VII. Haçlı Seferi ve Memlûk Devleti’nin Kuruluşu

Yıl 2020, Cilt: 35 Sayı: 2, 727 - 751, 30.12.2020

Kazım Uzun

https://doi.org/10.18513/egetid.849779

Öz

Memlûk Devleti’nin kuruluşu, daha önce oluşmaya başlayan bazı şartların neticesinde mümkün olmuştur. Eyyûbîlerin hâkimiyet sürecinde gelişen bu şartlar bir grup olarak memlûklerin tedrîci bir şekilde gücü ele almaları ve daha sonraki gelişmeler sayesinde Eyyûbî Devleti’ni nihayete erdirerek Memlûk Devleti’ni kurmalarına zemin hazırlamıştır. VII. Haçlı Seferi kapsamında yaşanan bazı gelişmeler bu kuruluş sürecinde nihai adımlardan birini veya kırılma noktasını teşkil etmiştir. Bu çalışmada, Memlûk Devleti’nin kuruluş sürecine odaklanılmış olup VII. Haçlı Seferinin ilgili süreçteki etkinliği incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eyyûbîler, VII. Haçlı Seferi, Memlûkler, Mansûra Savaşı, Memlûk Devleti

The Seventh Crusade and the Establishment of the Mamluk State

Öz

The establishment of the Mamluk State is realized as a result of some conditions that had started to occur before. These conditions, developed during the Ayyubid domination process, paved the way for the Mamluks as a group to gradually take power and to establish the Mamluk State by putting an end to the Ayyubid State thanks to the subsequent developments. Some developments within the scope of the Seventh Crusade constituted one of the final steps or breaking point in the establishment process. In this study, the establishment process of the Mamluk State is focused on and the effectiveness of the Seventh Crusade in the relevant process is tried to be examined.

Anahtar Kelimeler

Ayyubids, Seventh Crusade, Mamluks, The Battle of Mansurah, Mamluk State

Kaynakça

• Ayalon 1977 David Ayalon, “Aspects of the Mamlûk Phenomenon, Part II: Ayyûbids, Kurds, and Turks”, Der Islam, S. 54, s. 1-32.
• Ayalon 1980 David Ayalon, “Mamlûkiyyât: (A) A First Attempt to Evaluate the Mamlûk Military System; (B) Ibn Khaldun's View of the Mamlûk Phenomenon”, Jerusalem Studies in Arabic and Islam, S. 2, s. 321-49.
• Ayalon 1989 David Ayalon “Memlûk Devletinde Kölelik Sistemi”, çev., Samira Kortantamer, Tarih İncelemeleri Dergisi, S. 4, s.211-247.
• Âşûr 2010 Said Abdulfettah Âşûr, el-Hareketü’s-Salibiyye, C. 2, Kahire.
• Ayaz 2007 Fatih Yahya Ayaz, “Türk Memlükler Döneminde Mısır Halkının Siyasî Olaylara Karşı Tutumu”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7/1, s. 45-93.
• Basuğuy 2016 Bedrettin Basuğuy, el-Melikü’s-Sâlih Necmeddîn Eyyûb Döneminde Eyyûbî Devleti, (637-647/1240-1249), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• Basuğuy 2017 Bedrettin Basuğuy, “Yedinci Haçlı Seferi: el-Melikü’l-Muazzam Tûrânşâh, Saint Louis ve Mansûra Savaşı”, Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5/10, s. 167-201.
• Cahen ve Chabbouh 1977 Claude Cahen - İbrahim Chabbouh, “Le Testament D’al-Malık Aṣ-Ṣālıḥ Ayyūb / Vasiyyetu’l-Melikü’s-Sâlih Necmeddîn Eyyûb ilâ İbnihî Turanşah”, Bulletin d'Études Orientales, C. 29, s. 97-114.
• Crusade and Christendom 2013 Crusade and Christendom Annotated Documents in Translation from Innocent III to the Fall of Acre, 1187–1291, ed., Jessalynn Bird - Edward Peters - James M. Powell, Philadelphia.
• Çetin 2007 Altan Çetin, Memlûk Devletinde Askerî Teşkilât, İstanbul.
• Demirkent 2004 Işın Demirkent, Haçlı Seferleri, İstanbul.
• el-Kudsî 1998 Ebû Hamid el-Kudsî, Düvelu’l-İslâmi’ş-Şerîfe el-Behiyye, Zikru ma Zahera lî min Hikemi’llahi el-Hafiyye fî Celbi Taifeti’l-Etrâk ilâ Diyâri’l-Mısrıyye, tah., Subhi Lebib - Ulrich Haarmann, Beyrut.
• Ebû Şâme 2002 Ebû Şâme, ez-Zeyl alâ Ravzateyn, neşr., İbrahim Şemseddin, Beyrut.
• Ebû’l-Fidâ 1997 Ebû’l-Fidâ, Tarihu Ebi’l-Fidâ (el-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer), C. 2, neşr. Mahmud Deyyûb, Beyrut.
• el-Makrîzî 1998 el-Mevaiz ve’l-İ’tibar bi-Zikri’l-Hıtat ve’l-Asar, C. 3, tah., Halil Mansûr, Beyrut.
• el-Makrîzî 1936 el-Makrîzî, es-Sulûk li-Maʿrifeti Düveli’l-Mülûk, C. 1/2, tah., Muhammed Mustafa Ziyâde, Kahire.
• el-Mansûrî 1987 Baybars el-Mansûrî, et-Tuhfetu’l-Mulûkiyye fî Devleti’t-Turkiyye, neşr., Abdülhamid Salih Hamdan, Kahire.
• en-Nuveyrî 2004 Nihayetü’l-Ereb fî Funûni’l-Edeb, C. 29, tah., Necip Mustafa Fevvâz, Hikmet Kaşlî Fevvâz, Beyrut.
• er-Râvendî 1999 er-Râvendî, Rahatü’s-Sudûr ve Âyetü’s-Sürûr (Gönüllerin Rahatı ve Sevinç Alâmeti), C. 1, çev., Ahmed Ateş, Ankara.
• es-Sallâbî 2010 Ali Muhammed Muhammed es-Sallâbî, el-Eyyûbiyyûn ba’de Selahaddîn, el-Hamlâtu’s-Salibiyye er-Rabia, el-Hâmise, es-Sâdise ve’s-Sâbia, Beyrut.
• ez-Zehebî 1990 ez-Zehebî, Tarîhu’l- İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhîr ve’l-A’lâm, C. 47, tah., Ömer Abdüsselam Tedmurî, Beyrut.
• Humphreys 19777 R. Stephen Humphreys, From Saladin to the Mongols, The Ayyubids of Damascus, 1193-1260, Albany.
• Hillenbrand 2015 Carole Hillenbrand, Müslümanların Gözünden Haçlı Seferleri, çev., Nurettin Elhüseyni, İstanbul.
• İbnü’l-Amîd (1955-1957) el-Mekîn Circîs [Georges] b. el-Amîd, Ahbâru’l-Eyyûbiyyîn, neşr., Claude Cahen, [Bulletin d’Études Orientales, C. 15 içinde], s. 109-184.
• İbn Abdüzzâhir 1976 İbn Abdüzzâhir, er-Ravzu’z-Zâhir fî Sîreti’l-Meliki’z-Zâhir, tah., Abdülaziz el-Huveytır, Riyad.
• İbn Dokmak 1999 İbn Dokmak, Nüzhetu’l-Enâm fî Tarihi’l-İslâm, neşr., Samir Tabbâre, Sayda-Beyrut.
• İbn Haldun 1992 İbn Haldun, Tarihu İbn Haldun (Kitâbu’l-İber), C. 5, neşr., Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
• İbn İyas 2010 İbn İyas, Bedâiu’z-Zuhûr fî Vekâi ed-Duhûr, C. 1/1, tah., Muhammed Mustafa, Beyrut.
• İbn Şeddâd 1962 İbn Şeddâd, el-A’lâk el-Hatîre fî Zikri Ümerâi’ş-Şâm ve’l-Cezîre (Tarihu Lübnan ve’l-Ürdün ve Filistîn), neşr., Sami ed-Dehhân, Dımaşk 1962.
• İbn Vâsıl (tarihsiz) İbn Vâsıl, Muferricu’l-Kurûb fî Ahbâri Beni Eyyûb, C. 4-5, neşr., Hasaneyn Muhammed Rebî’, Kahire. İbn Vâsıl 2004 İbn Vâsıl, Muferricu’l-Kurûb fî Ahbâri Beni Eyyûb, C. 6, neşr., Ömer Abdusselâm Tedmurî, Sayda-Beyrut.
• İbn Vasîf Şah 2004 İbn Vasîf Şah, Cevâhiru’l-Buhûr ve Vakaiu’l-Usûr ve Acaibu’d-Duhûr, tah., Muhammed Zeynuhum, Kahire.
• İbnü’d-Devâdârî 1972 İbnü’d-Devâdârî, Kenzu’d-Durer ve Câmiu’l-Gurer, C. 7, neşr., Said Abdulfettâh Aşur, Kahire.
• İbnü’l-Furât 1971 İbnü’l-Furât, Târîhu’d-Düvel ve’l-Mulûk, (Ayyubids, Mamlukes and Crusaders,), C. 1, neşr., Ursula Lyons - Malcolm Cameron Lyons, Cambridge.
• Joinville 2002 Jean de Joinville, Bir Haçlının Hatıraları, çev., Cüneyt Kanat, Ankara.
• Jackson 1999 Peter Jackson, The Seventh Crusade, 1244-1254: Sources and Documents, Surrey.
• Kanat 2007 Cüneyt Kanat, “Mısır’da Bin Yıllık Türk Tarihi ve Bu Tarihin Mirası”, I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı (9-15 Nisan 2006, Çeşme-İzmir), Bildiriler, C. III (ed.: Fikret Türkmen – Gürer Gülsevin), Ankara, s. 1217-1221.
• Kanat ve Burçak 2013 Cüneyt Kanat – Devrim Burçak, Sorularla Haçlı Seferleri, İstanbul.
• Kanat 2019 Cüneyt Kanat, “Memlûk Devleti’nde Ordu Teşkilatı”, Hunlar’dan Günümüze Türk Askerî Kültürü, (ed.: A. Sefa Özkaya), İstanbul, s. 222-237.
• Kitâbü’l-Havâdîs 1997 (anonim), Kitâbü’l-Havâdîs, neşr., Beşşâr Avvad Maruf – İmâd Abdüsselam Rauf, Beyrut.
• Kopraman 1987 Kâzım Yaşar Kopraman, “Mısır Memlûkleri (1250-1517)”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, C. 6, İstanbul, s.433-543.
• Levanoni 1990 Amalia Levanoni, “The Mamluks’ Ascent to Power in Egypt”, Studia Islamica, S. 72, s. 121-144.
• Little 1989 Donald P. Little, “Jerusalem under the Ayyûbids and Mamlûks, 1197-1516 AD”, Jerusalem in History, ed., Kâmil Jamil Asali, Essex, ss. 177-199.
• Lotan 2012 Shlomo Lotan, “The Battle of La Forbie (1244) and Its Aftermath– Re-examination of the Military Orders’ Involvement in the Latin Kingdom of Jerusalem in the mid-Thirteenth Century”, Ordines Militares, Colloquia Torunensia Historica (Yearbook for the Study of the Military Orders), S. 17, s. 53-67.
• Özbek 2018a Süleyman Özbek, “Güvercin Kanadında Gelen Haber: Ortaçağ Türk-İslâm Devletlerinde Posta Güvercinleri”, Gazi Türkiyat, S. 23, s. 19-44.
• Özbek 2018b Süleyman Özbek, Moğolları Durduran Türk, Sultan Baybars, Ankara.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî 2013 Sıbt İbnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z-Zaman fî Tevârîhi’l-A’yân, C. 22, neşr., İbrahim Zeybek, Dımaşk.
• Şeşen 1987 Ramazan Şeşen, Selâhaddin Eyyûbî ve Devlet, İstanbul.
• Şeşen 1995 Ramazan Şeşen, “Eyyûbîler”, TDVİA, C. 12, İstanbul, s. 20-31.
• Şeşen 2007 Ramazan Şeşen, Salahaddin’den Baybars’a, Eyyûbîler – Memlûkler (1193-1260), İstanbul.
• Tetimmetu Kitâb 1989 (anonim), Tetimmetu Kitâbi William es-Sûrî li-Müellifin Meçhulin ve’l-Mansûb Hatâen ilâ Roselin, neşr. ve Ar. çev., Üsâme Zeki Zeyd, Kahire.
• Tomar 1996 Cengiz Tomar, Memlûk Devleti’nin Kuruluşu ve Gelişmesi (1240-1260), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Tomar 2012 Cengiz Tomar, “Bir Devrin Sonu: Eyyubiler”, Eyyubiler, Yönetim, Diplomasi, Kültürel Hayat, (ed.: Önder Kaya), İstanbul, s. 143-155.
• Runciman 2008 Steven Runciman, Haçlı Seferleri Tarihi, C. 3, çev., Fikret Işıltan, Ankara.
• Yiğit 2018 Fatma Akkuş Yiğit, “Kösedağ’dan Ayn Câlût’a Türk-Moğol Hâkimiyet Mücadelesi”, 1243 Kösedağ Savaşı, ed., Abdullah Kaya, Sivas, s. 437-445.
• Yusuf 1969 Joseph Nesîm Yusuf, el-Udvânu’s-Salîbî alâ Mısr, Hezîmetu Luis et-Tâsi’ fî’l-Mansûra ve Fâriskûr, Kahire.
• Ziyâde 1961 Muhammed Mustafa Ziyâde, Hamletu Luis et-Tâsi’ alâ Mısr ve Hezîmetuhû fî’l-Mansûra, Kahire.