AN UNWANTED OTTOMAN AMBASSADOR IN THE MIDDLE OF AN ENGLISH-RUSSIAN INFLUENCE CONFLICT: MEHMED NAMIK PASHA (1834-1835)

Yıl 2024, Cilt: 39 Sayı: 1, 81 - 105, 26.07.2024

Ahmet Dönmez

https://doi.org/10.18513/egetid.1385290

Öz

In this paper, the London embassy of Mehmed Namik Pasha, a prominent statesman of the Tanzimat and first Constitutional period, are analyzed and evaluated according to Ottoman and British archive documents. Namik Pasha is a statesman, soldier and diplomat who served at various levels of the state and advised the sultans. Upon transferring to the military school, he continued his career in the Sublime Porte. During Mehmed Ali Pasha's rebellion in 1832, he was sent as a special envoy to England in order to seek assistance. In the years following his first embassy, after two years, he was reappointed to the London embassy. In the meantime, Russia, which was trying to take over the Ottoman Empire and cut ties with Western European countries, sought to prevent an ambassador from being appointed. When he failed, he tried to keep Namik Pasha under his control. England, on the other hand, approached Namik Pasha with suspicion due to his connections with pro-Russian people such as Ahmed Fevzi Pasha and his previous service in Russia. A distrust of the British administration developed following reports sent by the British ambassador in Istanbul that he supported the Russian government. Namik Pasha's endeavor to complete his duties and his self-confident attitude disturbed the British, who were very rude and expected to be unreliable. When this problem came together with the claims that Namik Pasha was pro-Russian, the opinion that he was not wanted by the British government was assessed in the Sublime Porte. Mahmud II approved to send another ambassador instead of Namik Pasha, who was unwanted in his country due to England's involvement in the Egyptian and Algerian issues.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Namik Pasha, London Embassy, Mahmud II, Lord Palmerston

İNGİLİZ-RUS NÜFUZ ÇEKİŞMESİ ORTASINDA İSTENMEYEN BİR OSMANLI ELÇİSİ: MEHMED NAMIK PAŞA (1834-1835)

Öz

Bu çalışmada, Tanzimat ve I. Meşrutiyet döneminin önde gelen devlet adamlarından Mehmed Namık Paşa’nın Londra elçiliği Osmanlı ve İngiliz arşiv belgelerine göre analiz edilmiş ve değerlendirilmiştir. Namık Paşa, devletin çeşitli kademelerinde görev almış, padişahlara danışmanlık yapmış bir diplomat, asker ve devlet adamıdır. Babıâli kalemlerinde başladığı kariyerine askerî sınıfa geçerek devam etmiş, Mehmed Ali Paşa isyanı ardından 1832 yılında yardım talebi için özel elçi olarak İngiltere’ye gönderilmiştir. İlk elçiliği ardından iki yıl sonra yeniden Londra elçiliğine tayin edilmiştir. Bu sırada Osmanlı Devleti’ni himayesine almaya ve Batı Avrupa devletleriyle ilişkisini kesmeye çalışan Rusya, elçi tayinini engellemeye uğraşmış; başarılı olamayınca Namık Paşa’yı kontrol altında tutmaya çalışmıştır. İngiltere ise Ahmed Fevzi Paşa gibi Rus taraftarı kişilerle bağlantısı ve daha önce Rusya’da görev alması sebebiyle Namık Paşa’ya şüpheyle yaklaşmıştır. İstanbul’daki İngiliz elçisinin onun Rus taraftarı olduğu yönünde gönderdiği raporlar sonucu Osmanlı elçisine karşı İngiliz yönetiminde bir güven sorunu oluşmuştur. Namık Paşa’nın görevlerini yerine getirebilmek için yaptığı girişimler ve kendine güvenen tavırları, fazlaca kibirli olan ve karşılarında kendine güvensiz bir kişi bekleyen İngilizleri rahatsız etmiştir. Namık Paşa’nın Rus taraftarı olduğu iddialarıyla bu sorunlar bir araya gelince onun İngiliz hükümetince istenmediği düşüncesi Babıâli’de değerlendirilmeye başlanmıştır. II. Mahmud, İngiltere’ye Mısır ve Cezayir meselelerinde duyulan ihtiyaç sebebiyle bulunduğu ülkede istenmeyen Namık Paşa’nın yerine başka bir elçi gönderilmesini kabul etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Namık Paşa, Londra Elçiliği, II. Mahmud, Lord Palmerston

Kaynakça

• Ahmet Lütfi Efendi 1999 Ahmet Lütfi Efendi, Vak’anüvîs Ahmet Lûtfî Efendi Tarihi, C. III- IV, yeni yazıya aktaran. Yücel Demirel, YKY, İstanbul
• Akalın 1953 Şehabeddin Akalın, “Mehmed Namık Paşa”, Tarih Dergisi, C. IV, S. 7, s.
• Akpınar 2023 Mahmut Akpınar, “Osmanlı Diplomasisinde Askeri Bürokrasi Menşeili Elçiler”, Türk Diplomasisine Yön Verenler: Osmanlı Dönemi, ed. Ahmet Dönmez-Yakup Kaya, Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, Konya 2023, s. 273-297.
• Altundağ 1942 Şinasi Altundağ, “Kavalalı Mehmed Ali Paşa İsyanı Esnasında Namık Paşa’nın Yardım Talep Etmek Üzere 1832 Senesinde Memuriyet-i Mahsusa ile Londra’ya Gönderilmesi”, Belleten, C. VI, S. 23-24, s. 229-251.
• Altundağ 1945 Şinasi Altundağ, Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı-Mısır Meselesi 1831–1841, TTK Yayınları, Ankara.
• Anderson 2001 Matthew Smith Anderson, Doğu Sorunu, çev. İdil Eser, YKY, İstanbul.
• Armaoğlu 1999 Fahir Armaoğlu, 19.Yüzyıl Siyasî tarihi (1789–1914), TTK Yayınları, Ankara.
• Binzouba 2015 Majed Mohammed Binzouba, Mehmed Namık Paşa’nın Askerî ve Siyasî Hayatı (1804-1892), Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Cunningham 1933 Allan Cunningham, Eastern Questions in the Nineteeth Century, C. II, ed. Edward Ingram, Frank Cass Press&Co.Ltd., London.
• Dönmez 2014 Ahmet Dönmez, Osmanlı Modernleşmesinde İngiliz Etkisi: Diplomasi ve Reform (1833–1841), Kitap Yayınevi, İstanbul
• Dönmez 2006 Ahmet Dönmez, Karşılıklı Diplomasiye Geçiş Sürecinde Osmanlı Daimî Elçiliklerinin Avrupa’da Yeniden Tesisi (1832–1841), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Gökova 1946 İbrahim Alaaddin Gökova, “Mehmed Namık Paşa”, Türk Meşhurları Ansiklopedisi, Yedigün Neşriyat, İstanbul, s. 374.
• İnal 1982 İbnülemin Mahmut Kemal İnal, Son Sadrazamlar, C.I, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Karal 1942 Enver Ziya Karal, “Namık Paşa’nın Hal Tercümesi”, Tarih Vesikaları, C. I, S. 9, s.
• Kılıç 1999 Abdullah Kılıç, “Namık Paşa”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, C. II, yay. yönt. Ekrem Çakıroğlu, YKY, İstanbul, s. 348.
• Kurat 1952 Akdes Nimet Kurat, Türk İngiliz Münasabetlerine Kısa Bir Bakış 1553-1952, TTK Yayınları, Ankara.
• Kütükoğlu 1974 Mübahat S. Kütükoğlu, Osmanlı-İngiliz İktisâdî Münasebetleri, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• Rodkey 1929 F. Stanley Rodkey, “Lord Palmerston and the Rejuvenation of Turkey, 1830-41”, The Journal of Modern History, S. 1, No. 4, s. 570-593.
• Jenks 1964 Margaret Jenks, The Activities and Influence of David Urquhart 1833–56, with Special Reference to the Affairs of the Near East, University of London, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Londra.
• Saydam 2006 Abdullah Saydam, “Mehmed Namık Paşa”, TDVİA, C. 32, Türk Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, s. 379–380.
• Sinaplı 1987 Ahmet Nuri Sinaplı, Şeyhül Vüzera, Serasker Mehmed Namık Paşa, Yenilik Basımevi, İstanbul.
• Şişman 2004 Adnan Şişman, Tanzimat Döneminde Fransa'ya Gönderilen Osmanlı Öğrencileri 1838-1876, TTK Yayınları, Ankara.
• Taş 2016 Abdullah Erdem Taş, Osmanlı Garp Ocaklarından Trablusgarp Eyaleti: Karamanlılar Dönemi (1711-1835), Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tukin 1999 Cemal Tukin, Boğazlar Meselesi, Pan Yayınları, İstanbul
• Urquhart 1875 David Urquhart, Reminiscences of William IV, Correspondence Between Lord Ponsonby and David Urquhart, Diplomatic Review Office, London.
• Webster 1951a Charles Webster, The Foreign Policy of Palmerston 1830-1841 (Britain, the Liberal Movement and the Eastern Question), C. I, G. Bell&Sons Ltd, London.
• Webster 1951b Charles Webster, The Foreign Policy of Palmerston 1830-1841 (Britain, the Liberal Movement and the Eastern Question), C. II, G. Bell&Sons Ltd, London.
• Zorlu 2022 Süleyman Emre Zorlu, “Eski Türklerde Osmanlı Devleti’nde Meşruiyet İnancı Bağlamında Devlet Başkanının Belirlenmesi”, Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 2, s. 501-533.