Türkiye’de Kamu Sağlık Sisteminde Sözleşmeli Yöneticilik Uygulaması

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 46 - 59, 30.06.2022

Havva Ecehan Armağan Kaygusuz

https://doi.org/10.52148/ehta.1080419

Öz

1980’lerden sonra devletin ekonomideki rolünün piyasa odaklı değişmesiyle hem kamu kurumlarında hem de kamu çalışanlarında aynı yönde değişim yaşanmış ve çoğu ülkede farklı alanlarda reformlar yapılmıştır. Bu kapsamda, Türkiye’de yapılan reform çalışmalarından biri Sağlıkta Dönüşüm Programıdır. Sağlıkta Dönüşüm Programı (SDP) ile sağlık alanı tamamen gözden geçirilmiş olup teşkilat yapısı, insan kaynağı ve mali kaynaklar, hizmet sunum yöntemleri ve personel rejimi açısından farklı uygulamalar hayata geçirilmiştir. Bu uygulamalardan biri de SDP’nin rehberliğinde, 02/11/2011 tarih ve 663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşların Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile düzenlenen taşradaki sağlık kuruluşları yöneticileri için sözleşmeli yöneticilik modelidir. Türkiye’de kamu kurumlarında daha önce uygulanmayan sözleşmeli yöneticilik uygulaması ile Sağlık Bakanlığında yerleşik kariyer anlayışı değişmiştir. Türkiye’de 663 sayılı KHK konusunda bilimsel çalışmalar yapılmış olmakla birlikte sağlık sistemindeki sözleşmeli yöneticilik kavramına ve uygulamasına dair çalışmalar yok denecek kadar azdır. Bu çalışmayla literatür ve mevzuat taraması yapılarak sağlık yönetiminin profesyonelleşmesi adına önemli bir adım olan sözleşmeli yöneticiliğin sağlık sistemindeki yeri ve uygulaması değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Reformu, Sözleşmeli Yönetici, Sağlık Yöneticisi, 663 sayılı Kanun Hükmünde Kararrname

Contractual Management Application in Public Health System in Turkey

Öz

Associated with the market-oriented alterations of the government's role within economy following 1980s, government institutions and personnel have also had a change in the same direction and reforms were made in different areas in most countries. In this context, one of the reform studies carried out in Turkey is the Health Transformation Program. Through the Health Transformation Program (HTP), the field of health has been completely revised and different applications have been implemented in terms of organizational structure, human resources and financial resources, service delivery methods and personnel regime. One of these application is the contractual management model for the managers of provincial health institutions, which is regulated by the Decree-Law (KHK) on the Organization and Duties of the Ministry of Health and Affiliated Institutions, dated 02/11/2011 and numbered 663, under the guidance of the HTP. Thanks to the adopted application of contractual management, career perception of the Ministry of Health has undergone a change. Although scientific studies have been carried out on Decree Law No. 663 in Turkey, there are hardly any studies on the concept and practice of contracted management in the health system. In this study, the place and application of contractual management, which is an important step in the professionalization of health management, in the diversity of health employment has been evaluated by reviewing the literature and legislation.

