Saccharin as Substitute Goods in Ottoman State

Yıl 2016, Cilt: 31 Sayı: 2, 383 - 404, 21.12.2016

Fatih Damlıbağ

Öz

Constantin Fahlberg invented saccharin during the end of 1870’s. Saccharin was a product that it has strong sweetening power. Potential to sugar substitute and support of German government were provided to enlarge its market rapidly. But due to its chemical origin, some medical concerns were shown towards this product. Some doctors thought that usage of saccharin caused health problems. Due to these medical concerns, many European governments banned or restricted the entrance of this product to their countries. Fahlberg thought that his product did not deserve these critiques. According to him, critiques were originated from shaken interests of sugar industry. Near to 1900’s, saccharin also entered Ottoman market. Similarly, it was also criticized by Ottoman doctors. In front of this situation, approach of Ottoman State towards saccharin happened within three stages. In the first stage, Ottoman officials did not foresee a risky situation for the usage of saccharin as a substitute for sugar. Because saccharin is a chemical drug for diabetes disease and sugar prices were very convenient. As to second stage, critiques to saccharin were taken into account. High sugar prices of this period were caused some probable risks of food fraud according to officials. Additionally, medical studies of the period provided more information about probable risks of saccharin. As a result of this situation, Ottoman State applied quantitative restrictions in saccharin import. In addition, the product could be only brought by pharmacists. Third period of saccharin in Ottoman State happened within compelling conditions of World War I. After extreme increases in sugar prices; there was an excessive demand for illegal usage of saccharin, because sugar almost disappeared from market. In front of this situation, official permission was given to saccharin usage with some restrictions.

Anahtar Kelimeler

Saccharin, Sugar Substitute, Constantin Fahlberg, Food Fraud, Health Problems

İkâme Bir Ürün Olarak Osmanlı Devleti'nde Sakarin

Öz

Constantin Fahlberg invented saccharin during the end of 1870’s. Saccharin was a product that it has strong sweetening power. 1870’lerin sonunda Constantin Fahlberg yüksek tatlandırıcı
güce sahip olan sakarini icat etmiştir. Onun şekeri ikame potansiyeli ve Alman
hükümetinin desteği, hızlıca piyasasını genişletmesini sağlamıştır. Fakat
kimyasal kaynaklı olması, sağlık endişelerini bu ürüne yöneltmiştir. Bazı
doktorlar sakarin kullanımının, sağlık sorunlarına sebep olacağını
düşünmüşlerdir. Bu tıbbi endişeler dolayısıyla, pek çok Avrupa hükümeti bu
ürünün ülkelerine girişini ya yasaklamış ya da kısıtlamıştır. Fahlberg ise
ürününün bu eleştirileri hak etmediğini, bu eleştirilerin şeker sanayisinin
sarsılan çıkarlarından kaynaklandığını düşünmektedir. 1900’lere doğru sakarin
Osmanlı piyasasına da girmiştir. Benzer şekilde Osmanlı doktorları tarafından
da eleştiriye tabi tutulmuştur. Bu durum karşısında Osmanlı Devleti’nin
sakarine karşı tavrı üç aşamalı gerçekleşmiştir. İlk aşamada Osmanlı
yetkilileri, sakarinin şeker yerine kullanımı için riskli bir durum
öngörmemişlerdir. Çünkü sakarin diyabet için kimyasal bir ilaç olup, piyasadaki
şeker fiyatları çok uygundur. İkinci aşamaya gelince, sakarine yöneltilen
eleştiriler dikkate alınmıştır. Bu dönemde yüksek seyreden şeker fiyatları,
yöneticilere göre bazı muhtemel gıda sahtekârlığı riskleri doğurmuştur. Ayrıca
dönemin tıp çalışmaları, sakarinin olası riskleri açısından daha fazla bilgi
sağlaması sonucunda, Osmanlı Devleti sakarin ithalatında miktar kısıtlamasına
gitmiştir. İlave olarak ürün sadece eczacılar aracılığıyla getirtilebilecektir.
Sakarinin Osmanlı Devleti’ndeki üçüncü dönemi ise, Birinci Dünya Savaşının
zorlayıcı şartlarında gerçekleşmiştir. Şeker fiyatının çok fazla artması,
sakarinin kanunsuz kullanımına aşırı bir talep oluşmuştur. Çünkü şeker
neredeyse piyasadan silinmiştir. Bu durum karşısında, bazı kısıtlamalarla
birlikte sakarin kullanımına resmi olarak izin verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sakarin, Şeker İkamesi, Constantin Fahlberg, Gıda Sahtekârlığı, Sağlık Sorunları

Kaynakça

• Babıali Evrak Odası (BEO) 2146/160902, 3879/ 290865, 4419/331394, 4522/339131.
• Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye (DH.İ.UM) 77-2/130.
• Dahiliye Nezareti Mektubî Kalemi (DH.MKT) 764/31, 2367/92, 2790/39.
• Hariciye Nezareti İdarî Kısım (HR.İD) 1274/57, 1274/59, 1274/60, 1274/61.
• Dosya Usulü İradeler (İ.DUİT) 78/7.
• Meclis-i Vükela (MV) 202/64, 204/35.
• Şura-yı Devlet (ŞD) 445/6, 2722/2