An Ontolagical Approch in the Use of Apple as a Mean of Narration in Türkish Folk Literature

Yıl 2007, Cilt: 7 Sayı: 2, 41 - 56, 01.06.2007

Mustafa Aksoy

Öz

On of the important component in the expression in the Turkish Folk Literature is the apple. The Apple used in narration is a long known and cultivated fruit in the Turkish community. Therefore, apple has been used as a multi layer expression tool in the Turkish Folk Literature. It has been used as an expression tool of fecundity, power, and spiritual support in tales, folk stories, and epics. It has been used in Turkish Folk Poem as marriage proposals, descriptions of the beloved, and expressions of sexual objects and sexual desires. In the Alevî – Bektaşî poem tradition, apple has been used in poets with faith based merits to reflect the component of belief. All of these usage styles have been evaluated with art ontology approach. The usage of how mastery and appropriate to literature language with multi layer meaning world of Apple has been shown in the Turkish Folk Literature

Anahtar Kelimeler

Apple, Ontology, Multi meaning, Turkish Folk Literature, Turkish Folk Poem

TÜRK HALK EDEBİYATINDA ANLATIM ARACI OLARAK ELMANIN KULLANIMINA ONTOLOJİK BİR YAKLAŞIM

Öz

Türk Halk Edebiyatı’nda anlatımda kullanılan önemli unsurlardan biri de elmadır. Anlatımda kullanılan elma Türk toplumu tarafından eskiden beri çok yaygın olarak tanınan ve yetiştirilen bir meyvedir. Bu nedenle elma Türk Halk Edebiyatı’nda çok katmalı bir anlatım aracı olarak kullanılmıştır. Masal, halk hikayesi ve destanlarda doğurganlık, güç ve manevî desteği anlatmanın aracı olarak kullanılmıştır. Manilerde ve saz şiirinde evlenme isteği, sevgilinin güzelliğini anlatma, cinsel objelerin ve cinsel arzuların dile getirilmesi amacıyla kullanılmıştır. Alevî – Bektaşî şiir geleneğinde inanca dayalı değerlerin dile getirildiği şiirlerde inanç unsurlarının yansıtılmasında kullanılır. Bütün bu kullanım tarzları sanat ontolojisi yaklaşımıyla değerlendirmeye alınmış ve elmanın Türk Halk Edebiyatı içinde nasıl ustalıklı ve edebiyat diline uygun çok katmanlı bir anlam dünyası içinde kullanıldığı gösterilmiştir

Anahtar Kelimeler

Elma, Ontoloji, Çok anlamlılık, Türk Halk Edebiyatı, Türk Halk Şiiri

Kaynakça

• ALPTEKİN, Ali Berat, Halk Hikayelerinin Motif Yapısı, Akçağ Yayınevi, Ankara (1997).
• ALPTEKİN, Ali Berat, Taşeli Masalları, Akçağ Yayınevi, Ankara (2002).
• ANDREWS, Walter G., Şiirin Sesi, Toplumun Şarkısı, (Çev. Tansel Güney), I. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul (2000).
• DAĞLI, Yücel, “Evliya Çelebi Seyehatnâmesi’nde Meyve”, Meyve Kitabı, (Editörler: Emine Gürsoy Naskalı, Dilek Herkman), Kitabevi, İstanbul (2006), s. 225 - 289.
• DEMİRTAŞ, Ahmet, “Meyveli Atasözleri”, Meyve Kitabı, (Editörler: Emine Gürsoy Naskalı, Dilek Herkman), Kitabevi, İstanbul (2006), s. 169 - 174.
• GÖZÜKIZIL, Ömer, Çanakkale Halk Kültürü (I) Halk Anlatıları, Heyemola Yayınları, İstanbul (2006).
• İMRE, Adorjan, “Türk Halk Şiirinde Erotik Motifler”, Folklor / Edebiyat, 2003/2, S. 34, Ankara (2003), s. 123
• KANDEMİR, M. Yaşar, “Ali, İlmî Şahsiyeti”, TDV İslam Ansiklopedisi, 2. Cilt, İstanbul (1989), s. 375 -378.
• KARACAOĞLAN, Bütün Şiirleri, Dergah Yayınları, İstanbul (1982).
• KORTANTAMER, T., “Türk Şiirinde Ses Konusunda ve Ses Gelişiminin Devamlılığı Üzerine Bazı Düşünceler”, Eski Türk Edebiyatı Makaleler I, Akçağ Yayınevi, Ankara (1993), s. 273 – 336.
• ____________, “Gül Kasidesi”, Eski Türk Edebiyatı Makaleler I, Akçağ Yayınevi, Ankara (1993), s. 413 –
• KÖKSAL, Hasan, Battal Gazi Destanı, Akçağ Yayınevi, Ankara (2003).
• OCAK, Ahmet Yaşar, “Bektaşîlik”, TDV İslam Ansiklopedisi, 5. Cilt, İstanbul (1992), s. 373 -379.
• ÖZTELLİ, Cahit, Evlerinin Önü (Bütün Halk Türküleri), Hürriyet Yayınları, İstanbul (1972).
• PİR SULTAN ABDAL, Bütün Şiirleri, (Hazırlayan: Cahit Öztelli), 2. Baskı, Milliyet Yayınları, İstanbul (1971).
• RADLOF, Wilhelm, Manas Destanı, (Yayına Hazılayan: Emine Gürsoy–Naskali), Türksoy Yayınları, Ankara (1995).
• SAKAOĞLU, Saim, Gümüşhane ve Bayburt Masalları, Akçağ Yayınevi, Ankara (2002).
• SALMAN, Hüseyin, “XIII-XV. Asırlar Arasında Orta Asya’da Yetişen Meyveler ve Ekonomik Değeri” Meyve Kitabı, (Editörler: Emine Gürsoy Naskalı, Dilek Herkman), Kitabevi , İstanbul (2006), s. 505- 516.
• SEYİDOĞLU, Bilge, Erzurum Halk Masalları Üzerine Araştırmalar, Baylan Matbaası, Ankara (1975).
• ŞEN, Mesut, “Bâbürnâme’de Meyveler”, Meyve Kitabı, (Editörler: Emine Gürsoy Naskalı, Dilek Herkman), Kitabevi, İstanbul (2006), s. 291- 331.
• TUNALI, İsmail, Sanat Ontolojisi, İ. Ü. Edebiyat Fak. Basımevi, İstanbul (1984).
• TÜRKMEN, Fikret, Tahir ile Zühre, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara (1983).
• UYMAZ, Emine, “XI- XIV Yüzyıllarda Anadolu’da Yetişen Meyveler”, Meyve Kitabı, (Editörler: Emine Gürsoy Naskalı, Dilek Herkman), Kitabevi, İstanbul (2006), s. 491- 504.
• YORULMAZ, Bülent, “Kıbrıs Türk Mânilerinde Meyve Duygusallığı”, Meyve Kitabı, (Editörler: Emine Gürsoy Naskalı, Dilek Herkman), Kitabevi, İstanbul (2006), s. 155 - 167.