Anahtar Kelimeler

Health Reform, Contractual Manager, Health Manager, Decree Law No. 663

Kaynakça

• Ak, M. (2018). Yeniden Yapılandırılan Sağlık Bakanlığı’nda Değişen İnsan Kaynakları Uygulamaları, Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 2(1), 62-78.
• Akdur, R. (2008). Cumhuriyetten Günümüze Türkiye’de Sağlık, 12. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Kitabı, (21-25 Ekim 2008, Ankara), 45-71.
• Akgün, İ. (2019). Sağlık Bakanlığı Taşra Sağlık Yönetiminde Eşgüdüm: Manisa İli Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Manisa.
• Akın, H. (2015). Türkiye’de Sağlık Sistemi ve Kamu Hastaneleri Birliği Sisteminde Yaşanan Yönetsel Sorunlar (Konya Örneği), Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, İstanbul.
• Aktel, M., Altan, Y., Kerman, U. ve Eke, E. (2013). Türkiye’de Sağlık Politikalarının Dönüşümü: Sağlık Bakanlığının Taşra Örgütlenmesi Üzerinden Bir Analiz, Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (2), 33-62.
• Al, H. (2007). Kamu Kesiminde Yeni Denetim Yaklaşımları: Süreç Odaklı Denetimden Sonuç Odaklı Denetime Geçiş, Amme idaresi Dergisi, 40 (4), Aralık, 45-61.
• Alper, M. (2012). Türkiye’deki Kamu Hastanelerinin Yönetim ve Organizasyon Yapısı, Kamu Hastaneler Birliği, Kapsamı ve Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Arslan Hızal, S. (2015). Kamu Hastaneleri Birliği Yönetiminin Hukuki Yapısı ve Yöneticilerin Tıbbi Organizasyondan Kaynaklanan Ceza Sorumluluğu, Yayımlanmış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İzmir.
• Ataay, F. (2007). Kamu Hastane Birlikleri Tasarısı Üzerine Değerlendirme, Türk Tabipleri Birliği, Ankara.
• 1Ataay, F. (2008). Sağlık Reformu ve Yurttaşlık Hakları, Amme İdaresi Dergisi, 41 (3), 169-184.
• Avaner, T. ve Fedai, R. (2018). Türkiye’de Sağlık Politikalarında Dönüşüm, Cenay Babaoğlu ve Elvettin Akman (Editörler), Kamu Politikası Analizi: Türkiye Uygulamaları, Gazi Kitabevi, Ankara, 514-560.
• 1Avcı K. ve Ağaoğlu S. (2014). Türkiye’de Sağlık İnsan Kaynakları Planlaması, Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, Sayı: 7, 83-94.
• Aydın, S. (2008). Hayata Yüksekten Bakabilmek (Sağlık Politikası Üzerine Makale ve Denemeler), Medipolitan Eğitim ve Sağlık Vakfı, İstanbul.
• Aytuğ, H. K. (2011). Küresel Rekabetin İşletmelerin Üretim ve İstihdam Yapısı Üzerindeki Etkileri, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 2 (2), 45-77.
• Belek, İ. (2001). Türkiye’de Sağlık Reformları, Toplum ve Hekim, 6 (16), 438-447.
• Çirpici, E. (2010). Türkiye’de Kamu Sağlık Hizmetlerinde 1980 Sonrası Uygulanan Neo-Liberal Ekonomi Politikalarının Sağlık Personeli İstihdamı Üzerindeki Etkileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Aydın.
• Dikmetaş E. ve İnan N. (2000). Sağlık İnsan gücü Planlaması, I. Ulusal Sağlık İdaresi Kongresi, 20-21 Mayıs, Ankara.
• Durmuşoğlu, O. (2013). Türkiye Sağlık Sisteminde Değişim ve 663 Sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşların Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararnamenin Sağlık Personeli Tarafından Bilinirlik Düzeyi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi Bilim Dalı, İstanbul.
• Eren V. ve Eken M. (2007). Kamu Personel Rejiminde Reform Arayışları (Ed. Ş. Aksoy ve Y. Üstüner), Kamu Yönetimi Yöntem ve Sorunlar, Nobel Yayınları, Ankara, 173-193.
• Erençin, A. ve Yolcu, V. (2008). Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Dönüşümü ve Yerinden Yönetimi, Memleket, Siyaset, Yönetim, 3 (6), 118-136.
• Fidaner, C. (2001). Sağlıkta Reform: Yeni Bin Yıl, Eski Sistem, Yeni Türkiye Dergisi, Sayı: 40, 1185-1195.
• Görmüş, A. (2013). Sağlık Sisteminde Dönüşüm ve Sağlık İnsan Gücü Üzerindeki Etkileri, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Hayran O. (2001). Sağlık Hizmetleri Yönetiminde Profesyonelleşme, Yeni Türkiye Dergisi Sayı: 40, 1234-1238.
• Hoge, C. W., Auchterlonie, J., and Milliken, C. S. (2006). Mental Health Problems, Use of Mental Health Services and Attrition from Military Service After Returning from Deployment to Iraq or Afghanistan, JAMA: The Journal of the American Medical Association, 295 (9), 1023-1032.
• ILO (2003). Terms of Employment and Working Conditions in Health Sector Reforms, Public Service International Studies.
• İleri, H., Seçer, B. ve Ertaş, H. (2016). Sağlık Politikaları Kavramı ve Türkiye’de Sağlık Politikalarının İncelenmesi, Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, 12, 176-186.
• Keyder, Ç., Üstündağ, N., Ağartan, T. Ve Yoltar, Ç. (Derleyenler) (2007). Avrupa’da ve Türkiye'de Sağlık Politikaları: Reformlar, Sorunlar, Tartışmalar, İletişim, İstanbul.
• Küçük, A. (2017). Kapitalist Devlette Sağlık Hizmetlerinin Örgütlenmesindeki Dönüşüm: Türkiye Üzerine Bir Analiz, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Ankara.
• Lamba, M.; Altan, Y.; Aktel, M. ve Kerman, U. (2014). Sağlık Bakanlığı’nda Yeniden Yapılanma: Yeni Kamu Yönetimi Açısından Bir Değerlendirme, Amme İdaresi Dergisi, 47 (1), 53-78.
• OECD ve Dünya Bankası (2008). OECD Sağlık Sistemi İncelemeleri, Türkiye.
• Özdemir, Y. E. (2001). Cumhuriyet Dönemi Sağlık Politikaları-Cumhuriyet’in Kuruluşundan 1980’li Yıllara Sağlık Politikaları, Yeni Türkiye Dergisi, Sayı: 39, 258-275.
• Özkal Sayan, İ. ve Küçük, A. (2012). Türkiye’de Kamu Personeli İstihdamında Dönüşüm: Sağlık Bakanlığı Örneği, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67 (1), 171-203.
• Resmi Gazete. (2003). 59. Hükümet Programı, (Sayı: 25058), https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2003/03/20030324.htm- Erişim Tarihi: 14/02/2022.
• Resmi Gazete. (2011). Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. (Sayı: 28103 (Mükerrer)), https://www.resmigazete.gov.tr /eskiler/2011/11/ 20111102M1-3.htm., Erişim Tarihi: 14.02.2022.
• Resmi Gazete (2017). Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. (Sayı: 30165), https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/ 2017/08/20170825-13.pdf., Erişim Tarihi:14.02.2022.
• Saltman, R. B. ve Figueras, J. (1998). Avrupa Sağlık Reformu: Mevcut Stratejilerin Analizi, Sağlık Bakanlığı Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü, Ankara.
• Sargutan, A. E. (2005). Sağlık Sektörü ve Sağlık Sistemlerinin Yapısı, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 8 (3), 400-428.
• Sun, H. ve Büber, H. (2016). Personel Güçlendirme: Kütahya Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği Örneği, Sakarya Üniversitesi III. Uluslararası İşletme Öğrencileri Kongresi (Kongre Kitabı), Cilt: 2, Sakarya, 60-76.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (1990). 2000 Yılında Herkese Sağlık, T.C. Sağlık Bakanlığı, Ankara.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (1992). 1. Ulusal Sağlık Kongresi 23-27 Mart 1992, Ankara.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (1996). Sağlık İnsan gücü Mevcut Durum Raporu, Sağlık Bakanlığı Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü, Ankara.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (2003), Sağlıkta Dönüşüm, Ankara.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (2012). https://yhgm.saglik.gov.tr/TR-11596/yonetmelikler.html (Sağlık Bakanlığı Taşra Teşkilatı İdari ve Hizmet Birimleri Kadro Standartları Yönetmeliği)-Erişim Tarihi: 14/02/2022.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (2017). https://yhgm.saglik.gov.tr/TR,26280/saglik-bakanligi-tasra-teskilati-kadro-standartlari-ile calisma-usul-ve-esaslarina-dair-yonerge.html (Sağlık Bakanlığı Taşra Teşkilatı Kadro Standartları ile Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönerge)-Erişim Tarihi: 14/02/2022.
• T.C. Sağlık Bakanlığı (2019). https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti /31432,yonergeekcfb62d08-e140-4b4c-91936ee5d6 24b1e8pdf.pdf?0 (Sözleşmeli Yönetici Performans Değerlendirme Yönergesi)-Erişim Tarihi: 14/02/2022.
• The World Health Organization (1998). The World Health Report, WHO, Geneva.
• Topcu, H. G. (2018). Sağlık Bakanlığı Teşkilat Yapısına İlişkin 663 Sayılı ve 694 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler Hakkında Sağlık Yöneticilerin Görüşleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme ABD, Ankara.
• Ünlütürk Ulutaş, Ç. (2011). Proleterleşme ve Profesyonelleşme Tartışmaları Işığında Türkiye’de Sağlık Emek Sürecinin Dönüşümü, NotaBene Yayınları, Ankara.
• Yıldırım, S. ve Işıkhan, V. (2014). Sağlık İnsan Gücü Planlaması: Sosyal Hizmet Uzmanlarına Yönelik Bir Durum Analizi, Toplum ve Sosyal Hizmet, 25 (1), 133-148.
• Yıldırım, T. (2010). Uluslararası Düzeyde Sağlık Çalışanlarının Göçünü Yönetme Politikaları: Genel Bir Bakış ve Türkiye İçin Bir Durum Değerlendirmesi, Amme İdaresi Dergisi, 43 (4), Aralık, 31-65.
• Yılmaztürk, A. (2013). Türkiye’de Sağlık Reformlarının Tarihsel Gelişimi ve Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın Küresel Niteliğinin Değerlendirilmesi, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt: 1, 176-188.
• Yolcu, V. (2006). Sağlık Hizmetlerinin Yerinden Yönetimi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.