Maarif Kolejlerinde Çalışan Yabancı Öğretmenler

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 26, 327 - 352, 31.12.2022

Mehmet Gündüz

Öz

Türkiye’de 1950’li yıllarda yaşanan gelişmeler, sanayileşme ve uluslararası ilişkilerin artması yabancı dil bilen eleman ihtiyacını artırmıştır. Ortaöğretim kurumlarında istenilen düzeyde yabancı dil öğretilmediğinden ve mevcut okulların dile karşı duyulan talebi karşılayamamasından dolayı Milli Eğitim Bakanlığı Maarif Kolejleri olarak bilinen Resmi Kolejleri açmıştır. Maarif Kolejlerinin açılışında ki en önemli etken Türkiye’nin NATO’ya üye olması ve İkinci Dünya Savaşı sonrasında ABD ile yakınlaşmasıdır. 1955 yılında kurulan bu okullar Türkçe-İngilizce eğitim-öğretim yapan yatılı devlet okullarıydı. İlk etapta Maarif Kolejleri İstanbul, İzmir, Samsun, Konya, Eskişehir ve Diyarbakır’da açıldı. Daha sonra Bursa, Ankara, Adana ve Erzurum’da da Maarif Koleji açılmıştır. Yabancı dil öğretiminde pahalı özel ve yabancı okullara bir alternatif olarak düşünülen Maarif Kolejleri, Türkiye’nin kalkınması için büyük bir adım olarak görülmüştür. Maarif Kolejlerinde hem Türk hem de yabancı öğretmenler görev yapmıştır. Yabancı öğretmenler üç kaynaktan sağlanmıştır; sözleşmeli, Barış Gönüllüleri ve Fulbright burslusu öğretmenler. Nitel bir araştırma olan bu çalışmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Çalışma kapsamında 1955-1975 yılları arasında Maarif Kolejlerinde çalışmış yabancı öğretmenler konusu üzerinde durulmuştur. Çalışmanın amacı Maarif Kolejlerinde çalışan yabancı öğretmenlerin seçimi, çalışma şartları, rolleri vb hakkında bilgi vererek Maarif Kolejlerindeki yerlerini ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Maarif Kolejleri, Yabancı Öğretmenler, Sözleşmeli Öğretmenler, Barış Gönüllüleri, Fulbright

Foreign Teachers Working at Maarif Colleges

Öz

The developments in the 1950s, industrialization and the increase in international relations in Türkiye increased the need for foreign language speaking personnel. Since foreign language is not taught at the desired level in secondary education institutions and existing schools cannot meet the demand for language, the Ministry of National Education has opened Official Colleges known as Maarif Colleges. The most important factor in the opening of Maarif Colleges is Türkiye’s membership to NATO and its rapprochement with the USA after the Second World War. Founded in 1955, these schools were state boarding schools providing education in Turkish and English. In the first place, Maarif Colleges were opened in Istanbul, Izmir, Samsun, Konya, Eskisehir and Diyarbakır. Later, Maarif College was opened in Bursa, Ankara, Adana and Erzurum. Considered as an alternative to expensive private and foreign schools in foreign language teaching, Maarif Colleges were seen as a big step for Türkiye’s development. Both Turkish and foreign teachers have served in Maarif Colleges. Foreign teachers were obtained from three sources; contracted, Peace Corps and Fulbright fellow teachers. In this study, which is a qualitative research, document analysis method was used. Within the scope of the study, the subject of foreign teachers who worked in Maarif Colleges between 1955 and 1975 was emphasized. The aim of the study is to reveal their place in Maarif Colleges by giving information about the selection, working conditions, roles, etc. of foreign teachers working in Maarif Colleges.

