Milli Mücadele Dönemi Türk Mizahında Muhalif Bir Kimlik: Ali Kemal

Yıl 2019, Cilt: 34 Sayı: 2, 413 - 441, 30.12.2019

Fevzi Çakmak

https://doi.org/10.18513/egetid.661569

Cited By: 1

Öz

Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından sonra ülkenin girdiği sıkıntılı süreçte Ali Kemal, çıkardığı gazetelerinde, hemen hemen her gün kaleme aldığı yazılarıyla, Milli Mücadele’ye ve bu mücadelenin lideri olan Mustafa Kemal Paşa’ya yönelik muhalif tavrını sert bir şekilde devam ettirmişti. Milli Mücadele ve bu hareketin liderine yönelik muhalif bir söylem geliştiren Ali Kemal; öte yandan İtilaf devletlerini, özellikle İngiltere ve Fransa’yı öven yazılar kaleme almıştı. Milli Mücadele’ye yönelik sergilediği bu olumsuz duruş nedeniyle Ali Kemal’e, o dönem yayınlanan mizah dergilerinin sütunlarında çok sık yer veriliyordu. Tarih araştırmalarında, konuyu değişik yönleriyle incelemek ve en azından o dönemde, kamuoyunun konulara bakış biçimini irdeleyebilmek açısından mizah dergilerinin önemli bir yeri vardır. Bir konu ya da kişinin sunumunda karikatürlerin anlatım gücünü belirtmeye bile gerek yoktur. Düşündürücü ve eğlendirici bir yanı olduğu kadar dönemlerinin entelektüel birikimini de ortaya koyan karikatürler, olayların yaşandığı dönemin birey ve toplum ölçekli genel havasını vermek açısından da son derece önemli tarih araştırma materyalleri olarak nitelendirilebilir. Bu çalışmada Milli Mücadele günlerinde İstanbul’da yayın yapan mizah dergilerinin Ali Kemal’e yönelik olumlu ya da olumsuz algısının izi sürülmüş; dergilerin Ali Kemal’i topluma nasıl sundukları, O’nun görüş ve davranışları hakkında neler düşündükleri, görsel malzeme üzerinden ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmamızda Milli Mücadele yıllarında çeşitli dönemler içinde yayın yapan mizah dergileri Karagöz, Ayine, Diken, Güleryüz ve Aydede’nin nüshalarından yararlanılmıştır.

, , , ,

Anahtar Kelimeler

Mizah, Ali Kemal, Milli Mücadele, Karagöz, Aydede

An Opposing Figure of the Turkish Humor during the War of Independence: Ali Kemal

Öz

Within the course of the distressful period of time after the Armistice of Mudros was signed, Ali Kemal wrote articles practically every day on the papers he published, through which he resumed adopting his violent opposition against the War of Independence and Mustafa Kemal Pasha, the leader of the national struggle. Whereas adopting an adversary discourse towards the War of Independence and the leader of this movement; Ali Kemal drew up various articles praising the Allies, most particularly England and France. Due to the negative stance he exhibited against the War of Independence, more often than not, Ali Kemal was featured in the columns of the humor magazines issued during that period of time.Humor magazines have a significant role in the historical studies with regards to analyzing a specific subject in different aspects and explicating the perspective of the public opinion towards various subjects for that era at least. It is needless to underline the high verbal impact of comics in presenting a particular subject or person. Besides having thought-provoking and entertaining aspect roles, comics also manifest the sum of intellectual reserves of the related era, which could be defined as critical materials for historical research in terms of exposing the general atmosphere within the scope of individuals and society on the period of time when the analyzed events took place. This study focuses on the positive or negative perception on Ali Kemal, assumed by the humor magazines being published in İstanbul throughout the War of Independence; and by means of visual materials, it seeks to reveal how they present Ali Kemal to the society as well as their views on his set of opinions and behavior. In our study, we utilized editions of a variety of humor magazines being published during several periods at the years of the War of Independence such as Karagöz, Ayine, Diken, Güleryüz, and Aydede.

Anahtar Kelimeler

Humor, Ali Kemal, The War of Independence, Karagöz, Aydede

Kaynakça

• I- Süreli Yayınlar A- Gazeteler Peyam Peyam-ı Sabah Sabah Tevhid-i Efkar Vakit B- Dergiler Aydede Ayine Diken Güleryüz Karagöz
• II- Araştırma ve İnceleme Çalışmaları Akşin 1976 Sina Akşin, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, Cem Yayınevi, İstanbul. Apak 1988, Rahmi Apak, Yetmişlik Bir Subayın Hatıraları, TTK, Ankara. Atatürk 2000 Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara. Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 2006 Atay 1984 Falih Rıfkı Atay, Çankaya, Kıral Matbaası, İstanbul. Çeviker 1991 Turgut Çeviker, Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü-III Kurtuluş Savaşı Dönemi (1918-1923), Adam Yayınevi, İstanbul. Çakmak 2010 Fevzi Çakmak, “Kuva-yı Milliye Hareketine Karşı Farklı Bir Bakış: Ali Kemal”, Kuva-yı Milliye’nin 90. Yılında İzmir ve Batı Anadolu Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, C 2, Yay. Haz. Oktay Gökdemir, İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayını, İzmir, s. 324-338. Gezgin 2010 Faruk Gezgin, Bir Muhalifin Hikâyesi: Ali Kemal, İsis Yayınevi, İstanbul. Gürkan 1971 Kazım İsmail Gürkan, Darülfünun Grevi, Harman Yayınları. Kahraman 2007 Alim Kahraman, “Peyam”, TDV İslam Ansiklopedisi, C 34, İstanbul, s. 256-257. Karaveli 2009 Orhan Karaveli, Ali Kemal, Belki de Bir Günah Keçisi, Doğan Kitap, İstanbul. Karay 1964 Refik Halit Karay, Minelbab İlelmihrab, İnkılâp ve Aka Yayınevi, İstanbul. Özkaya 2007 Yücel Özkaya, Milli Mücadele’de Atatürk ve Basın (1919-1921), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara. Öztoprak 1989 İzzet Öztoprak, Türk ve Batı Kamuoyunda Milli Mücadele, Türk Tarih Kurumu, Ankara. Sarıhan 1993 Zeki Sarıhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, I, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara. Simavi 1993 Sedat Simavi, Paramparça, Yeni Zenginler, Harp Fakirleri, Yay. Haz: Turgut Çeviker, Adam Yayıncılık. Tunç 1999 Salih Tunç, “İşgal Döneminde İstanbul Basını 1918-1922”, İstanbul Üni. Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul