MÖ 67 ZELA SAVAŞI’NIN YERİNE IŞIK TUTAN BİR KALE: DADASA KALESİ

Yıl 2024, Cilt: 39 Sayı: 2, 821 - 843, 27.12.2024

Murat Tekin , Hatice Uyanık , Şengül Dilek Ful

https://doi.org/10.18513/egetid.1526357

Öz

Dadasa, Üçüncü Mithridates-Roma Savaşı sırasında cereyan eden MÖ 67 Zela Savaşı’yla bağlantılı olarak adı antik yazarlardan sadece Cassius Dio tarafından zikredilen bir kaleydi. Dadasa’nın lokalizasyonuna yönelik bugüne kadar birtakım açıklamalar ve öneriler getirilmiştir. Ancak bunlar konuya tam olarak ışık tutmaktan oldukça uzaktır. Çünkü açıklamalar herhangi bir kaleyle ilişkilendirmeden Dadasa’nın Gaziura (Turhal) ile Zela (Zile) arasında ya da sadece Zela civarında aranması gerektiğini belirtirken, getirilen öneriler de doğrudan bu konuya yönelik bir araştırmaya dayanmayan sadece tahmin ağırlıklı görüşlerden ibarettir. Bu makale, MÖ 67 Zela Savaşı sırasında oynadığı rolle bölgedeki siyasi dengeleri değiştiren bir etki doğuran ve böylelikle MÖ I. yüzyıl Pontus tarihine damgasını vuran Dadasa’nın lokalizasyonu sorunsalına bir yanıt aramayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda, antik kaynaklardan edinilen bilgilere göre Dadasa ile mekânsal bir ilişki içerisinde olduğu anlaşılan Zile’nin yanı sıra bu konu hakkında getirilen en güncel öneri de dikkate alınarak Turhal’da da arkeolojik yüzey araştırmaları ile arazi gözlemleri gerçekleştirilmiştir. Elde edilen verilere dayalı olarak da Dadasa’nın lokalizasyonuna dair yeni bir öneri getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Pontus, Dadasa, Gaziura, Zela, Üçüncü Mithridates-Roma Savaşı

A Fortress that Sheds Light on the Site of the Battle of Zela in 67 BC: Dadasa Fortress

