Village Prose in Soviet-era Tatar Literature

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 2, 473 - 495, 25.12.2025

Gözde Güngör

Öz

This article examines the examples of the village prose genre in Tatar literature, which developed as a reflection of the relatively free atmosphere shaped after Stalin in literature. Originating in the late 1950s from the essayistic style known as the “Ovechkin style,” village prose developed as a literary tendency centered on rural life, space, and the human types shaped by this context. Unlike the kolkhoz literature of the 1930s and 1940s, which was molded by ideological imperatives, village prose disengaged the village from being merely a space of propaganda and transformed it into a narrative sphere where individual experiences, memory, nostalgia, and social issues were represented. In the introduction part, the study addresses the emergence of village prose in its political and social context, with reference to its first examples in Soviet Russian literature. The second section, entitled Village Prose in Tatar Literature, analyzes the thematic and structural features of the genre through M. Mehdiev’s We Are the Children of Forty-One, E. Yeniki’s Native Soil, and R. Töhfetullin’s My Fellow Villager Nebi and My Star. Finally, the genre is comparatively evaluated with the representations of the village in Stalinist literature.

Anahtar Kelimeler

Village prose , Soviet-era Tatar literature , R. Tohfetullin , E. Yeniki , M. Mehdiev

Sovyet Devri Tatar Edebiyatında Köy Nesri

Öz

Bu makale, Stalin sonrasında şekillenen görece özgürlük ortamının edebiyata yansımasıyla gelişen köy nesri türünün Tatar edebiyatındaki örneklerini ele almaktadır. Köy nesri, 1950’li yılların sonlarında, “Oveçkin tarzı” olarak adlandırılan deneme türünden gelişen, kırsal yaşamı, mekânı ve bu bağlamdaki insan tiplerini merkeze alan bir edebî yönelimdir. Bu edebi yönelim 1930-40’ların ideolojik yükümlülüklerle biçimlenen kolhoz edebiyatından ayrılarak köyü bir propaganda mekânı olmaktan çıkarmış ve bireysel deneyimlerin, hafızanın, nostaljinin ve toplumsal sorunların işlendiği bir anlatı alanına dönüştürmüştür. Bu çalışmanın “Giriş” bölümünde, köy nesri türünün ortaya çıkış süreci siyasal ve toplumsal bağlamda ele alınmış; ayrıca türün Sovyet Rus edebiyatında ilk örneklerine değinilmiştir. Ardından “Tatar edebiyatında Köy Nesri” başlığnı taşıyan ikinci bölümde Tatar edebiyatında köy nesri türünün tematik ve yapısal özellikleri Möhemmet Mehdiyĕv’in Biz Kırk Birinci Yılın Çocukları, Emirhan Yĕniki’nin Memleket Toprağı ve Rafael Töhfetullin’in Köylüm Nebi ile Yıldızım eserleri aracılığıyla ele alınmış ve Sonuç bölümünde de bu tür, Stalinist edebiyattaki köy temasıyla mukayeseli olarak yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Köy nesri , Sovyet Devri Tatar Edebiyatı , R. Töhfetullin , E. Yĕniki , M. Mehdiyĕv

Kaynakça

• Adamoviç, A. (1963). Sovyetler Birliğinde milli edebiyatlar. Dergi, (33), 3-21.
• Baikovitch, G. O. F. (1999). Fedor Abramov and the poetics of Russian village prose (Yayımlanmamış doktora tezi). University of Bath.
• Çelik, R. (2017). Köy nesri yazarlarının öykülerinde toplumsal değişim açısından Rus köylüsünün dün-bugün çatışması. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(47), 31-38.
• Çetin, Ç. Z. (2006). Tatar edebiyatının gelişimi. Akademik Bakış, (9), 138-151.
• Dönmez, N. (2017). Nikita Sergeyeviç Kruşçev’in değişim politikaları. A. Kaşoğlu (Ed.), Liderlerin Sovyeti: Devrimden Perestroykaya içinde (s. 180-209). Çeviribilim.
• Ehrenburg, İ. (1966). Buzların çözülüşü (A. Bilgi, Çev.). Sol.
• Gaynullina, G. R. (2012). 1960-1980 yıllar Tatar prozası tarihı (II kisek). Kazan Universitetı.
• Gürsoy, Y. (2018). Sovyet dönemi Rus edebiyatı. İksad.
• Lewin, M. (2005). Sovyet yüzyılı (R. Akman, Çev.). İletişim.
• Mehdiyĕv, M. (2019). Bĕz kırık bĕrĕnçĕ yıl balaları. Eserler. 1. Tom: Povĕst’ Roman içinde (s. 41-179). Tatarstan Kitap.
• Nasibullina, G. R. (2018). XX gasır ahırı - XXI gasır başı Tatar hikayelerĕnde edebî motivlarnıň çağılışı. Fenni Tatarstan, (1), 55-65.
• Öner, M. (2009). Kazan Tatar Türkçesi sözlüğü. TDK.
• Parthé, K. F. (1992). Russian village prose: The radiant past. Princeton University Press.
• Töhfetullin, R. (1957). Avıldaşım Nebi. Sovĕt Edebiyatı, (5), 25-49.
• Töhfetullin, R. (1961). Yoldyzım. Sovĕt Edebiyatı. https://kazanutlary.ru/j-archive/journal-materials/1961-3/yoldyzym-1670233291
• Yĕniki, E. (2014). Tugan tufrak. Eytĕlmegen vasiyet içinde (s. 324-351). Tatarstan Kitap.
• Zahidullina, D. F., & Yosıpova, N. M. (2011). XX gasır Tatar edebiyatı tarihı (II kitap). Kazan Universitetı.
• Zelinski, K. (1978). Sovyet edebiyatı (F. Savaş, Çev.). Konuk Yayınları.