Yapay Zeka Kökeninde Kant’ın Locke ve Leibniz Sentezi

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 26, 607 - 624, 15.08.2020

Mehmet Fatih Doğrucan Zuhal Hazar

Öz

Modern felsefenin Descartes ile birlikte araştırdığı en önemli sorunlardan birisi düalizm sorunu olmuştur. Düalizm bir önceki felsefi dönemin tekçi anlayışının karşısında biçimlenmiştir. Düalizmde bağlantısallık üzerine düşünce üretilirken, Locke’un aklı maddileştirdiği düşünülen öğretisinin karşısına Leibniz’in maddeyi akılsallaştıran karşı öğretisi yerleşmiştir. Locke madde merkezli akıl açıklamasını denerken, Leibniz akıl temelli madde açıklamasını merkeze almıştır. Bu iki öğretinin de dilbilimsel arka planda kavramlarla iş görüyor oluşu, dilin evrensel doğasının mantığın evrensel doğasına benzer biçimde olup olamayacağının sorgusuna yol açmış; bu arayışın ulaştığı tezatlar Kant tarafından yeni bir bakış açısıyla ele alınmıştır. Uyuşmayan noktaları elimine edip uyuşan noktaları yeniden gözden geçiren Kant aynı zamanda bu iki felsefi yaklaşımı zıt kabul ederek, birini tez, diğerini anti-tez olarak ortaya koymuştur. Böylelikle bu iki zıtlıktan sentez yoluyla sağaltılmış fikirler elde ederek onların eksik yönlerini gidermeye ve yanlışlarını düzeltmeye odaklanmıştır. Kant’ın Locke ve Leibniz üzerinden düzenlediği noktalar, daha sonraları olguculuk ve bilinç tanımlarıyla yapay zeka çalışmalarının öncülünü oluşturacak olan analitiğe imkân tanımıştır. Fakat biz makalemizde özel olarak yapay zekada önemli bir yer tutan algoritmaların dil sel arka planında bulunduğu düşünülen characteristica universaliste, Kant’ın sentetik a priori bilgi türünün izini süreceğiz. Böylece aklı madde ile açıklamak veya maddeyi salt akılsal biçimde ele almak yerine onları episteme kavramında uzlaştırmak eyleminin peşine düşeceğiz. Thus, we will pursue the act of explaining mind with matter, or reconciling them in the concept of episteme, instead of treating matter purely mentally.

Anahtar Kelimeler

Zihin, Amprizim, Rasyonalizm, Dilbilim, Epistemoloji, Sentetik a priori

Kaynakça

• ALTINÖRS, Atakan, (2000), Dil Felsefesi Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayınları.
• ALTINÖRS, Atakan, (2003), Dil Felsefesine Giriş, İstanbul: İnkılap Yayınları.
• ANTOGNAZZA, M. Rosa, (2013). Leibniz, (Çeviren: Orhan Düz), İstanbul: 2013.
• CEVİZCİ, Ahmet, (2009), Felsefe Tarihi Thales’ten Baudrillard’a, İstanbul: Say Yayınları.
• DOĞRUCAN Mehmet Fatih, & HAZAR Zuhal, (2017), “Dilbilim, Yeni Mantık ve Kesinlik Arayışı”. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, VI, 18: 673-683.
• DOĞRUCAN, Mehmet Fatih, (2018), Tarihsel Uğrak Noktalarıyla Felsefeden Bilime, Ankara: Kesit yayınları.
• DOĞRUCAN, Mehmet Fatih & HAZAR, Zuhal, (2019), “Yapay Zeka Çalışmalarında Dilsel Arka Plan ve Felsefe”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, I, 34: 159-167.
• ECO, Umberto, (1995), The Search For The Perfect Language, (Çeviren: James Fentress), Oxford: Blackwell Publishers Ltd.
• GÜNENÇ, Mehmet, (2012), “Modern Felsefenin Diyalektiği” Felsefe Dünyası, II, 56: 147-173.
• GÜR, B. Sıtkı, (2005), “Leibniz’in Matematiksel Düşüncesi”. Matematik Dünyası, I, 66: 91-96.
• HUME, David, (1997), İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme, (Çeviren: Aziz Yardımlı), İstanbul: İdea Yayınevi.
• JOLLEY, Nicholas (Ed.), (1995), The Cambridge Companion to Leibniz, Cambridge: Cambridge University Press.
• JOLLEY, Nicholas, (2005), Leibniz. California: Routledge.
• KANT, Immanuel, (1998), Criticue Of Pure Reasoning. (Çeviren ve Ed. Guyer, Paul, & Wood, Allen W.), Cambridge: Cambridge University Press.
• KLINE, Morris, (1985), Mathematics And The Search For Knowledge, New York: Oxford University Press.
• LEIBNIZ, Gottfried Wilhelm, (1896), New Essays Concerning Human Understanding, (Çeviren: Alfred Gideon Langley), New York: Macmillan Company.
• LEIBNIZ, Gottfried Wilhelm, (1989), Lebniz, G. W. Philosophical Essays. ( Ed. Ariew, Roger, & Garber, Daniel), Cambridge: Hackett Publishing Company, Inc.
• LOCKE, John, (2000), İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Deneme I-II, (Çeviren: Delikara Topçu, Meral), Ankara: Öteki Yayınevi.
• MAGEE, Bryan, (2000), Büyük Filozoflar Platon’dan Wittgenstein’a Batı Felsefesi, (Çeviren: Ahmet Cevizci), İstanbul: Paradigma Yayınları.
• NILLSON, Nils, J. (2010), The Quest For Artificial Intelligence-A History Of Ideas And Achievements, Cambridge: Cambridge University Press.
• ÖZÇELİK, Pınar Kaya, (2010). “Kant’ın Bilgi Anlayışı”, ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, II: 3: 1-14.
• RUSSELL, Bertrand, (1900), A Critical Exposition Of The Philosophy Of Leibniz, Cambridge: Cambridge University Press.
• SCRUTON, Roger, (2003), Kant (Çeviren: Cemal Atila). İstanbul:Altın Kitaplar