I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Coğrafyasına Yönelik Rus Planları Bağlamında İstanbul ve Sykes-Picot Anlaşmaları

Yıl 2021, Cilt: 36 Sayı: 1, 287 - 316, 28.07.2021

Zarifa Nazırlı Abdurrahman Bozkurt

https://doi.org/10.18513/egetid.974621

Öz

I. Dünya Savaşı öncesi siyasi kutuplaşma ve gerilim Osmanlı coğrafyasının jeopolitik ve jeostratejik önemini daha da ön plana çıkardı. 1914 yılına gelindiğinde Osmanlı coğrafyası büyük devletlerin menfaat çatışması yaşadıkları Boğazlar, Karadeniz, Balkanlar, Anadolu, Kafkasya ve Ortadoğu’yu kapsamaktaydı. I. Dünya Savaşı sırasında İtilaf Devletleri, Osmanlı coğrafyasına yönelik emellerini gerçekleştirebilmek amacıyla projeler tasarladılar ve güç dengelerine göre bunları uygulamaya çalıştılar Bu bağlamda İngiltere, Irak ve Filistin; Fransa Suriye, Lübnan, Çukurova; İtalya Batı Anadolu; Rusya ise İstanbul, Boğazlar, Trakya, Karadeniz ve Anadolu’nun doğusuna yönelik planlar tasarlamıştı. Rusya ve İngiltere’de yayınlanmış arşiv belgelerinden istifade edilerek hazırlanan bu çalışma, Rusya’nın Osmanlı coğrafyasına yönelik planları özelinde İstanbul ve Sykes-Picot Anlaşmalarını incelemeyi hedeflemektedir. Arka planda ise Rusya ile birlikte İngiltere ve Fransa’nın Osmanlı coğrafyasına yönelik hedeflerinin değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çarlık Rusya, İngiltere, İstanbul Anlaşması, Sykes-Picot Anlaşması, Boğazlar.

Istanbul and Sykes-Picot Agreements in the Context of Russıan Plans for The Ottoman Geography in World War I

Öz

The political polarization and tension before World War I further highlighted the geopolitical and geostrategic importance of Ottoman geography. By 1914, the Ottoman geography included the Straits, the Black Sea, the Balkans, Anatolia, the Caucasus and the Middle East, where the great powers had conflicts of interest. During the First World War, the Allies designed projects in order to realize their ambitions towards the Ottoman geography and tried to implement them according to the balance of power. In this context, England had designed projects for Iraq and Palestine; France Syria, Lebanon, Chukurova; Italy Western Anatolia; Russia Istanbul, the Straits, Thrace, the Black Sea and the east of Anatolia. This study, which was prepared by making use of archive documents published in Russia and England, aims to examine the Istanbul and Sykes-Picot Agreements, in particular Russia's plans for the Ottoman geography. In the background, it is aimed to be able to evaluate the goals of Britain and France, together with Russia, towards the Ottoman geography.

Anahtar Kelimeler

Tsarist Russia, England, Istanbul Agreement, Sykes-Picot Agreement, Straits.

Kaynakça

• Adamova 1925 A. Adamova, Konstantinopol' I Prolivy: Po Sekretnym Dokumentam Ministerstva Inostrannykh Del, T. 1; Litizdat NKID
• Adamova 1926 A. Adamova, Yevropeyskiye Derzhavy I Turtsiya Vo Vremya Mirovoy Voyny: Konstantinopol' I Prolivy: Po Sekretnym Dokumentam Ministerstva Inostrannykh Del, T. 2; Litizdat NKID
• Adamova 1924 A. Adamova, Razdel Aziatskoy Turtsii Po Sekretnym Dokumentam Ministerstva Inostrannykh Del, Moskova: Litizdat NKID
• British Documents on the Origins of the War 1898-1914 (BDOW), The Near East The Macedonian Problem and the Annexation of Bosnia 1903-9, Volume V, ed. G. P. Gooch, Harold Temperley, Johnson Reprint Corporation, H. M. Stationery Office, London, 1928
• ______________, The Near and Middle East on The Eve of War, Volume X/I, ed. G. P. Gooch, Harold Temperley, Londra, Johnson Reprint Corporation, H. M. Stationery Office, 1936
• ______________, The Last Years of Peace, Volume X/II, ed. G. P. Gooch, Harold Temperley, Londra, Johnson Reprint Corporation, H. M. Stationery Office, 1938
• ______________, The Outbreak of War, Volume XI, ed. G. P. Gooch, Harold Temperley, Londra, Johnson Reprint Corporation, H. M. Stationery Office, 1926