Anahtar Kelimeler

Maarif Colleges, Foreign Teachers, Contract Teachers, Peace Corps, Fulbright

Kaynakça

• 51 Öğrenci açıkta ders görüyor (1964). Milliyet. 8 Ağustos 1964, 5.
• Adams, V. (1964). The peace corps in action. Chicago: Follet Publishing Company, 3-4.
• Akbaş, O. (2006). Amerikan gönüllü kuruluşları: barış gönüllüleri’nin dünyada ve türkiye’deki çalışmaları. Gazi Üniversitesi Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(1), 85-99.
• Altıncı maarif şurası 18-23 Mart 1957 (1991). Tıpkı Basım, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Amerika birleşik devletleri hükümeti tarafından cumhuriyet hükümetine verilen on milyon dolarlık kredi anlaşmasının onanması hakkında kanun. Resmi Gazete, 10 Mayıs 1946, 1-2.
• Barış gönüllüleri adlı amerikan teşekkülünden faydalanma hususunda türkiye cumhuriyeti ile amerika birleşik devletleri hükümeti arasında yapılan andlaşmaya ait teati olunan mektupların onaylanmasının uygun bulunduğuna dair kanun. Resmi Gazete. S.11976, 10 Nisan 1965, 4.
• Barış gönüllüsünü protesto etmek için kürsüye pislediler (1970). Milliyet. 6 Aralık 1970, 3.
• Bazı dersleri yabancı dille okutan lise ve kolejlerde çalışan yabancı öğretmenlerle ilgili bölüm başkanlığı yönetmeliği. Resmi Gazete. 21 Eylül 1971, S.13963, 2-3.
• Beymen, H. A (1955, 7 Kasım) Kollej açılırken. Yeni Konya. 1-2.
• Emiroğlu, İ. (1995): Anadolu liseleri. İzmir: Cumhuriyet Matbaası.
• EMKA (1959a). Eskişehir koleji müdürlüğü’nün 4 temmuz 1959 tarih ve 231.1.847 eskişehir il maarif müdürlüğü’ne yazısı.
• EMKA (1959b). Eskişehir koleji müdürlüğü’nün 19 kasım 1959 tarih ve 231.1.1776 eskişehir il maarif müdürlüğü’ne yazısı.
• EMKA (1959c). Eskişehir koleji müdürlüğü’nün 24 aralık 1959 tarih ve 231.1(26).1534 mr. michael john lynch’e yazısı.
• EMKA (1960). Eskişehir koleji müdürlüğü’nün 12 ocak 1960 tarih ve 231.1.57 mr. michael john lynch’e yazısı.
• Ezickson, A. J. (1965). The peace corps: a pictorial history. New York: Hill and Wang, Inc., 78-85.
• Halıcı, F. (1955, 9 Kasım). Lisan. Yeni Konya. 2.
• Geray, C. (1974). “Köy kalkınması ve gençlik”, Amme İdaresi Dergisi. S.7/4. 139.
• Gevgilili, A. (1987). Yükseliş ve düşüş, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Gündüz, M. (2017). Türkiye’de yabancı dilde öğretim yapan resmi ortaöğretim kurumları: maarif kolejleri (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul.
• Gürsel ve inönü johnson ile görüştü (1962). Milliyet. 28 Ağustos 1962, 1.
• İnönü tatvan’a gitti (1964). Milliyet. 25 Ekim 1964, 1.
• KMKA (1955). Kadıköy koleji müdürü vehbi güney tarafından 5 mayıs 1955 tarihinde 202 sayıyla miss margaret futi’ye gönderilen mektup.
• KMKA (1957). Kadıköy kolejinin 26 şubat 1957 tarih ve 231.1.118 sayılı istanbul il maarif müdürlüğü’ne yazısı.
• KMKA (1960). Kadıköy koleji müdürü vehbi güney tarafından 5 haziran 1960 tarihinde gönderilen yazı.
• KMKA (1961a). Kadıköy kolejinin 17 ekim 1961 tarih ve 231.935 sayılı milli eğitim bakanlığı orta öğretim genel müdürlüğü ıı. şubesi’ne yazısı.
• KMKA (1961b). Milli eğitim bakanlığı orta öğretim genel müdürlüğü 2. şubesi’nin 14 kasım 1961 tarih ve 231.25 sayılı istanbul valiliği’ne yazısı.
• KMKA (1961c). Kadıköy kolejinin 23 eylül 1961 tarih ve 231.1.1111 sayılı istanbul il milli eğitim müdürlüğü’ne yazısı.
• KMKA (1962a). T.C. Londra büyükelçiliği kültür ataşeliği ingiltere öğrenci müfettişliğinin 14 eylül 1962 tarih ve 2402 sayı ile kadıköy koleji müdürlüğüne yazısı.
