I. Ferdinando’nun Doğu Akdeniz Politikası ve Toskana Donanması’nın 1607 Magosa Saldırısı

Yıl 2015, Cilt: 30 Sayı: 2, 357 - 384, 23.01.2016

Mikail Acıpınar

Öz

1571 yılında fethi tamamlanan Kıbrıs’ta teslim alınan en son şehir olan Magosa, bu tarihten sonra Osmanlı Devleti’ne askerî amaçlı bir müstahkem ve donanma üssü olarak hizmet etti. Fethinden sonra onarılan kaleye azeb, topçu ve cebecilerden oluşan çok sayıda muhafız yerleştirildi. Kıbrıs’ın savunulmasında stratejik bir öneme sahip olan Magosa’nın uğradığı ilk önemli saldırı 1607 yılında Toskana Grandukalığının önderliğinde bir araya gelen müttefik Hıristiyan donanması tarafından düzenlenmiştir. Bu makalede, I. Ferdinando’nun Doğu Akdeniz politikasının bir uzantısı olarak Magosa saldırısının genel bir değerlendirmesi yapıldıktan sonra, süreç sırasında adanın askerî, idari ve sosyo-ekonomik durumu ortaya konmaya çalışılacaktır. Özellikle Osmanlı arşiv belgelerinin konuya ilişkin verdiği bilgilerden hareketle olayın Avrupa kaynaklarıyla mukayeseli bir tetkiki yapılarak, bu başarısız saldırının sonuçları ve muhtemel bir saldırıya karşı Osmanlı yöneticilerinin Magosa’da aldıkları tedbirlere değinilecektir.

 

