Fransız ve İngiliz Seyyahlara Göre 19. Yüzyılın İlk Çeyreğinde Astrahan Şehri

Yıl 2009, Cilt: 9 Sayı: 2, 119 - 136, 01.10.2009

Hasan Kara Alper Başer

Öz

Astrahan, Ural-Volga bölgesinin en güneyinde, Hazar denizinin kuzey kıyısında yer alan ve önemini günümüze kadar korumuş, stratejik konuma sahip bir şehirdir. Ön Asya, İran ve Hindistan ticaret yolu üzerindedir. Astrahan; Türk, Rus ve Altın Ordu tarihi bakımından oldukça önemlidir. Astrahan şehrinin 19. yüzyılın başlarındaki durumun ve özelliklerini ortaya koyabilmek için, bu şehri ziyaret eden, uzun süre kalan ve eserlerinde şehrin çeşitli yönleri ve coğrafi özelliklerinden bahseden biri Fransız, diğeri İngiliz olmak üzere iki seyyahın eserlerinden yararlanılmış ve şehir onların bakış açısından ele alınmıştır 19. yüzyılın ilk çeyreği için tercih edilen iki seyyah; Fransız Chevalier Gamba ve
Đngiliz Ebenezer Henderson’dur. Gamba’nın eseri “Voyage Dans La Russie Meridional” ve
Henderson’un eseri “Biblical Researches and Travels in Russia, Including a Tour in the
Crimea and the Passage of Caucasus” dur. Gamba’nın seyahati 1820-1824, Henderson’un
seyahati de 1821-1822 yıllarını kapsar. Gamba eserinde Astrahan’a 50 sayfa gibi geniş iki
bölüm ayırırken, Henderson ise eserinde 10 sayfa ayırmıştır. Henderson; okuyucuya bir
misyoner gözüyle seslenir ve Đskoç misyonerlik faaliyetleri hakkında bilgi verir. Gamba ise
Astrahan’a daha geniş bir perspektiften bakmış ve birçok coğrafi konuya değinmiştir. Aynı
dönemle paralel olarak Fransız seyyah Hommaire de Hell ve Đngiliz seyyah Robert Sears’ın
da yazdıkları seyahatnamelerinde de Astrahan’ın sosyo-ekonomik yapısı ile
değerlendirmeleri vardır.
Gamba’nın seyahat notlarında Astrahan’da yaşayan Rus, Tatar, Đranlı ve Hintli
nüfus, Rusya ile Đran arasındaki ticari ilişkiler ve Hazar Denizi’ndeki taşımacılık faaliyetleri
hakkında önemli bilgiler sunulur. Her iki seyahatname, ayrıntılı şekilde incelenerek diğer
seyahatnameler ve devrin coğrafi ve tarihi kaynakları ile karşılaştırılarak şehrin o günkü
özellikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Astrahan, Seyyah, Volga-Ural Bölgesi, Coğrafya, Tarih

Astrakhan From the View of an English and French Traveler in the First Quarter of the 19th Century

Öz

Astrakhan is an important political center located in the northen part of the Caspian Sea. It is in the middle of the trade routes between India, Russia and Iran. Because of its location it has taken attention all of its history. Upon this it is an historical city important both for Turkish and Russian history from the time of Golden Horde. For understanding the history of Astrakhan travel books are especially important with the beginning of 18th century. Because of this Astrakhan is examined from the eyes of an English and French traveller The French writer Gamba and Scottish writer E. Henderson is chosen for the first
quarter of 19th century. Our travellers are belonged to this period. The name of the
Gamba’s book is “Voyage dans La Russıe Mérıdıonal” and E. Henderson’s is “Biblical
Researches and Travels ın Russia, Including a Tour In The Crimea and The Passage Of
Caucasus”. Gamba travelled between the years 1820-1824 and Henderson travelled
between 1821-1822. Gamba is given approximately 50 pages and Henderson is 10 pages to
describing the Astrakhan. In the book of the Henderson the missionary looking and
activities is dominant. Scottish missionary activities in the Astrakhan is given detailed. The
name of the book of Henderson shows this missionary look at the beginning to the reader.
While in the book of Gamba a wider perspective is used for describing Astrakhan.
Hommaire De Hell and Robert Sears parellel to Gamba described the socio-economic
structure of the Astrahan at the same years.
These travel notes gives important data for the population of Astrakhan. Russians,
Tatars, Persians, Indians; transporting activities in the Caspian Sea, trade relations between
Iran and Russia are important subjects of the book of Gamba. Both of the books will be
examined in compartive way and compared with other travel books, geographical sources
belonging to that period.

Anahtar Kelimeler

Astrakhan, Traveler, Volga-Ural Region, Geography, History