Öğretmen Özerkliğine İlişkin Öğretmen Görüşlerinin İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 18, 77 - 98, 26.12.2018

Ali Çağatay Kılınç Emine Bozkurt Hafize İlhan

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğretmen özerkliğine ilişkin öğretmenlerin görüşlerinin incelenmesidir. Nitel araştırma yöntemi ve fenomenoloji deseninde kurgulanan bu araştırmaya
Karabük ilinde bulunan ve devlet okullarında görev yapan toplam 9 öğretmen katılmıştır.
Katılımcıların belirlenmesinde amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt ve kolay ulaşılabilir örnekleme kullanılmıştır. Araştırma verileri ilgili alanyazına ve uzman görüşlerine dayalı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı-yapılandırılmış bir görüşme formuyla
toplanmıştır. Veriler içerik analizi ile analiz edilmiştir. Katılımcıların öğretmen özerkliğinin
anlamına ilişkin görüşlerinin öğretim süreçleri, öğretmenin özgür hissetmesi ve okul iklimi olarak isimlendirilen üç tema altında toplandığı anlaşılmıştır. Bununla birlikte öğretmen
özerkliğinin; okulda öğrenci merkezli öğretimi, öğretimin ve öğretmenin niteliğini etkileyen
bir yapı olduğu ortaya çıkmıştır. Son olarak araştırma sonuçları örgütsel destek, öğretmen uzmanlığı, meslektaş işbirliği ve okul çevresinin öğretmen özerkliğini etkileyen unsurlar olduğunu göstermektedir. Araştırma sonuçlarına dayalı olarak okul yöneticilerinin öğretmenlerin
özerk davranışlarını desteklemeleri ve öğretmenlere mesleki açıdan kendilerini geliştirme,
diğer öğretmenlerle işbirliği yapma ve farklı öğretim yöntem ve tekniklerinden yararlanarak
öğretimi geliştirme olanaklarının sunulması gerektiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen özerkliği, öğretmen görüşleri, nitel araştırma, fenomenoloji

Kaynakça

• Ayral, M., Özdemir, N., Türedi, A., Fındık, L., Büyükgöze, H., Demirezen, S., Özarslan, H., & Tahirbegi, Y. (2014). Öğretmen özerkliği ile öğrenci başarısı arasındaki ilişki: PISA örneği. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1) 207-218.
• Bakioğlu, A. ve Baltacı, R. (2013). Güney Kore eğitim sistemi. İçinde A. Bakioğlu (Ed.), Karşılaştırmalı eğitim yönetimi. PISA’da başarılı ülkelerin eğitim sistemleri (ss. 43-87). Ankara: Nobel.
• Balçıkanlı, C. (2009). Teachera autonomy: A qualitative research study with student teachers. IATEFL Learner Autonomy Special InterestGroup.http://lasig.iatefl.org/uploads/1/1/8/11836487/seitenaus46.pdf adresinden 15.3.2018 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Bogler, R. (2001). The influence of leadership style on teacher job satisfaction. Educational Administration Quarterly, 37(5), 662-683.
• Bogler, R., & Somech, A. (2004). Influence of teacherempowerment on teachers’ organizational commitment, Professional commitment and organizational citizenship behavior in schools. Teaching and Teacher Education, 20, 277-289.
• Bredeson, P. V. (2000). The school principal’s role in teacher professional development, Journal of In-Service Education, 26(2), 385-401.
• Çelikten, M., Şanal, M.,& Yeni, Y. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,19(2) 207-237.
• Çolak, İ. & Altınkurt, Y. ve (2017). Okul iklimi ile öğretmenlerin özerklik davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 23(1) 33-71.
• Çolak, İ., Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2017). Öğretmenlerin özerklik davranışları ile iş doyumları arasındaki ilişki. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2) 189-208.
• EURYDICE (2008). Levels of Autonomy and Responsibilities of Teachers in Europe. EuropeanCommission.http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/ thematicreports/094EN.pdf adresinden 04.04.2018 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Frostenson, M. (2015). Three forms of professional autonomy: De-professionalisation of teachers in a newlight. Nordic Journal of Studies in Educational Policy, 1, 20-29.
• Hazır, O. (2015). Öğretmen etkililiği: Finlandiya modeli. Kara Harp Okulu Bilim Dergisi, 25(1), 3-24.
• Huang, J. (2005). Teacher autonomy in language learning: Areview ofthe research. In K. R. Katyal, H. C. Lam, & X. J. Ding (Eds), Research studiesin education3 (pp.203-218). The University of Hong Kong: Faculty of Education.
• Güven, D. (2010). Profesyonel bir meslek olarak Türkiye’de öğretmenlik. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 27(2), 13-21.
• Güvenç, H. (2011). Sınıf öğretmenlerinin özerklik destekleri ve mesleki özyeterlik algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(1), 99-116.
• Ingersoll, R. M. (1997). Teacher professionalization and teacher commitment: Amultilevel analysis. National Center for Education Statistics (NCES) 97-069. Washington, DC: U.S. Department of Education.
• Kanadlı, S. ve Bağçeci, B. (2013). Öğretmenlerin kişilerarasımotivasyon şekilleri: Öğrenme İklimi Ölçeğinin Türkçe versiyonu. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 1-12.
• Little, J. W. (1990). The persistence of privacy: Autonomyand initiative in teachers’ professional relations. Teachers College Record, 91(4), 509-536.
• Maviş Sevim, F. Ö., Yazıcı, L., & Maviş, R. (2017). Avrupa ülkeleri veTürkiye’de okul ve öğretmen özerkliğinin karşılaştırılması. Route Educational and Social Science Journal, 4(2), 1-12.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (1973). Milli Eğitim Temel Kanunu. http://www.mevzuat.gov.tr/ MevzuatMetin/1.5.1739.pdf adresinden 04.04.2018 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• MilliEğitimBakanlığı (MEB). (2016). MilliEğitimBakanlığıOrtaöğretimKurumlarıYönetmeliği. https://ogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_11/03111224_ooky.pdf adresinden 07.03.2018 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (Gözden Geçirilmiş 5. Baskı / Çev. S. Turan). Ankara: Nobel.
• Moomaw, W., & Pearson, C. (2006). Continuing validation of the teaching autonomy scale. The Journal of Educational Research, 100(1), 44-51.
• Özaslan, G. (2015).Öğretmenlerin sahip oldukları mesleki özerklik düzeyine ilişkin algılar. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 25-39.
• Özdemir, M. (2002). Nitel veri analizi: Sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
• Özgüngör, S. (2003). Mükemmelliyetçilik ve özerklik destekleyici davranışların amaç tarzları ile ilişkisi. Eğitim ve Bilim, 28(127), 25-30.
• Öztürk, İ.H. (2011). Öğretmen özerkliği üzerine kuramsal bir inceleme. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), 82-99.
• Öztürk, İ.H. (2012). Öğretimin planlanmasında öğretmenin rolü ve özerkliği: Ortaöğretim tarih öğretmenlerinin yıllık plan hazırlama ve uygulama örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(1) 271-299.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev. Ed.). Ankara: PegemAkademi.
• Pierce, J. L.,Gardner, D. G., Cummings, L. L.,&Dunham, R. B. (1989). Organization-based- selfesteem: Construct definition measurement and validation. Academy of Management Journal, 3,622-548.
• Reeve, J., Bolt, E., & Cai, Y. (1999). Autonomy supportive teachers: How they teach and motivate students. Journal of Educational Psychology, 91(3), 537-548.
• Reeve, J.,&Jang, H. (2006). What teachers say and do tosupportstudents’ autonomy during a learning activity.Journal of Educational Psychology, 98(1), 209-218.
• Reinders, H.,&Balçıkanlı, C. (2011). Learning to foster autonomy: The role of teacher education materials. Studies In Self-Access Learning Journal, 2, 15-25.
• Sehrawat, J. (2014). Teacher authonomy: Key to teaching success. BhartiyamInternational Journal of Research & Education 4(1), 1-8.
• Sentovich, C. (2004). Teacher satisfaction in public, private, and charter schools: A multi-level analysis. Dissertation Abstracts International, 65(07), 2449A. (UMI No. 3140225).
• Sezgin, F., Kılınç, A. Ç., & Kavgacı, H. (2012). Yüksellisansöğrencilerininiyibirtezdanışmanından beklentilerine ilişkin nitel bir çalışma. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(3), 129-148.
• Smith, R. C. (2000) Starting with ourselves: Teacher-learner autonomy in language learning. In B. Sinclair, I. McGrath and T. Lamb (eds.) Learner autonomy, teacher autonomy: Future directions (pp. 89-99). London: Longman.
• Şahin, A. (2011). Öğretmen algılarına göre etkili öğretmen davranışları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 239-259.
• Şen, H. Ş., & Erişen, Y. (2002). Öğretmen yetiştiren kurumlarda öğretim elemanlarının etkili öğretmenlik özellikleri. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 22(1), 96-116.
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2018).http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=btskategori1=veritbn&kelimesec=252734 adresinden 21.03.2018 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• TEDMEM. (2015). Okul özerkliği ve öğretmen özerkliği. https://tedmem.org/mem-notlari/ degerlendirme/ogretmen-ozerkligi-ve-okul-ozerkligi-uzerine adresinden 14.03.2018 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 24, 543-599.
• Uğurlu, Z., & Qahramanova, K. (2016). Opinions of school administrators and teachers on the teacher autonomy inAzerbaijan andTurkey educations system. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 637-658.
• Ulaş, J., & Aksu, M. (2015). Development of teacher autonomy scale for Turkish teachers. Procedia–Social and Behavioral Sciences, 186, 344-349.
• Üzüm, P., & Karslı, M.D. (2013). Sınıf öğretmenlerinin öğretmen özerkliğine ilişkin farkındalık düzeyleri (İzmir ili örneği). İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 79-94.
• Vantenkiste, M. (2012). Identifying configurations of perceived teacher autonomy support and structure: Associationswith self-regulated learning, motivation and problembehavior. Learning and Instruction, 22, 431-439.
• VatanseverBayraktar, H. (2015). Sınıf yönetiminde öğrenci motivasyonu ve motivasyonu etkileyen etmenler. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(3), 1069-1090.
• Wilensky H. L. (1964). The professionalization of everyone? American Journal of Sociology, 70(2), 137-58.
• Yazıcı, A.Ş., & Akyol, B. (2017). Okul müdürünün liderlik davranışları ile öğretmen özerkliği arasındaki ilişki. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(10), 189-208.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel araştırma yönteminin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 23(112), 7-17.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yirci, R. (2017). Öğretmen profesyonelliğinin önündeki engeller ve çözüm önerileri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 503-522.
• Zencirci, İ. (2010). İlköğretim okullarında yönetimin demokratiklik düzeyi: Katılım, özgürlük veözerklik. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(24), 70-85.