Anahtar Kelimeler

Magosa, Toskana, I. Ferdinando de’ Medici, Kıbrıs, Osmanlı Devleti

Kaynakça

• a. Arşiv Belgeleri
• ASF (Archivio di Stato di Firenze)
• Mediceo del Principato: filza 4275
• BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi)
• A.DVN.MHM (Bâb-ı Âsafî Mühimme Defterleri): 937; KK (Kamil Kepeci): 70; MD (Mühimme Defteri): 75, 76, 78; MDZ (Mühimme Zeyli): 8
• b. Kaynak Eserler
• Selânikî Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî (1003-1008/1595-1600), C. I, Haz. Mehmet İpşirli, İstanbul 1999.
• Mariti 1769 Giovanni Mariti, Viaggi per l’isola di Cipro e per la Sorìa e Palestina fatti da Giovanni Mariti dall’anno 1760 al 1768, Tomo I, Firenze.
• Mariti 1787 Giovanni Mariti, Istoria di Faccardino Grand-Emir dei Drusi, Livorno.
• Nâimâ Nâimâ Mustafa Efendi, Târih-i Na‘îmâ (Ravzatü’l-Hüseyn fî Hulasâti Ahbâri’l-Hâfikayn), Haz. Mehmet İpşirli, C. I, Ankara 2007.
• c. Araştırma ve İncelemeler
• Acıpınar 2013 Mikail Acıpınar, “Osmanlı Kronikleri Işığında Kaptan-ı Derya Halil Paşa’nın Akdeniz Seferleri (1609-1623)”, TİD, XXVIII/1, 5-35.
• Acıpınar 2014 Mikail Acıpınar, “Anti-ottoman activities of the Order of the Knights of St. Stephen during the second half of the 16th century”, Seapower, Technology and Trade: Studies in Turkish Maritime History, (eds.) D. Couto-F. Gunergun-M.P. Pedani, Istanbul, 165-172.
• Bostan 2009 İdris Bostan, Adriaytik’te Korsanlık Osmanlılar, Uskoklar, Venedikliler 1575-1620, İstanbul.
• Bracewell 2009 Catherine Wendy Bracewell, 16. Yüzyılda Adriyatik’te Korsanlık ve Eşkıyalık: Senjli Uskoklar, Çev. Mehmet Moralı, İstanbul.
• Carali 1938 P. Paolo Carali, Fakhr ad-Dîn II: Principe del Libano e la corte di Toscana 1605-1635, Vol. II, Roma.
• Çiçek 2002 Kemal Çiçek, “Kıbrıs”, DİA, C. 25, İstanbul, 374-380.
• Çiçek 2003 Kemal Çiçek, “Magosa”, DİA, C. 27, İstanbul, 311-313.
• Dündar 2010 Recep Dündar, “18 Mart-14 Haziran 1608 Yılı Kıbrıs Eyaleti Bütçesi”, Turkish Studies, Vol. 5/4 (Fall 2010), 1032-1048.
• Erdoğru 1998 M. Akif Erdoğru, “Osmanlı Döneminde Kıbrıs Şekerhaneleri (1571-1607)”, Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi Prof. Dr. Cengiz Orhonlu Hatıra Sayısı, Sayı 12, 71-82.
• Erdoğru 1999 M. Akif Erdoğru, “Unpublished Ottoman documents on the history of Cyprus from the Evkaf Archives in Nicosia City (February 1606-March 1609)”, Επετηρίδα του Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών, XXV, Lefkoşa, 131-165.
• Erdoğru 2002 M. Akif Erdoğru, “Osmanlı Kıbrısı’nda Pamuk Tarımı (1572-1640)”, Yeni Türkiye, 8/45, 632-642.
• Erdoğru 2005 M. Akif Erdoğru, “Notes on the Orthodox Community (Rum) in Ottoman Cyprus (1580-1640)”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XX/1, 61-69.
• Erdoğru 2010 M. Akif Erdoğru, “Kıbrıs’ın Fethi Öncesinde ve Sonrasında Ada Etrafındaki Korsanlık Faaliyetleri”, Kubrus: Doğu Akdeniz’de Bir Osmanlı Adası, Der. ve Çev. M. Akif Erdoğru, Lefkoşa, 121-131.
• Federici 2014 Federico M. Federici, “A Servant of two masters: the translator Michel Angelo Corai as a Tuscan Diplomat (1599-1609)”, Translators, Interpreters and Cultural Negotiators: Mediating and Communicating Power from the Middle Ages to the Modern Era, Ed. Federico M. Federici-Dario Tessicini, London, 81-104.
• Gemignani 1994 Marco Gemignani, “La conquista di Bona”, Società di Storia Militare, Quaderno, 7-36.
• Gemignani 1996 Marco Gemignani, Il cavaliere Iacopo Inghirami al servizio dei Granduchi di Toscana, Pisa.
• Giuseppi 1965 Calendar of the Manuscripts of the most Honourable the Marquess of Salisbury, Part XIX (1607), Ed. M.S. Giuseppi, London.
• Gökçe 1998 Turan Gökçe, “1572 Yılında İç-İl Sancağından Sürülüp Kıbrıs’ta İskân Edilen Aileler”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C. II, 1-78.
• Griswold 2000 William J. Griswold, Anadolu’da Büyük İsyan 1591-1611, Çev. Ülkün Tansel, İstanbul.
• Guarnieri 1960 Gino Guarnieri, I Cavalieri di Santo Stefano nella storia della marina Italiana (1562-1859), Pisa.
• Hadjianastasis 2015a Marios Hadjianastasis, “Between the Porte and the Lion: Identity, Politics and Opportunism in Seventeenth century Cyprus”, in Frontiers of the Ottoman Imagination: Studies in Honour of Rhoads Murphey, Ed. M. Hadjianastasis, Brill-Leiden, 139-167.
• Hadjianastasis 2015b Marios Hadjianastasis, “Corsair tactics and lofty ideals: the 1607 Tuscan raid on Cyprus”, in Famagusta: City of Empires 1571-1960, Ed. M. Walsh, Cambridge.
• Hill 2010 George F. Hill, A History of Cyprus, C. IV, New York.
• Jennings 1993 Ronald C. Jennings, “Village Agriculture in Cyprus”, V. Milletlerarası Türkiye Sosyal ve İktisat Tarihi Kongresi-Tebliğler, Ankara, 469-476.
• Jennings 1993 Ronald C. Jennings, Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World: 1571-1640, New York.
• Jennings 2006 Ronald C. Jennings, “Mağosa”, Çev. Akif Erdoğru, Prof. Dr. Tuncer Baykara’ya Armağan: Tarih Yazıları, İstanbul, 293-303.
• Marri 1941 G. Marri, “La partecipazione di don Giovanni de’ Medici alla guerra d’Ungheria (1594-95 e 1601)”, Archivio Storico Italiano, XCIX, 50-59.
• Mexis 2006 Dimos N. Mexis, Mani and the Maniates, Çev. John Antonakos, Bloomington.
• Pernice 1925 Angelo Pernice, “Un episodio del valore toscano nelle guerre di Valacchia alla fine del secolo XVI”, Archivio Storico Italiano, LXXXIII, 254-275.
• Spini 1983 “Il Principato dei Medici e il sistema degli stati Europei del Cinquecento”, Firenze e la Toscana dei Medici nell’Europa del ‘500, Vol. I, Firenze, 177-216.
• Uzunçarşılı 1977 İ. Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi: XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna Kadar, Ankara.