• KMKA (1962b) Türkiye-Amerika birleşik devletleri kültürel mübadele komisyonu’nun 3 mayıs 1962 tarihinde kadıköy kolejine gönderdiği mektup.
• KMKA (1962c) Kadıköy kolejinin 5 haziran 1962 tarih ve 231.1-451 sayılı ingilizce ve türkçe olarak hazırlanarak ulysses shelton’a yazısı.
• KMKA (1962d). Kadıköy kolejinin 13 nisan 1962 tarih ve 231.1.298 sayılı milli eğitim bakanlığı orta öğretim genel müdürlüğü kolejler şubesi’ne gönderdiği dilekçe.
• KMKA (1965a). Milli eğitim bakanlığı ortaöğretim genel müdürlüğü’nün 4 mart 1965 tarih ve 202.4442 sayılı kadıköy koleji müdürlüğü’ne yazısı.
• KMKA (1965b). Türkiye-Amerika birleşik devletleri kültürel mübadele komisyonu tarafından 31 ağustos-11 eylül 1965 tarihleri arasında verilen uyum eğitiminin planı.
• KMKA (1968). Kadıköy koleji müdürlüğü’nün 1 şubat 1968 tarih ve 231.1.71 sayılı milli eğitim bakanlığı orta öğretim genel müdürlüğü’ne yazısı.
• KMKA (1969). Milli eğitim bakanlığının 22 şubat 1969 tarih ve 202.4236 sayılı istanbul valiliği’ne yazısı.
• KMKA (1969b). Kadıköy koleji müdürlüğü’nün 27 ocak 1969 tarihli milli eğitim bakanlığı orta öğretim genel müdürlüğü’ne yazısı.
• KOMKA (1957a). Konya koleji müdürlüğünün 17 Nisan 1957 tarih ve 231.1.352 sayılı konya il maarif müdürlüğüne yazısı.
• KOMKA (1957b). Mary tanguay’ın 20 nisan 1957 tarihinde aldığı özel ders verme beyannamesi ve diğer beyannameler.
• Lise ve ortaokullar yönetmeliği (1959). Ankara: Maarif Basımevi, 66-68.
• Madow, P. (1964). The peace corps, , New York: The. H. W. Wilson Company, 3, 9-10.
• Milli eğitim bakanlığı orta öğretim genel müdürlüğü’nün 26 eylül 1968 tarih ve 202.20764 sayılı istanbul valiliği’ne yazısı.
• Millî eğitim plânının hazırlığı ile görevli komisyonun raporu (1960). Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Okçabol, R. (2005). Türk eğitim sistemi. Ankara. Ütopya Yayınevi.
• Özal, R. (1955, 10 Ağustos). Lisan liselerimiz, Yeni Konya, 1-2.
• Sulluvian, G. (1964). The story of the peace corps. New York: Washington Square Press, 37.
• Wingenbach, E. C. (1961). The peace corps: who, how and where. New York: The John Day Company, 57.
• Whittlesey, S. (1963 ). U.S. peace corps. New York: Coward-McCann, Inc., 38, 105-106.
• Tebliğler dergisi. (1957, 16 Aralık). 248.
• Tebliğler dergisi. (1958, 17 Mart). 39.
• Türkiye “barış gönüllü sayısı azaltılacak” A.B.D. “azalmayacak” (1966). Milliyet. 18 Aralık 1966, 1.
• Türkiye büyük millet meclisi zabıt ceridesi [TBMMZC]. D.X, C.IV, B.25, 10 Ocak 1955, 45-61.
• TBMMZC, 24 Şubat 1954, 235.
• TBMMZC, S.Sayısı.76: 1
• Türkiye cumhuriyeti hükümeti ile amerika birleşik devletleri hükümeti arasında 27 şubat 1946 tarihinde kahire’de imzalanan anlaşmaya ek olarak ankara’da 6 aralık 1946 tarihinde imzalanan anlatmanın onanması hakkında kanun. Resmi Gazete, 15 Şubat 1947, 1-2.
• Türkiye cumhuriyeti hükümeti ile amerika birleşik devletleri hükümeti arasında imza edilen anlaşma gereğince temin edilen paraların kullanılmasına dair türkiye cumhuriyeti hükümeti ile amerika birleşik devletler i hükümeti arasında imzalanan anlaşmanın onanması hakkında kanun. Resmi Gazete, 18 Mart 1950, 18116-18117. Türkiye Eğitim Milli Komisyonu Raporu (1960). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Ürgüplü: Yavuz Türkiye için zararlı olmuştur. Milliyet. 2 Ekim 1965, 8.
• Yabancı dilde tedrisat yapacak olan liseler (1954). Zafer, 28 Aralık 1954, 7.