Dede Korkut’ta Yer Alan Atasözlerinde Metaforların İşleyişi

Yıl 2015, Cilt: 15 Sayı: 2, 105 - 109, 01.10.2015

Yrd. Doç. Dr. Cüneyt Akın

Öz

Milletlerin hayata ve olaylara bakışlarını ve düşünüş biçimlerini (zihniyet, anlayış,
mantalite) ortaya koyan atasözleri, insanların gündelik yaşamlarında bile
başvurdukları metafor (meta: öte, phrein: taşımak) yapıları ile örülmüştür. Bir edebî
sanat olarak metafor, atasözündeki dili gündelik dilden saptırarak, alıcısında bir
“yadırgatma”, “yabancılaştırma” meydana getirir. Bir şeyi başka bir şeyle düşünme
aracı olarak kullanılan metaforlar, bir kavramı başka bir kavram alanı ya da
düşünce biçimiyle açıklayan veya tespit eden atasözlerinde sıkça karşımıza
çıkmaktadır. Bugüne kadar çeşitli çalışmalarda, Türk dilinin bazı önemli yazılı
eserlerinde geçen atasözleri, metafor kullanımı bakımından ele alınmıştır. Ancak,
Türk dilinin çok sayıda önemli eseri, eğretileme (istiare) ve mecazdan farklı bir
yapı ve kullanım alanı oluşturan metaforlar bakımından incelenmemiştir. Türk dili
ve edebiyatının son derece önemli bir eseri olan Dede Korkut’taki metafor
kullanımı üzerine ise, ne yazık ki bugüne kadar yapılmış herhangi bir çalışmaya
rastlanmamıştır. Bu nedenle çalışmada, Dede Korkut’ta geçen atasözlerinde
kullanılan metaforlar, George Lakoff ve Mark Johnson’ın tasnif ve tanımlamaları
ölçü alınarak yapısal, ontolojik ve yönelim metaforları olmak üzere üç ana başlık
altında ele alınacaktır

Anahtar Kelimeler

Atasözleri, metafor, Dede Korkut, ontolojik, yönelimli

The Function of Methaphors in the Proverbs Stated in Dede Korkut

Öz

Proverbs which reveal nations’ perspectives about life and event sand different
ways of thinking (mentality, consciousness) are knitted by metaphorical (meta:
öte/beyond; phrein: taşımak/tocarry) structures that people refer to even in their
daily lives. A metaphor, as a literary device has an elusive meaning differentiates
the language of a proverb from the language of daily life. Metaphors used as instruments
for linking something with another thing are mostly used in proverbs
which explain or reveal a concept with a different conceptual field or way of
thinking. At present, the proverbs used in some of theim portant written works of
the Turkish language have been analyzed with regards to metaphor use. However,
most of theim portant works of the Turkish language have not been analyzed
with regards to metaphors, which are used at different times than other figures
of speech, specific to the Turkish Language (eğretileme), (istiare), (mecaz). Moreover,
there searcher has not found a study on the use of metaphors in Dede Korkut (Dada Gorgud), which is one of the most important works within the field
of Turkish Language and Literature. For this reason, in this study, the metaphors
used in the proverbs stated in Dede Korkut (Dada Gorgud) are discussed under
three main categories: structural, ontological and orientational. These definitions
and classifications come from the work(s) George Lakoff and Mark Johnson.

Anahtar Kelimeler

Proverbs, metaphor, Dede Korkut, ontologically, orientational