Öz

Kaynakça

• Arslan 2007 Murat Arslan, Mithradates VI Eupator: Roma’nın Büyük Düşmanı, Odin Yayıncılık, İstanbul. Ballesteros-Pastor 1996 Luis Ballesteros-Pastor, Mithridates Eupátor, rey del Ponto, Granada.
• Belge 2019 Hadi Belge, “Avusturyalı Asker ve Tarihçi Georg Veith'in Zela Savaşı Hakkındaki İncelemesi Üzerine Düşünceler”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6/41, s. 251-273
• Cavaignac 1933 Eugène Cavaignac, “Dadasa-Dattassa”, Revue Hittite et Asianique, 2e année, fascicule 10-11, s. 65-76.
• Gök 2021a Mesut Gök, Turhal (Tokat) İlçesi'nde Nüfus ve Yerleşme, İksad Yayınevi, Ankara.
• Gök 2021b Mesut Gök, Beşeri ve İktisadi Coğrafya Açısından Tokat İli Tarımı: Sorunlar ve Çözüm Önerileri, İksad Yayınevi, Ankara.
• Güngör ve Dinç 2009 Serhan Güngör – Bünyad Dinç, “Sezar’ın Anadolu Seferi: Geldi, Gördü, Yendi”, NTV Tarih Dergisi 3, s. 26-33.
• Cumont ve Cumont 1906 Franz Cumont – Eugène Cumont, Voyage d’exploration Archeologique dans le Pont et la Petite Armenie, Studia Pontica II, Bruxelles.
• de Jerphanion 1928 Guillaume de Jerphanion, Mélanges D’Archéologie Anatolienne: Monuments Préhelléniques, Gréco-Romains, Byzantins et Musulmans de Pont, de Cappadoce et de Galatie, Tome XIII, Fasc. I, Mélanges de L’Université Saint Joseph, Beyrouth.
• Ergin 2013 Gürkan Ergin, Anadolu’da Roma Hakimiyeti: Direniş ve Düzen, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Holmes 1923 Thomas Rice Holmes, The Roman Republic and the Founder of the Empire, Vol. I, Oxford University Press, London
• Keaveney 1992 Arthur Keaveney, Lucullus: A Life, London-New York. LSJ Henry George Liddell – Robert Scott – Henry Stuart Jones, Greek-English Lexicon. Oxford: Clarendon Press, 1882.
• Lo Monaco 2020 Viviana Lo Monaco, “Phrourion: History and Archaeology of a Word”, História (São Paulo) 39, s. 1-20
• Magie 1950 David Magie, Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Century after Christ, Vol. I-II, Princeton.
• Mayor 2013 Adrienne Mayor, Mithradates, (Çev. G. Ergin), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul
• McGing 1986 Brian C. McGing, The Foreign Policy of Mithridates VI Eupator, King of Pontus, Brill Press, Leiden.
• Munro 1901 John Arthur Ruskin Munro, “Roads in Pontos, Royal and Roman”, The Journal of Hellenic Studies 21, s. 52-66
• Olshausen ve Biller 1984 Eckart Olshausen – Joseph Biller, Historisch-geographische Aspekte der Geschichte des Pontischen und Armenischen Reiches, Teil 1, Untersuchungen zur historischen Geographie von Pontos unter den Mithradatiden, Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients, 29/1, Rehie B (Geisteswissenschaften) Wiesbaden
• Özçağlar 1989 Ali Özçağlar, “Zile-Turhal Yöresinin Morfografik Özellikleri”, Coğrafya Araştırmaları Dergisi 1/1, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu Yayınları, Ankara, s. 185-195
• Özsait ve Özsait 2010 Mehmet Özsait – Nesrin Özsait, “2008 Yılı Tokat ve Amasya İlleri Yüzey Araştırmaları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 27/2, s.195-222
• Pekcan-Yalçıner 1997 Pekcan-Yalçıner, Nilüfer, “Zile (Tokat) Bölgesi‟nin Strüktüral ve Jeomorfolojik Özellikleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi 5, s. 69-82.
• Perrot 1871 Georges Perrot, “Mémoire sur la campagne de César contre Pharnace”, Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, 15ᵉ année, s. 312-328.
• Reinach 1895 Theodore Reinach, Mithradates Eupator, König von Pontos, Leipzig
• Rennel 1831 James Rennel, A Treatise on the Comparative Geography of Western Asia, Vol. II, London
• Roller 2020 Duane W. Roller, Empire of the Black Sea: The Rise and Fall of the Mithridatic World, Oxford University Press
• Ruge 1901 Walther Ruge, “Dadasa”, Paulys Realencyclopädie der Classischen Altertumswissenschaft, 4/2, s. 1978
• Sökmen 2016 Emine Sökmen, Surveying The Pontic Landscape Through The Fortresses of The Mithradatids, ODTÜ SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Sherwin-White 1984 Adrian N. Sherwin-White, Roman Foreign Policy in the East: 168 BC to AD 1, University of Oklahoma Press
• Sherwin-White 2006 Adrian N. Sherwin-White, “Lucullus, Pompey and the East”, Cambridge Ancient History, Vol. IX, s. 229-273
• Tekin 2020 Murat Tekin, “Adının Büyüklüğünü Tarihte Yaşayamayan Bir Hellenistik Pontos Kenti: Eupatoria/Magnopolis (Yeni Bulgular ve Gözlemler Işığında Lokalizasyonuyla İlgili Yeni Bir Öneri”, Tüba-Ar: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, (27), s. 217-240