TEKİRDAĞ’DA SON (1919) OSMANLI MECLİS-İ MEBUSAN SEÇİMLERİ VE TEKİRDAĞ MEBUSLARININ MECLİS-İ MEBUSAN’DAKİ FAALİYETLERİ
Öz
Birinci Dünya Savaşı’nın kaybeden bloğunda yer alan Osmanlı Devleti, 30 Ekim 1918 tarihinde imzaladığı Mondros Mütarekesi ile savaştan çekilmiştir. Barış görüşmelerinin sadece kendi kontrolü altında yürütülmesini isteyen Sultan Vahdettin, Kanun-i Esasi’nin kendisine tanıdığı yetkiyi kullanarak 21 Aralık 1918 tarihinde Meclis-i Mebusan’ı feshetmiştir. Kanun-i Esasi’nin yedinci maddesine göre feshedilen meclisin dört ay içinde tekrar toplanması gerekmekteydi. Ancak hükûmet, Osmanlı topraklarının işgal altında bulunması ve seferberlik halinin devam etmesi sebebiyle seçimlerin ancak barış antlaşması imzalandıktan sonra yapılabileceği kararını almış, bu durum meclis yanlıları ile saray ve hükûmet arasında bir mücadeleye neden olmuştur. Anadolu’nun çeşitli yerlerindeki işgaller sonrasında başlayan Anadolu hareketinin siyasi anlamdaki ilk hedefi meclisin tekrar toplanmasını sağlamak olmuştur. Mustafa Kemal Paşa önderliğinde yürütülen bu hareket sonucunda Damat Ferit Paşa hükûmeti iktidardan düşmüş yerine gelen Ali Rıza Paşa hükûmeti 7 Ekim 1919 tarihinde seçim kararı almıştır. Seçimlerin yapıldığı yerlerden biri de Edirne vilayetinin bir sancağı konumunda bulunan Tekirdağ olmuştur. 1919 yılı Ekim ve Kasım aylarında gerçekleşen seçimler sonucunda Süleyman Faik (Özkan) Bey ve Hüseyin Rahmi (Ertin) Bey Tekirdağ mebusu seçilerek Meclis-i Mebusan’a katılmışlardır. Bu çalışmada Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi evrakı, Devlet Arşivleri Başkanlığı Milli Savunma Bakanlığı Askeri Tarih Arşivi evrakı, dönemin süreli yayınları ve mevcut literatür üzerinden Tekirdağ’da gerçekleşen Meclis-i Mebusan seçimleri ve seçilen mebusların Meclis-i Mebusan’daki faaliyetleri irdelenecektir.
Anahtar Kelimeler
Meclis-i Mebusan 1919 Seçimleri Son Osmanlı Seçimleri Tekirdağ
Kaynakça
- BOA, Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiyye (DH.İ.UM.), 10/2.
- BOA, Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye Ekleri (DH.İ.UM.EK.), 114/35.
- BOA, DH.İ.UM.EK., 114/90.
- BOA, DH.İ.UM.EK., 115/60.
- BOA, DH.İ.UM.EK., 115/95.
- BOA, DH.İ.UM.EK., 118/25.
- BOA, DH.İ.UM.EK., 116/68.
- BOA, Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH.ŞFR.), 641/32.
- BOA, Dahiliye Nezareti Umur-ı Mahalliyye ve Vilayat Müdürlüğü (DH.UMVM), 84/1.
- ATASE, 110-9-1-11/20-53.
- ATASE, 110-9-1-11/20-17.
- ATASE, 110-9-1-11/20-26.
- ATASE, 110-9-1-11/19-210.
- ATASE, 110-9-1-11/19-135.
- ATASE, 110-9-1-11/20-185.
- ATASE, 110-9-1-11/22-107.
- ATASE, 110-9-1-11/22-117.
- TBMM Arşivi, SM/90/M/2.
- TBMM Arşivi, SM/371/M/2.
- TBMM Arşivi, SM/531/M/3.
- TBMM Arşivi, SM/532/M/3.
- TBMM Arşivi, SM/740/M/4.
- 1908 Meclis-i Mebusan Albümü, Editör: Dr. Halil İbrahim Erbay, TBMM Basımevi, Ankara, 2023.
- Belgeler ve Fotoğraflarla Meclis-i Mebûsân (1877-1820), Hazırlayan: T. Cengiz Göncü, TBMM Milli Saraylar Yayınları, İstanbul, 2010.
