Öğretmenlerin İnsan Hakları Eğitimine Yönelik Tutumları

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 18, 99 - 116, 26.12.2018

Zihni Merey Mehmet İşler

Öz

 İnsan hakları konusunda farklı görüş ve uygulamalar olsa da bu hakların uygulanabilirliğinin sağlanması adına bireysel ve toplumsal, ulusal ve uluslararası alanda tüm insanların
eğitilmesi insani bir sorumluluktur. Çocukların okul sürecinde gelişen insan hakları kavramı,
toplumun şekillenmesinde önemli bir etkendir. Çocuklar gün içerisindeki zamanlarının çoğunu okul ve sınıf ortamında geçirirler. Bu zaman içerisinde ister dersine girmiş olsun, ister
girmemiş olsun okulda gördükleri öğretmenleri kendilerine model edinirler ve onlar gibi
davranmaya çalışırlar. Bu sebeple çocuklarımızı yetiştirecek olan öğretmenlerin demokratik
değerleri benimsemiş, insan hakları kavramına ve eğitimine yönelik olumlu tutumlara sahip
olmaları beklenmektedir. Bu çalışmanın amacı; Van ilinde görevli, farklı türdeki okul ve
kademelerde görev yapan öğretmenlerin insan hakları eğitimine dönük tutumlarını, çeşitli
değişkenler açısından araştırmak ve öğretmenlerin bu konudaki tutum düzeylerini ortaya çıkartmaktır. Çalışma grubunu, 2015-2016 eğitim öğretim yılında Van ilinin merkez ilçelerinde
görev yapan 431 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırma tarama modelindedir. Verilerin toplanmasında Karaman-Kepenekçi (1999) tarafından geliştirilmiş olan İnsan Hakları Eğitimi
Tutum Ölçeği kullanılmıştır. Veriler betimleyici istatistiklerle (frekans, yüzde, aritmetik ortalama, standart sapma) ve parametrik fark testleriyle analiz edilmiştir. Bu çalışma sonucunda
branş, cinsiyet, yaş, öğretmenlik mesleğini severek veya sevmeyerek seçme, mezun olunan
öğrenim türü değişkenlerine göre anlamlı farklılık bulunmamıştır. Fakat öğretmenlerin tutumları görev yapılan okul türüne göre farklılık göstermiştir. Sonuçlar genel olarak incelendiğinde ise öğretmenlerin insan hakları eğitimine ilişkin tutumlarının olumlu yönde olduğu
tespit edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

öğretmen, insan hakları, insan hakları eğitimi, tutum.

Kaynakça

• Aras, H. (2000). Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersinde öğrencilere insan hakları ile ilgili tutumların kazandırılması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Başaran, T. (2007). İlköğretim okullarında vatandaşlık ve insan hakları eğitimi programının uygulanışına ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Bloom, B. S. (1995). İnsan nitelikleri ve okulda öğrenme. (çeviri: Özçelik, D.A.). Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• Bulandere, V. (2014). Öğrencilerin vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersi kazanımlarını elde etme düzeyleri ve derse yönelik görüşleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çarıkçı, S., ve Er, K.O. (2010). Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi’nde öğrenim gören öğretmen adaylarının insan hakları eğitimine yönelik tutumları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(24), 54-69.
• Çiftçi, A. (2006). Vatandaşlık bilgisi, demokrasi ve insan hakları. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Gülmez, M. (1994). İnsan hakları ve demokrasi eğitimi: Uluslararası belgeler ve Türkiye. Ankara: Türkiye ve Orta Doğu ve Amme İdaresi Enstitüsü. Yayın No: 256
• Gülmez, M. (2000). İnsan haklarının tarihsel gelişimi ve bugünkü ulaştığı nokta. Farklı Bakış Tarzlarıyla İnsan Hakları Uygulamaları. Ankara: APK Yayınları.
• Gülmez, M.(2001). İnsan hakları ve demokrasi. Ankara: TODAİE Yayınları.
• Gündoğdu, K. (2011). Türkiye’de öğretmen adaylarının insan hakları eğitimine yönelik tutumları. Eğitim ve Bilim, 36(162). 182-195.
• Hess, R. D. ve Torney, J. V. (2005). Development of Political Attitudes in Children. Edison, NJ: AldineTransaction.
• Karasar, N. (2004). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karatekin, K.,Merey, Z., Sönmez, Ö. F., & Kuş, Z. (2012). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının insan hakları eğitimine yönelik tutumları. Turkish Studies, 7(4), 2193-2207.
• Kepenekçi, Y.K. (1999). Türkiye’de genel ortaöğretim kurumlarında insan hakları eğitimi (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kepenekçi, Y. K. (1999). İnsan hakları eğitiminde okul ve sınıf havasının rolü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 5(3), 353-361.
• Kepenekçi, Y. K. (2008). Eğitimcilerin insan haklarına yönelik tutumları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 32(1–2), 213–227
• Oğuşgil, A. (2008). İnsan hakları eğitiminde rol oynayan ana unsurlar. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi. 3 (12), 1-14.
• Tibbits, F. ve Kirchslaeger, G. (2010). Perspectives of Research on Human Rights Education. Journal of Human Rights Education 2(1), 8-29.
• Ünal, Ş. (1997). Temel hak ve özgürlükler ve insan hakları hukuku. Ankara: Yetkin Yayınlar.
• Yeşil, R. (2002). Okul ve ailede insan hakları ve demokrasi eğitimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.