• Desouza, K.C. ve Trevor H.F. (2013). Designing, planning and managing resilient cities: A conceptual framework. Cities, 35, 89-99.
• Doğan, H. H. (2022). Türkiye’de afet olaylarına kalkınma planlarının yaklaşımı. İdealkent, 13(37), 1873-1912.
• Ertürk, C. ve Topal Ç. (2020). Post-earthquake housing policy in Van: An evaluation from a social policy perspective. İdealkent, 11(30), 849-877.
• Folke, C. (2006). Resilience: The Emergence of a Perspective for Social-Ecological Systems Analyses. Global Environmental Change, 16, 253-267. http://dx.doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2006.04.002
• Godschalk, D. R. (2003). Urban hazard mitigation: Creating resilient cities, Natural Hazard Review, 4(3), 136-143.
• Gökçe, O., Özden, Ş. ve Demir, A. (2008). Türkiye’de Afetlerin Mekansal ve İstatistiksel Dağılımı Afet Bilgileri Envanteri. Ankara: Bayındırlık ve İskân Bakanlığı.
• Gümrükçü Çetiner, A. (2005, 23-25 Mart). İmar ile ilgili yasal düzenlemelerin deprem açısından incelenmesi. [Konferans sunumu]. Deprem Sempozyumu, Kocaeli.
• Haçin, İ. (2014). 1939 Erzincan büyük depremi. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 30(88), 37-70.
• Holling, C.S. (1973). Resilience and stability of ecological systems. Annual Review of Ecology and Systematics, 4(1), 1-23.
• İlgün, A. ve Uysal, H. (2022). Türkiye’de imar affı/imar barışı kanunlarının uygulamaları ve karşılaşılan sorunlar: Alanya örneği. Türkiye Arazi Yönetimi Dergisi, 4(1), 1-11.
• Kahriman, A. (2016). Kentsel dönüşüm modern gecekondu ve rant üretmek midir? https://www.ekonomidunya.com/yazarlar/prof-dr-ali-kahriman/kentsel-donusum-modern-gecekondu-ve-rant-uretmek-midir/311/.(15.09.2023)
• Kasparoğlu, M. ve Suri, L. (2019). İmar Barışı. İstanbul Ticaret Üniversitesi Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi, 2(1), 47-60.
• Keleş, R. (2022). Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Köktürk, E. ve Köktürk, E. (2007). Deprem ve kentsel dönüşüm ilişkileri. HKM Jeodezi Jeoinformasyon, Arazi Yönetimi Dergisi, 97, 57-64.
• Melikoğlu, M. Y., Küçük, E., Orkan, S. ve Kara, K. (2023, 17 Nisan). Cumhurbaşkanı Erdoğan: İstanbul'un Avrupa ve Anadolu Yakası'nda 500 bin konutluk uydu kentler planlıyoruz. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/cumhurbaskani-erdogan-istanbulun-avrupa-ve-anadolu-yakasinda-500-bin-konutluk-uydu-kentler-planliyoruz/2874638
• Özcan Buckley, A. ve Güneş, M. (2022). Türkiye’de Dünya Şehircilik Günü etkinlikleri ve kentleşme etkileşimi: 1977-2008 dönemi kolokyum ve kongreler üzerine bir inceleme. İdealkent, 13(37), 1798-1840.
• Peker, E. ve Orhan, E. (2021). Mekânsal planlamada deprem riski ve iklim krizini birlikte ele almak. Planlama, 31(2), 288–301.
• Poyraz, U. (2022). 90’larda Türkiye kentleşmesi: Arada kalmış bir döneme Ruşen Keleş'in “Kentleşme Politikası” üzerinden bakmak. İdealkent, 13(37), 1138-1170.
• Sadioğlu, U. ve Yürük, E. (2022). Eskişehir’de kentsel dönüşüm uygulamaları: Porsuk 1-2 kentsel dönüşüm ve gelişim projeleri örneği. İdealkent, 13(37), 1936-1962.
• Sharifi, A. ve Yoshiki Y. (2014). Resilient urban planning: Major principles and criteria. Energy Procedia, 61, 1491-1495.
• Şenol, C. (2020). Türkiye’de depremlerin yerleşme ve demografik yapı üzerindeki etkileri (1927-2020). USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 2(4), 620-644.
• Tercan, B. (2018). Türkiye’de afet politikaları ve kentsel dönüşüm. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(5), 102-120.
• Tezcan, S. (2020). Göçle Oluşmuş Yaşama Bölgelerine Yönelik Dönüşüm Projelerinde Müzakereler. [Doktora tezi].Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Tezcan, S. ve Zengin Çelik, H. (2017). “İzmir Metropolitan Municipality tarafından uygulanan kentsel dönüşüm projeleri üzerine bir inceleme” Belediyelerin geleceği ve yeni yaklaşımlar. İstanbul: Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları.
• Tezcan, S. ve Zengin Çelik, H. (2020). Türkiye’de göçle oluşmuş yaşama bölgelerine yönelik yasal müdahaleler ve kentsel dönüşüm uygulamaları. Planlama, 30(3), 361–373.
• TMMOB Makina Mühendisleri Odası [MMO] (2012). Türkiye’de Deprem Gerçeği ve TMMOB Makina Mühendisleri Odasının Önerileri. Oda Raporu. MMO/587. Ankara: MMO. https://www.mmo.org.tr/sites/default/files/gonderi_dosya_ekleri/63af2a601624879_ek_0.pdf
• Türksoy, H. C. (1996). İmar affı mı? Planlama, 1(4), 9-14.
• Tınal, M. (2009). 1928 Torbali (İzmir) depremi. Turkish Studies, 4(8), 2229-2243.
• Timmerman, P. (1981). Vulnerability resilience and collapse of society: A Review of Models and Possible Climatic Applications. Institute for Environmental Studies, University of Toronto.
• Ürer, M. (2022, 30 Ekim). İzmir depreminde yıkılan binaların sorumluları cezasız kalmadı. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/izmir-depreminde-yikilan-binalarin-sorumlulari-cezasiz-kalmadi/2724678#
• Yalçınalp, E., Ersöz, M. ve Kaytazoğlu, O. (2020, 17 Kasım). İzmir depreminde yıkılan bir binanın anatomisi. BBC Türkçe. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-54975485
• Yaman, Z. D. ve Tezer, A. (2011). Dayanıklılık kuramının kent planlama ile ilişkilendirilmesi, Dünya Şehircilik Günü 7. Türkiye Şehircilik Kongresi, 14-16.
• Yavuzarslan, T. (2007). Deprem Yönetmeliği’nin 1998 Deprem Yönetmeliği ile Karşılaştırılması ve Sayısal İrdelemesi. [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Zengin Çelik, H. ve Çilingir, T. (2017). Parsel bazındaki dönüşüm uygulamalarının kentsel maliyetleri, Karşıyaka-Bostanlı mahallesi örneği. Planlama, 27(3) 329-346.