- Erzurum Kongresi İle İlgili Belgeler, Yayına Hazırlayan: Bekir Sıtkı Baykal, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1969.
- Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi, 1inci Cilt, Devre: 4, İçtima Senesi: 1, TBMM Basımevi, Ankara, 1992.
- Milli Egemenlik Belgeleri, TBMM Basımevi, Ankara, 2015.
- Akşin 1998 Sina Akşin, Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İmge Kitabevi, Ankara.
- Akşin 2004 Sina Akşin, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele, Cilt I, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- Atatürk 1997 Kemal Atatürk, Nutuk 1919-1927, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
- Bıyıklıoğlu 1992 Tevfik Bıyıklıoğlu, Trakya’da Millî Mücadele, I. Cilt, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- Çoker 1995 Fahri Çoker, Türk Parlamento Tarihi, Millî Mücadele ve T.B.M.M. I. Dönem 1919-1923, I. Cilt, TBMM Basımevi Müdürlüğü, Ankara.
- Demir 2007 Fevzi Demir, Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet Dönemi Meclis-i Mebusan Seçimleri 1908-1914, İmge Kitabevi, Ankara.
- Demirel 2017 Ahmet Demirel, İlk Meclis’in Vekilleri, Millî Mücadele Döneminde Seçimler, İletişim Yayınları, İstanbul.
- Ezherli 1986 İhsan Ezherli, Türkiye Büyük Millet Meclisi (1920-1986), TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara.
- Goloğlu 2008a Mahmut Goloğlu, Milli Mücadele Tarihi - I Erzurum Kongresi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- Goloğlu 2008b Mahmut Goloğlu, Milli Mücadele Tarihi - II Sivas Kongresi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- Güneş 1997 İhsan Güneş, Türk Parlamento Tarihi, Meşrutiyete Geçiş Süreci: I. ve II. Meşrutiyet, I. Cilt, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları, Ankara.
- Güneş 2017 İhsan Güneş, Atatürk Dönemi Türkiye’sinde Milletvekili Genel Seçimleri (1919-1935), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- Kansu 2002 Aykut Kansu, 1908 Devrimi, İletişim Yayınları, İstanbul.
- Karaca 2004 Taha Niyazi Karaca, Son Osmanlı Meclis-i Mebusan Seçimleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- Karal 1999 Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi, İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918), IX. Cilt, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- Karal 2007 Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi, Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri (1876-1907), VIII. Cilt, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
- Olgun 2008 Kenan Olgun, 1908-1912 Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nın Faaliyetleri ve Demokrasi Tarihimizdeki Yeri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
- Selvi 2011 Haluk Selvi, Milli Mücadele’de İlk İşgaller İlk Direnişler, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
- Serez 2004 Mehmet Serez, Atatürk ve Milli Mücadelede Tekirdağ, T.C. Tekirdağ Valiliği Yayınları, Tekirdağ.
- Söylemezoğlu 1953 Galip Kemali Söylemezoğlu, “30 Senelik Siyasi Hatıralarımın Üçüncü ve Son Cildi” 1918-1922, Ülkü Matbaası, İstanbul.
- Tanör 1992 Bülent Tanör, Türkiye’de Yerel Kongre İktidarları (1918-1920), Afa Yayınları, İstanbul.
- Tanör 1996 Bülent Tanör, Osmanlı - Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980), Afa Yayınları, İstanbul.
- Tunaya 1988a Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Partiler, Cilt I İkinci Meşrutiyet Dönemi 1908-1918, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul.
- Tunaya 1988b Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Partiler, Cilt II Mütareke Dönemi 1918-1922, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul.
- Türkgeldi 1949 Ali Fuad Türkgeldi, Görüp İşittiklerim, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- Akyıldız 2003 Ali Akyıldız, “Meclis-i Mebusan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 28, s.245-247.
- Çolak 2015 Filiz Çolak, “Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nde İzmir Vekilleri ve Faaliyetleri”, Tarih Okulu Dergisi, Sayı: XXII, s.189-212.
- Nurten Çetin, “Şarkî Trakya Paşaeli Müdafaa Heyet-i Osmaniyesi”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/sarki-trakya-pasaeli-mudafaa-heyet-i-osmaniyesi/?pdf=3360 (Erişim Tarihi: 26.08.2023)
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Siyasi Tarih (Diğer) |
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Aralık 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 38 Sayı: 2 |