The Problem of Identical Names and Shared Pseudonyms in the Geray Dynasty: The Case of Shahin Geray Sultan

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 2, 619 - 635, 25.12.2025

Yavuz Söylemez

Öz

In order to produce a complete and accurate history of the Crimean Khanate, researchers must follow certain methodological steps. The first is to compile biographies of the khanate’s historical and literary figures. The second is to identify the relevant historical and literary sources to be used as references and to critically compare and evaluate the information they contain before incorporating it into historical writing. This study demonstrates that the accounts of historical and literary figures from the Geray dynasty found in various source texts often diverge significantly, which can lead to serious issues in constructing a reliable historical narrative of the Crimean Khanate. Specifically, individuals named Shahin Geray —members of the Geray dynasty— have frequently been conflated with one another, or entirely fictional figures bearing the same name have been mistakenly created. This confusion surrounding the shared name Shahin Geray has led to further complications. Chief among these is the erroneous claim that different individuals bearing this name were poets, and that they wrote poetry under a shared pseudonym. Against this background, the present study focuses on resolving the confusion caused by the common use of the name Shahin Geray and the alleged shared pseudonym found in both primary sources and later studies that relied on them. It also aims to identify the historical figure known as Shahin Geray Sultan and to provide a reliable biographical account of his life.

Anahtar Kelimeler

Crimean Khanate , Geray Dynasty , Shahin Geray Sultan , Nureddin , Poet , Şâhî

Geray Hanedanı'nda Ortak İsim ve Mahlas Sorunu: Şahin Geray Sultan

Öz

Kırım Hanlığı tarihinin eksiksiz ve doğru yazılabilmesi için araştırmacıların uygulaması gereken bazı usuller vardır. Bunlardan birincisi, hanlığın tarihî ve edebî simalarının hâl tercümelerinin yazılmasıdır. İkincisi, bu konuda referans alınacak olan tarihî ve edebî kaynakların neler olduğunun tespit edilmesi ve bu kaynaklarda geçen bilgilerin birlikte değerlendirilip mukayeseli bir tenkite tabi tutulduktan sonra kullanılmasıdır. Geray Hanedanı’na mensup tarihî ve edebî şahsiyetlere ilişkin kullanılan kaynak eserlerde geçen bilgilerin birbirinden ne kadar farklı olduğunu ve Kırım Hanlığı tarihinin doğru bir yazımı için problemlere yol açabileceğini yaptığımız bu çalışma göstermiştir. Hassaten kaynaklarda geçen Geray Hanedanı’na mensup Şahin Geray ismindeki kişilerin birbirine karıştırıldığı veya var olmayan aynı isimde kişilerin türetildiği tespit edilmiştir. Bununla birlikte ortak kullanılan Şahin Geray isminden kaynaklanan sorunlar, beraberinde başka sorunları doğurmuştur. Bunlardan en önemlisi farklı kişilermiş gibi zikredilen Şahin Geray ismindeki kişilerin şair oldukları ve hatta ortak mahlas kullanarak şiirler yazdıkları yönünde hatalı bilgilerin zuhur etmesidir. Hâl böyle iken bu çalışma; kaynak eserlerde ve bunlardan istifade edilerek hazırlanan çalışmalarda, probleme yol açan Şahin Geray isminin ve bunlar tarafından kullanıldığı ifade edilen ortak mahlas probleminin çözüme kavuşturulmasını merkeze alıp Şahin Geray Sultan’ın kim olduğunun tespit edilerek bir tercüme-i hâlinin yazılmasını amaç edinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kırım Hanlığı , Geray Hanedanı , Şahin Geray Sultan , Nureddin , Şair , Şâhî

Kaynakça

• Abdurrahman Efendi. (2022). Hurremî Çelebi Akay Tarihi (Tenkitli metin-değerlendirme) (A. Can, haz.) (Tez No. 744304) [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Arslan, M. U. (2019). Klasik Türk edebiyatı’nda Şahin Giray üslubu. Edebî Eleştiri Dergisi, 3(1), 1-14. Beliğ, İ. (1985). Nuhbetü’l-Âsâr li-zeyli Zübdeti’l-Eş’âr (A. Abdulkadiroğlu, haz.). Gazi Üniversitesi.
• Çavuşoğlu, A. (2010). Kırım Hanı Şahin Giray (ö. 1787) ve "Gazel-i Müdevveri". Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi Dergisi, 2(8), 39-43.
• Emecen, F. (2010). Şâhin Giray. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 38, 275-277.
• Erdoğan, M. (2009). Divan şiirinde ortak mahlas sorunu ve Kabûlî örneği. Erdem, 53, 55-82.
• Halim Giray. (2013). Gülbün-ü Hânân (A. Başer & A. Günaydın, haz.). İstanbul Üniversitesi Avrasya Enstitüsü.
• Hammer, J. von. (2013). Kırım Hanlığı tarihi (S. Say, çev.). İnsan Yayınları.
• İnalcık, H. (2017). Kırım Hanlığı tarihi üzerine araştırmalar (1441-1700) (E. Yalçın, ed.). Türkiye İş Bankası Yayınları.
• İsen, M. (2000). Kırım hanedanının şairliği. Bilig, 15, 81-90.
• Kırımlı, H. (2022). Geraylar ve Osmanlılar: Kırım Hanlık hânedânının Osmanlı Devleti’ndeki hikâyesi. Ötüken.
• Kurnaz, C., & Çeltik, H. (2009). Hanlık dönemi Kırım şairleri hakkında bazı tespit ve değerlendirmeler. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 51, 275-294.
• Mehmed Süreyya. (1996). Sicill-i Osmanî (Cilt 5) (N. Akbayar, haz.). Tarih Vakfı Yayınları.
• Redhouse, J. W. (1861). A Turkish circle ode, by Shahin-Ghiray, Khan of the Crimea. With translation, memoir of the author, and a brief account of the Khanate of the Crimea, its connexion with Turkey, and its annexation by Catherine the Second of Russia. The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, 18, 400-415.
• Safâyî, Mustafa. (1989). Safâyî ve tezkiresi (İnceleme-tenkitli metin-indeks) (N. A. Üzer, haz.) (Tez No. 7221) [Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Sâlim, Mirzazade Mehmed Emin. (1976). Sâlim tezkiresi (İnceleme-transkripsiyonlu metin) (A. İnce, haz.) (Tez No. 367225) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Seyyid Mehmed Rızâ. (2020). Es-Seb’ü’s-seyyâr fî ahbâr-i mülûki’t-Tatar (Y. Söylemez, haz.). Türk Tarih Kurumu.
• Şenödeyici, Ö. (2009). Osmanlının görsel şiirleri III: Trajedinin gölgesinde hüner gösterisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 586-592.
• Şeyhî Mehmed Efendi. (2018). Vekâyi’u’l-fuzalâ: Şeyhî’nin Şakâ’ik zeyli (İnceleme-tenkitli metin-dizin) (Cilt 4) (R. Ekinci & D. Örs, haz.). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.