Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Türk Dünyasına İlişkin Bilişsel Yapılarının İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 1, 37 - 86, 30.06.2019

Tuğba Turgut , Selahattin Kaymakcı

Öz

Türkler yüzyıllar boyunca tarih sahnesinde var olan
ve bağımsızlığı ülkü edinmiş bir millettir. Böylece uzun yıllar boyunca farklı
devletler kurarak var olmuşlar ve günümüzde de dünyanın pek çok yerinde çeşitli
devletler halinde varlıklarını sürdürmektedirler. Türk Dünyasını oluşturan
devlet ve toplulukların öğrencilere öğretiminde sosyal bilgiler öğretmenlerine
önemli görevlerin düştüğü aşikârdır. Bu nedenle sosyal bilgiler öğretmen
adayları lisans eğitimleri süresince farklı adlar altında Türk Dünyasını
oluşturan ülke ve topluluklara ilişkin eğitimler almaktadırlar. Bu araştırmanın
amacı, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Kelime İlişkilendirme Testi (KİT)
aracılığıyla Türk Dünyasına ilişkin bilişsel yapılarında meydana gelen değişimi
incelemektir. Araştırmada nicel metodoloji bağlamında tarama yöntemi
kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2018-2019 eğitim-öğretim yılı güz
yarıyılında Kastamonu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilgiler Eğitimi
Anabilim Dalında okuyan öğretmen adayları oluşturmaktadır. Araştırmada veri
toplama aracı olarak Kelime İlişkilendirme Testi (KİT) kullanılmıştır. Elde
edilen veriler kesme noktası tekniği ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda
sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Türk Dünyası ülkeleri hakkında ürettikleri
kelime sayılarında artış olduğu, kurdukları cümlelerin ağırlıklı olarak
yüzeysel bilgi içerdiği ve bu cümlelerin söz konusu ülkelerin manevi açıdan
birlikteliğine vurgu yapan cümleler olduğu tespit edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, Türk Dünyası, Kelime İlişkilendirme Testi, Öğretmen Adayı, Bilişsel Yapı

Kaynakça

• Alım, Mete. “Coğrafya Eğitimi Öğrencilerinin Türk Dünyası Algıları (Atatürk Üniversitesi Örneği).” Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6. 2 (2009): 575-586.
• Arslan, Sıddık. “Türk Dünyasının Birlikteliğinde Kültürün Rolü.” Turkish Studies, 11, 2 (2016): 149-216.
• Ateş, Sinan, Ayhan İncirci, Oğuzhan Karadeniz ve Mustafa Kapucubaş. “Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Eski Türkler: Türkiye ve Türkmenistan.” Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi (IJONASS), 2, 1 (2018): 70-85.
• Bahar, Mehmet ve Sibel Özatlı. “Kelime İletişim Testi Yöntemi ile Lise Birinci Sınıf Öğrencilerinin Canlıların Temel Bileşenleri Konusundaki Bilişsel Yapılarının Araştırılması.” Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5 (2003): 75-85.
• Bayram, Hasan. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Türk Dünyası, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde, 2011.
• Çoban, Asım ve Mehmet Temir. “Sosyal Bilgiler Müfredatında Türk Dünyası Konusu ve Dış Politikamıza Etkilerine İlişkin Akademisyen Görüşleri.” Sosyal Bilimler Dergisi/The Journal of Social Science, 4, 18 (2017): 105-115.
• Fidan, Serdal. Türk Dünyası’nda Sosyo-Kültürel Bütünleşme. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale, 2004.
• Gülüm, Kamile ve Umut Demirok. “Sosyal Bilgiler Müfredat Programlarında Türk Dünyası İle İlgili Konuların Analizi.” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Afro-Avrasya Özel Sayısı 2016: 318-329.
• Johnson, Lars. “Türk Dünyası’nın Sınırları: Türk Topluluklarının Gelişmesinde Bağlayıcı ve Ayırıcı Unsurlar.” (Çeviri: Demir, N.) Türkbilig/Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2,2 (2001): 168-177.
• Karaçalı, Hülya. 7. Sınıf Öğrencilerinin Zihin Haritasında Türk Dünyası Algısı, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2012.
• Kaya, Beytullah ve Ersin Topçu. “Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Öğrencilerinin Dost ve Düşman Ülke Algıları.” Journal of Education and Practice, 8, 3 (2017): 48-56.
• Kaymakcı, Selahattin. “Sosyal Bilgiler Dersinde Türk Dünyası Konularının Öğretiminde Çözümlemeli Öykünün Kullanımı Üzerine Bir Araştırma”, Türk Dünyası’nda İlmî Araştırmalar Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, Celalabat, Kırgızistan, 2016 Mayıs.
• Kaymakcı, Selahattin ve Ramazan Alabaş. “Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Lisans Programında Türk Dünyasının Yeri.” Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim Bilimleri Araştırmaları Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, Sinop, Türkiye, 2012 Ekim.
• MEB. (2005). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı. Ankara: MEB.
• MEB. (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). Ankara: MEB.
• Saray, Mehmet. Atatürk ve Türk Dünyası. Türk Tarih Kurumu. Ankara: Türkiye, 1995.
• Sezer, Adem. “Cumhuriyet Döneminde Ortaöğretim Coğrafya Derslerinde Türk Dünyası Coğrafyasının Öğretimi.” Türklük Bilimi Araştırmaları. 29, 29 (2011): 341-373.
• Şahin, Esengül ve Asım Çoban. “Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Ortadoğu Coğrafyası Hakkındaki Farkındalıkları.” Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 3 (2018): 137-151.
• Şimşek, Nihat. “Sosyal Bilgilerde Ölçme ve Değerlendirme.” M. Safran içinde, Sosyal Bilgiler Öğretimi. Ankara: Pegem A, 2015. 615-664.
• Taldybayeva, Dinara. Türk Dünyasında Entegrasyon Süreci: Türkiye- Kazakistan İkili İşbirliğinin Sürece Etkileri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2012.
• Topal, Erhan. Üniversite Öğrencilerinin Türk Dünyası Coğrafyasına İlişkin Farkındalık Düzeylerinin Belirlenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak, 2014.
• Topal, Kadriye. 19. Yüzyılda İngiltere’nin Türkistan Siyaseti, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2014.
• Tunçel, Harun. “Türk Öğrencilerin Zihin Haritalarında İslam Ülkeleri.” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 12, 2(2002): 83-103.
• Turan, Refik. Azerbaycan’da ilk ve ortaöğretimde tarih öğretimi ve ders kitapları (Sovyet Döneminde Cumhuriyet Dönemine). (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2009.
• Ulusoy, Kadir. “İlköğretim 7. Sınıf Öğrencilerinin Türk Dünyası ve Türk Cumhuriyetlerine Yönelik Tutum ve Düşünceleri.” Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 1,26 (2009): 357- 377.
• Ünal, Fatma. İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Yurdumuzun Komşuları ve Türk Dünyası Ünitesinde Geçen Haritaların Kullanılabilirlik Düzeyi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2008.
• Ünal, Fatma. “Türkiye’nin Türk Cumhuriyetleriyle Sosyal, Kültürel ve Ekonomik İlişkilerini Gösteren Haritaların Kullanılabilirlik Düzeyi Konusunda Bir Araştırma.” Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 3, 5(2012): 61-91.
• Ünal, Fatma ve Cengiz Özmen. “1998 ile 2005 4-7. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programları ve Ders Kitaplarında Yer Alan Türk Dünyası Konularının Karşılaştırılması.” Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 20 (2012): 445-459.
• Yıldırım, Tahsin. Türkiye’de İlköğretim 6. ve 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi ile Azerbaycan’da 6. ve 7. Sınıf Tarih Derslerinin Muhteva Yönünden Karşılaştırılması, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2006.
• Yıldırım, İlteriş. Türkiye’nin Türk Dünyası Politikaları: Bağımsız Türk Cumhuriyetleri ile İlişkiler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2015.
• Yıldırım, Ali ve Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin, 2016.
• YÖK. (2006). Yükseköğretim Kurulu Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Lisans Programı: Ankara. (Erişim Tarihi: 30.03.2019).
• YÖK. (2018). Yükseköğretim Kurulu Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Lisans Programı: Ankara. https://www.yok.gov.tr (Erişim tarihi: 05.03.2019).