Bir Siyasi Kültür Eleştirisi, Osmanlılık: Bir Ermeni Gencinin Hatıra Defteri

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 25, 249 - 266, 20.04.2020

Pelin Görgülü

Öz

Osmanlı Devleti’nin dağılma döneminde hüküm süren “Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülük” ideolojileri devleti kurtarma planları olarak benimsenmiştir. Bahsedilen üç ideoloji de kendisine anayasal düzlemde yer bulmuştur. II. Meşrutiyet’ten itibaren yükselişe geçen Türkçülük, diğer ideolojilere nazaran daha farklı bir sentezi benimsemiştir. Modern Türk milliyetçiliğinin yolunu açan bu ideoloji ileride, cumhuriyetin temel zemini olarak varlığını sürdürmüştür. İdeolojiler birbirleriyle karşı karşıya gelirken, hayatını Rus saldırılarından kendisini korumakla geçirmiş bir babanın oğlu olan, daha okul yıllarında Türkçülük anlayışını benimseyen ve Osmanlıcılığa şiddetle karşı çıkan, bu ideolojinin geçersiz olduğunu savunan Ömer Seyfettin edebi anlatılar yoluyla fikirlerini yaymaya çalışmıştır. Dönemin toplumunu iyi bir şekilde analiz eden yazar, devleti kurtarma planının Osmanlıcılık olmadığını anlatmayı kutsal bir vazife olarak görmüştür. Otuz altı yıllık yaşamına sayısız eser sığdıran fikir adamı Seyfettin, milli bilinci aşılamaya, kimlik şuuru oluşturmaya çalışır. Dolayısıyla bu temalar onun eserlerinin ana zemini oluşturur. Yayımladığı eserlerde Türkçülük önderliğinde diğer ideolojilere şiddetle karşı çıkar. Bu anlayışla 1918 ‘de Ashab-ı Kehfimiz’i kaleme alır. Eserin önsözünde, dönemin aydınlarının derin bir uykuda olduğunu, dini, dili, etnik aidiyetleri, kültürü, tarihi farklı olan topluluklardan ortak bir değer, millet oluşturulamayacağını belirtmiştir. Pek fazla incelenmemiş olan bu eserinde içinde bulunduğu dönemin eleştirisini Ermeni bir gencin anlatımıyla verir. Uzun hikâye olarak nitelendirdiği eserinde, Osmanlıcılık ideolojisinin nasıl bir kavram olduğunu dönemin azınlıkları üzerinden vermeye çalışmıştır. İnceleyeceğimiz metin bir bakıma II. Meşrutiyet sonrası toplumun siyasi, ekonomik ve kültürel yapısı hakkında bilgi edinmemizi de sağlamıştır. Bu çalışmamızda Ashab-ı Kehfimiz adlı eser üzerinden süresi dolmuş bir akım olarak belirttiği Osmanlıcılık ideolojisinin eleştirisi, Türkçülük ideolojisinin haklılığı ve bu ideolojinin neden benimsenmesi gerektiği verilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ömer Seyfettin, Osmanlıcılık, Roman, Hiciv, Eleştiri, Meşrutiyet

Kaynakça

• AKÇURA Yusuf(1976) Üç Tarz-ı Siyaset, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları:
• ALANGU, Tahir(1968) Ömer Seyfeddin/ Ülkücü Bir Yazarın Romanı,İstanbul:May Yayınları.
• DURMUŞ, Mitat (2019) “Ömer Seyfettin’in Anlatılarında Ötekinin Algılanışı ve Konumlandırılışı ile Ötekinin Aynasında Şekillenen Kendilik Bilinci” Hece Aylık Edebiyat Dergisi, Ankara.
• GÖKALP, Ziya (2009), Türkçülüğün Esasları, Konya: Tuna Yayınları.
• KARACAKAYA, Recep (2003), “İstanbul Ermeni Patriği Mateos İzmirliyan ve Siyasi Faaliyetleri” Ermeni Araştırmaları I. Türkiye Kongresi Bildirileri, Ankara:
• ASAM Ermeni Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Cilt 1.
• PALA, İskender, (2004), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: L&M Yayıncılık.
• POLAT, Nâzım Hikmet (2016), Ömer Seyfettin Bütün Nesirleri, Ankara: TDK.
• SEYFETTİN, Ömer (2008), Bir Ermeni Gencinin Hatıra Defteri, İstanbul: Bilge Karınca Yayınları
• SEYFETTİN, Ömer (2005), Hürriyet Bayrakları, ;İstanbul: Ecem Yayıncılık.
• SEYFETTİN, Ömer, (1971), Milli Tecrübelerden Çıkarılmış Ameli Siyaset, İstanbul: Göktuğ Yayınları.
• YÖNTEM, Ali Canip (1935), Ömer Seyfeddin Hayatı ve Eserleri, İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi.